Morgunblaðið - 04.08.1965, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikucfagur 4. ágúst 1965
Ri m
Ulll
Duggu-Eyvind
afhjúpað að Karlsá við Dalvak
Akureyri: —
VEGLEGT minnismerki úr ryð-
fríu stáli var afhjúpað að Karlsá
við Dalvík síðdegis á sunnudag
inn að viðstöddu fjölmenni. Hug
myndina að gerð merkisins, sem
er eftirlíking af hollenzkri
duggu, átti Sveinbjörn Jónsson,
framkvæmdastjóri, og hafði hann
einnig forgöngu um, að merkið
var gert og sett upp á þessum
stað til minningar um Eyvind
Jónsson skipasmið, sem fyrstur
íslendinga smíðaði haffært þil-
skip snemma á 18. öld og þá bjó
á Karlsá.
Meðal boðsgesta, sem viðstadd
ir voru athöfnina, voru stjórn
Ofnaverksmiðjunnar h.f., skipa-
skoðunarstjóri, Hjálmar R. Bárð
arson, fulltrúar skipasmíða-
stöðvanna á Akureyri, form. Iðn
aðarmannafélags Akureyrar og
ýmsir aðrir forvígismenn iðnað
ar og sjósóknar. Veður var bjart,
en svalt.
Athöfnin hófst með því, að
Karlakór Dalvíkur söng undir
stjórn Gests Hjörleifssonar, en
því næst tók Sveinbjörn Jónsson
til máls, og fer ræða hans hér á
eftir:
Herra ráðuneytisstjóri iðnaðar
mála. Góðir boðsgestir og aðrir
viðstaddir vinir!
Verum öll velkomin á þennan
fagra stað við Eyjafjörð og forn
fræga: Karlsá: landnámsjörð
Karls rauða, hins norska úr
Naumudal. Ég geri ráð fyrir að
allir viti um tilefnið, en tel mér
skylt að gera grein fyrir því
með örfáum orðum.
Ég vissi lítið um Eyvind
duggusmið fyrr en bók Krist-
mundar Bjarnasonar rithöfundar
á Sjávarborg um Þorstein á
Skipalóni kom út fyrir 4 árum.
Þar er hans getið í iðnaðarþætti
bókarinnar sem forystumanns í
skipasmíði hér á landi, fyrsta
tug 18. aldar. Hann varð eftir-
maður Jóns föður síns Bjarna-
sonar í báta- og skipasmíði hér
við naustin á Karlsá, og réðist
ungur í að smíða haffæra duggu
að fyrirmynd hollenzkra fiski-
manna sem hér stunduðu veiðar
seint á 17. öld.
Mér fannst strax Eyvindur og
dugga hans sérlega athyglisverð.
Stutt úrvarpserindi Snorra Sig-
íússonar, sem hann flutti um
líkt leyti, jók mjög á það sem
komið hafði í hug minn: Ber
ekki að merkja þennan stað, við
nýja veginn til Ólafsfjarðar, og
minna á skipa- og bátasmíðastöð
ina hér við naustin og ofurhug-
ann og snillinginn Eyvind
duggusmið?
Þar sem hér var um afrek í
iðnaði að ræða fyrir 250 árum,
fannst mér sjálfsagt að iðnaður
nútímans annaðist þetta, og að
tilvalið væri að gera merkið úr
ryðfríu stáli. Eitt af fyrstu verk-
efnum Ofnasmiðjunnar úr því
efni, var fyrir 16 árum, turn-
spírurnar á sjálfa Matthíasar-
kirkju á Akureyri. Virðast þær
hafa staðið prýðilega sjávar-
loftið og af vísindalegum athug-
unum síðustu ára erlendis, ber-
ast góðar fréttir um ágæti 18/8
stálsins.
Við nána athugun þótti mér
ekki ástæða til að kalla fleiri
aðila til þessara framkvæmda,
og nú eru rúm 2 ár síðan ég
gerði fyrsta rissið af því merki
sem hér stendur, hulið hvítum
blæjum.
Ég leitaði erlendis og hér-
lendis að myndum og upplýs-
ingum um hvernig hollenzkar
duggur 17. aldar, hefðu litið út
undir fuílum segium. Loks fékk
ég óskir mínar uppfylltar hjá
Páli Ragnarssyni, fulltrúa
Hjálmars Bárðarsonar skipa-
skoðunarstjóra. Hann samræmdi
lag og línur þeirrar duggu úr
ryðfríu stáli sem ykkur á, eftir
augnablik, að sýnast sigla á öld
um hafs fyrir fullum seglum, og
líkjast duggu Eyvindar. Þegar
hér var komið máiinu stóð ekki
á stjórn Ofnasmiðjúnnar að sam
þykkja framkvæmd verksins á

Sveinbjörn Jónsson, Björgvin Sig og Björn Sveinbjörnsson, við
urðsson, Guðm. H. Guðmundsson,minnismerkið.
fyrirtækisins kostnað og ákveða
að afhenda það til eignar og
umsjár hreppsnefnd Dalvíkur.
Tilgangur merkisins er sá að
minna þá sem um veginn fara,
og raunar alþjóð á það, að fs-
lendngar hafa verið dugmiklir
hagleiksmenn frá landnámstíð,
einnig við báta- og skipasmíðar,
þó fátækt og næstum allsleysi
þjakaði þjóðina. Einnig þykj-
umst við með þessu hafa skráð
á varanlegt efni á réttum stað,
nafn þess manns, sem einstakt
afrek vann í skipastníðaiðninni
við erfið skilyrði, fyrir mörgum
mannsöldrum.
Að sjálfsögðu verða skiptar
skoðanir um hversu vel hefur
tekizt um framkvæmdina og hve
áhrifarík hún reynist til að
vekja, hug manna um getu og
gildi iðnaðar á íslandi, fyrrum
og framvegis. Eitt er víst að
Þjóðin þarf að eiga góð skip og
traust, og getur smíðað þau sjálf,
að vissri stærð þó ef réttlátlega
er að skipasmíðinni búð.
Hollenzkir fiskimenn studdu
Eyvind í fátækt og erfiðleikum
til smíðis haffærrar duggu sinnar.
A þessum tækni- og samkeppn-
innar tímum ættu innlend stjórn
arvöld að búa réttlátlega að
skipaiðninni. Mundi hún þá
velta Grettistaki, eins og Eyvind
ur duggusmiður forðum.
Til að minna alda og óborna
á þennan tilgang okkar, höfum
við látið grópa í stálflötinn sem
að veginum snýr þessar setn-
ingar:
Hér við naustin á Karlsá var
mikil skipa- og bátasmíðastöð á
Framh. at bls. 15

• SAMEIGINLEGT ATAK
Þá er verzlunarmannahelgin
liðin — stórslysalaust. Það var
líka kominn tími til að leggja
niður þessa allsherjardrykkj u á
frídegi verzlu narmanna. Von-
andi verður hópdrykkjan ekki
tekin upp á öðrum dögum í
staðinn.
Hér er um að ræða sameigin
legt ástak margna. Blöðin hafa
haldið uppi látlausum áróðri
gegn drykkjuskapnum, lögregl-
an hefur veitt mikið aðhald,
forystumerm í ferðamálum,
skátar og ýmis önnur samtök
hafa laigt sitt af mörkum. Sarnt
hefði allt þetta ekki dugað, ef
heimilin sjálf hefðu ekki tekið
ákveðna afstöðu. Foreldramir,
fullorðna fólkið, almenningur í
landinu gefur unglingunum for
dæmið — og það er miklu
áhrifaríkaira þegar til lengdar
lætur en stórir skarar löigreglu
þjóna.
Aðalatriðið er, að unga fólk-
inu skiljist, að það sé ekki
„fínt“ að vera fullur.
• VEGIRNIR
Ekki er óeðlilegt, að vega-
málin beri á góma eftir hátíð
sem verzlunarmannahelgina.
Þá er meira ekið en nokkra
aðra daga ársins. 1 eiou dag-
blaðanna kom það fram um
helgina, að hér væru 16 manns
á hvem kíLómetra þjóðvega —
og segir þetta ekki allt um þar
miklu vegaframkvæmdir, sem
landsmenm hafa staðið að á und
anförnum árum. Vegir í kaup-
stöðum eru væntanlega undan-
skildir. Sennilega er vandfund-
ið það land, sem verður að kref j
ast jafnmikils af þegnum sínum
vegna vega og gatnagerðar —
og við það verðum við að una,
ef við höldum áfram að krefj-
ast þess, að viðhaldið sé jafn-
umfamgsmiklu vegakerfi og við
höfum — og stöðugt verði hald
ið áfram að bæta við það.
• GÓÐ FJÁRFESTING
Hins vegar er það ljóst, að við
verðum að leggja enn harðar
að okikur, ef við ætlum að bæta
vegina til muna. Reiknað er
með að bilaeign landsmanna
tvöfaldast á næstu tíu árum —
og það blandast sennilega eng-
um h-ugur um að malarvegirnir
á þéttbýlustu svæðum landsins
verða þá farnir að gefa sig. Við
haldið verður æ dýrara — og
þjóðarbúinu verður stöðugt
kostnaðarsamara að nota vegi,
sem rýra ökutækin og eyði-
leggja miklu fyrr en eðlilegt
gæti talizt.
Fé, sem varið er til varan-
legrar vegagerðar, er ekki kast-
að á glæ. Það ávaxtar sig í hag-
kvæmara viðhaldi ökutækj-
anna: GjaldeyrLssparnaði.
í vegamálum okkar er þörf
mikillar framsýni, stórátaka.
Islendingar greiða það mikið fé
fyrir bíla sína, að hinn almennd
áhugi á gerð varanlegra vega
er ekki óeðlilegur. Oft heyri ég
menn segja, að þeir vildu
gjarma leggja meira fé af mörk
um til vegamála, ef þeir væru
vissir um að það fé yrði notað
til vegaframkvæmda — en ekki
einhvers annars. Ég er viss um
að þetta er afstaða fjölda fólks.
• „SKYNSAMLEG
RÁÐSTÖFUN
Og hér kemur bréf frá
„Barnaíkaa-li“:
„Það hefur annar' máttugri,
en forráðamenn strætisvagna
og lögreglu, reynt að gera
mönnum til hæfis, en þeir
möglað og þótzt vita betur.
Það er því ekki að undra að
séra Árelíus Níelsson mögli
yfir breyttum ferðwm Strætis-
vagna Rvíkur í Sólheimium,
þar eð honum finnst téð breyt-
ing gerð „að tilefnislausu."
Úr því að presturinn sér ekki
tilefnin, langar mig til að benda
á nokkur atriði, sem mér
finnst munu skipta örlitlu
máli:
1. Það háttar þannig til hér
í Heimunum, að iang þéttust
byggð og mest er sunnan og
vestan Sólheima. Hvar er verzl
unarstaður fyrir þetta svæði?
Hann er í Sólheimium. Þar eiru
allar verzlanir, og þær eru að
austanverðu við Sólheima. Yfir
hvaða götu hlaiupa bömin í
sendiferðum sínum? — Sól-
heima, — því það er skemmsta
leið.
2. Hvorum megin götunnar er
kirkjan? Austan, eins og búðirn
ar. Yfir hvaða götu fara þá
börnin í Heimunum þegar þau
faar til að læra „góða siðu“
kinkjunnar? — Sólheima, þvl
það er skemmsta leið.
3. Við erum svo vel sett hér
í Heimunum, að hafa bókasafn,
þar sem börnin hafa greiðan að
gang að lesstofu. Hvorum megin
götunnar er þetta góða bóka-
safn? Austan, rétt eiins og allit
hitt.
4. Á skólatíma, níu mánuði
ársins, er stanzlaus ferð bama
og unglinga um Sólheima á leið
í skóla og úr.
5. Börnin hér í Sólheimum
leika sér á gotunni eims og ömn
ur börn í þessari borg, jafnvel
þótt kirkjan komi tiil hér i
Heimunum. — Ástæðan fyrir
því er svo aomað mál.
6. Sólheimarnir eru þröng
gata, einkum þar, sem hún kem
ur á Skeiðarvog. (Þar var samt
hafður viðkomustaður „strætó1*
áður en breytt var). Komi svo
gaingstétt beggja vegna götunn-
ar, sem ég vona að verði sem
fyrst, er ekki mikið rúm fyrir
stóra strætisvagna, og hvar
eiga bíleigendur að leggja öku-
tækjum símum?
Það er misskilningur, að þessi
breyting á leiðinni, til þess,
sem áður var, sé að tilefnis-
lausu. Það er verið að aka
áhættuminni leið, verið að
vernda böirnin. Það langar eng
an til að verða fyirir því að
aka niður fólk, sízt böm. Stræt-
isvagnastjórar eru í sífelldri
hættu hvað þetta snertir, þess
vegna er þetta skynsamleg ráð-
stöfun, en ekki bana verið „að
gera okkur þennan óleik að
ástæðulausu“. Það er þægilegra
að láta aka sér heirn að dyrum,
en að þurfa að gamga 100 til 200
metra, en ég fæ ekki séð að
það sé „Furðuleg náðstöfum“,
þegar öryggi okkar litlu sam-
borgaira er annairs vegar. En
það hefur hver sitt mat á þæg-
indunum.
Barnakarl í Sólheimum/4
Nýtt símanúmer:
38820
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3. — Lágmúla 9.