Morgunblaðið - 04.07.1965, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. júlí 1965
'fc*
Margt athyglisvert kom fram um
laxinn á ráðstefnunnr í Haiifax
Jón Jónsson, fiskifra-ðingur,
VEIÐAR á Atlantshafslaxi
í sjó við Grænland hafa
verið fréttaefni bæði hér á
landi og erlendis að undan-
förnu, en veiðar þessar
hafa rúmlega hundraðfald-
azt síðan þær hófust, 1959.
Hafa þessar sjóveiðar orð
ið umræðuefni víða um
lönd, sérstaklega eftir ný-
afstaðna ráðstefnu NV-At-
lantshafsríkjanna í Haiit'ax
á Nova Scotia. Hefur sú
skoðun víða komið fram, að
laxinum, sem gengur í árn-
ar beggja vegna Atlants-
hafsins á sumrum, kunni að
stafa af þeim hætta.
Fulltrúi íslands á ráð-
stefnunni í Halifax var Jón
Jónsson, fiskifræðingur, for
stöðumaður fiskideildar At
vinnudeildar Háskólans. —
Þar kom m.a. fram, að í sjó
við Grænlartd hafa veiðzt
laxar, sem eiga uppruna
sinn í Bandaríkjunum,
Kanada, írlandi, Englandi,
Skotlandi og Svíþjóð.
Þótt það magn, sem
veiðzt hefur af merktum
laxi, sé hverfandi, miðað
við heildarveiðina, gefur
það þó til kynna, og stað-
festir að nokkru leyti, að
sjóveiðarnar eru stundaðar
á þeim slóðum, þar sem
lax úr ám þessara landa
hefst við á vetrum.
Lax hrygnir, eins og kunn-
ugt er, aðeins í ferskvatni,
og fer hrygningin fram á
haustin. Hrognin liggja
nokkra mánuði í botnmöl eða
sa-ndi, og þarf um 400 hita-
einingar (margfeldi af dög
um og vatnshita) til að þau
nái að klekjast út. Þá er orðið
til svonefnt pokaseiði, sem
nærist um stutt skeið á eigin
næringu (í poka), en hefst
síðan við í heimaánni, unz
það hefur náð 10—20 sm
stærð. Það nefnist þá göngu-
seiði, og heldur til sjávar.
Þetta þroskaskeið er oft um
2 ár.
Eftir að gönguseiðin koma
í sjó, hefur lítið verið um
þau vitað, þ. e., hvar þau hafa
haldið sig, og á hverju þau
nærast. Eftir 1—2 ára dvöl í
sjó sriýr laxinn þó í heimaá
sína, enda hefur hann þá náð
ótrúlegri stærð á skömmum
tíma, og kynþroska. Hefst þá
hrygning nýju kynslóðarinn-
ar. Sami laxinn getur hrygnt
oftar en einu sinni, en verður
þó að leita til sjávar á milli
til að nærast, enda nærist lax
lítt eða alls ekki í ferskvatni,
eftir að hann hefur náð göngu
seiðastærð, og yfirgefur
heimaá sína fyrsta sinni.
í sjó finnur laxinn því þá
næringu, sem honum er nauð-
synleg til að ná fullum vexti,
svo og sér til viðhalds og
frekari stækkunar milli
hrygninga.
Atvinnudeildar Háskóians.
Fram til þessa hefur lítið
verið um það vitað, eins og
áður segir, hvert laxinn hefur
sótt þá fæðu, og þá hverja,
sem veitir honum þann ótrú-
lega vöxt og styrk, sem raun
ber vitni.
Skilyrði þess, að laxastofn-
ar í einstökum ám geti við-
haldizt, hlýtur því fremur
öðru að vera, að gönguseiði
geti hafzt við í sjó óáreitt
að mestu, þann tíma, sem þau
eru að ná fullum þroska, og
geti síðan snúið óhindrað í
heimaá.
Ratvísi laxins er nær
óbrigðul, og bregzt það ekki,
að heita má, að gönguseiði
leiti aftur í heimaá sína, er
það snýr fullvaxið úr sjó.
Þannig hafa stofnar ein-
stakra áa hlotið séreinkenni
á 'löngum tíma, og má nefna,
að Elliðaárlax er öðrum löx-
um afturmjórri hér á landi,
Víðidalsárlax aftur styttri og
sverari, og stofnar sumra áa,
t. d. I.axár í Aðaldal, stærri
en annarra.
Lax sá, sem gengur í árn-
ar beggja vegna Atlantshafs-
ins er aE mörgum fiskifræð-
ingum talinn upprunalegi lax
inn, sr.m aðrir stofnar, t. d.
Kyrrahafslaxinn, sé kominn
ar. Hali Atlantshafslaxinn,
sem m. a. gengur í ár hér við
land, haldið frumeinkennum
laxins betur en aðrir stofnar,
og kunni það m. a. að stafa
af því, að á ísöld hafi hann
lokazt inni í N-Atlantshafinu.
Veiðarnar við Grænland
Þeir, sem óttast, að sjó-
veiðarnar við Grænland
kunni að höggva skarð í At-
lantshafslaxinn, byggja «. þá
forstöðumaður fiskideildar
skoðun sína fyrst og fremst
á því, að þar sé verið að
veiða lax á uppvaxtarskeiði.
Sé um svo verulegt magn að
ræða af laxi, sem síðar
myndi annars hafa gengið í
ár til hrygningar, að ástæða
sé til að óttast, að draga
kunni úr laxagöngum í ein-
stökum löndum. Tölur um
veiði síðasta árs víð Græn-
land eru það háar (sjá
töflu), að svara mun til 80—
85% af öúum laxi, sem ár-
lega gengur að ám í Noregi
til hiygningar.
Rætt við Jón Jónsson,
fiskifræðing
Jón Jónsson sat fyrir ís-
lands hönd ráðstefnu þá í
Halifax, sem áður er að vikið,
og tók þar þátt í umræðum
um Atlantshafslaxinn, en
þær voru það mál, af þeim,
sem þar voru tekin fyrir,
sem mesta athygli vakti nú.
— Hvar er það við Græn-
land, sem sjóveiðarnar eru
stundaðar?
„Við V-Grænland, sunnan-
vert, vð Holsteinsborg, Godt-
háb og Frederiksh&b. Þessi
veiði var fyrr á árum lítil
eða engm, enda gengur lax
aðeins í eina á á Grænlandi
til hrygningar. Þó hafa veiðar
áður fyrr lítillega verið stund
aðar við Amerdloq og Ikertoq
Það hafa þó verið fjarðaveið-
ar og í mjög smáum stíl, tii
heimanotkunar. Fram til síð-
ustu ára hafa engir mögu-
leikar verið til þess að nýta
laxveiði í stórum stíl við
Grænland, engin frystihús
fyrir hendi, og saltaður lax í
lágu verði.
Á síðari árum hafa þó verið
byggð frystihús í stærri bæj-
um, og aðstæður þannig
myndazt tii meiri nýtingar.
Upphaf sjóveiðanna nú var
árið 1959. Þá var byrjað að
veiða í net við Napassoq, og
það árið veiddust 13 tonn.
Það var allt fryst til útflutn-
ings.
Árið 1962 nær þorskveiði
Grænlendinga hámarki, en
eftir það fór mjög að draga
úr veiöinni, því að þorskur-
inn flutti sig af grunnmiðum
á djúpmið. Engin fiskiskip
voru þá fyrir hendi í Græn-
landi til djúpmiðsviða, og þá
fóru laxveiðarnar að hefjast
fyrir alvöru, að mestu leyti
innan landhelgi. Danir örv-
uðu Grænlendinga í þessari
viðleitni sinni, og tóku að
greiða hærra verð fyrir lax-
inn. Hámarki náði verð og
veiði í fyrra, 1964, en útflutn
ingsmagnið nam þá um 1400
tonnum (Frystur lax, hausað-
ur og slægður).
Mest 2—9 punda lax
— Hver er meðalstærð
laxins, sem veiðist við Græn-
Uiad?
„Sú skýrsla, sem mestar
upplýsingar veitir um veið-
arnar við Grænland, er
skýrsla Poul M. Hansen, full-
trúa Dana á ráðstefnunni í
Halifax. Hann hefur undan-
farna áratugi unnið að rann-
sóknum á fiski og fiskimiðum
við Grænland.
Samkvæmt henni veiðist
mest af 2 — 9 punda laxi, í
net, enda segir Hansen, að
ekki sé óvenjulegt að sjá lax-
Veiðin við Grænland und
anfarin ár:
1959 — 13 tonn
1960 — 55 tonn
1961 — 115 tonn
1962 — 220 tonn
1963 — 420 tonn
1964 — 1400 tonn
Hér er átt við útflutn-
ingsþunga (verkaður fisk-
ur), en tölur um þunga úr
sjó eru ekki fyrir hendi.
inn vaða í torfum á yfir-
borðinu, líkt og síld.
Hansen telur bezta mæli-
kvarðann á veiðarnar á und-
anförnum árum, og í ár, vera
netasölu dönsku Grænlands-
verzlunarinnar. Hefur sú sala
farið mjög vaxandi undan-
farin ár, og hefur verið:
1962 — 1000 net
1963 — 1635 net
1964 — 2560 net
1962 — 6000 net
Að yísu kemur það fram af
greinargerð Hansen, að ekki
muni nær allur þessi neta-
fjöldi vera í notkun, en áætl-
un«hans í því efni er á þá
leið, að á sl. ári hafi samtals
verið í noktun um 3400 net.“
Hvaðan kemur laxinn
— Hvaðan kemur þessi lax,
Framhald á bls. 19.
Kortið sýnir þæi sloðir við SV-Grænland, þar sem Atlants-
hafslaxinn er veiddur í sjó, frá Holsteinsborg og suður með
landinu (beina linan á kortinu).

I

1
I
I