Morgunblaðið - 14.11.1965, Blaðsíða 3

SHnmiðagW 14. nóv. 1965
3
rn
UAnriillBI AAIA
#r a v m m#* *■ 4.“« ib^ « gmt
í DAG á Surtur tveggja ára af-
mæli. 14. nóvember 1963 byrjaði
að gjósa úr hafinu suðvestur af
Vestmannaeyjum og sama kvöld
etakk Surtsey kollinum upp úr
haffletinum. Nú er allt orðið ró-
legt á gosstoðvunum. Syrtlingur
Kást síðast bæra á sér 17. október
og er nú horfinn. Varðskipið
Ægir fór þar hjá á föstudaginn
og staðfesti Gunnar Ólafsson,
skipherra, það með þeim um-
mælum, að þarna væri nú allt
steindautt. Enn bryti mikið á
Syrtlingi, sem gæfi til kynna að
grunnt sé á honum. Surtur er
Öskuskaflar frá Syrtlingsgosinu þekja nú víða nýja hraunið í
Surtsey, svo það hefur í bili a.m.k. misst sinn fyrri ljóma,
Ljósm. Sig Þór.
Surtur tvegg ja ára
Varð þriðja lengsta gos á íslandi
en það samfelldasta
óbreyttur á sínum stað, en
fjarska dökkur á að sjá í skamm-
deginu.
Surtseyjargósið hefur staðið í
eitt ár og ellefu mánuði. Sé það
alveg hætt, hlýtur það sæti
þriðja lengsta goss á íslandi,
þeirra sem kunn eru. En Surts-
eyjargosið hefur haldizt svo til
óslitið allan gostímann og slær
þar út þau sem lengur dugðu
Þau eru Mývatnseldar 1724—1720
og Heklugösið 1766. Mývatnseld-
ar hófust 17. maí 1724, en hraun
tók ekki að renna fyrr en í janú-
ar 1725. Gosið hélzt svo slitrótt
til 1729, og gaus á þeim tíma á
ýmsum stöðum. Heklugosið byrj-
* aði 5. apríl 1766 og lauk í apríl-
mánuði 1768, hafði þá staðið í
rösklega tvö ár. En það lá niðri
á þessum tíma í marga mánuði,
líklega hálft ár. Svo Surtur hef-
ur sennilega lengst gbsið sam
fellt.
— Mér finnst fjarska stutt síð-
an Surtseyjargosið byrjaði sagði
dr. Sigurður Þórarinsson, er við
inntum hann eftir því hvort
hann væri feginn að þessu væri
lokið. — Það hefur verið mjög
Jærdómsríkt. En líklega er gott
að fara að fá tíma til að vinna
úr öllum þeim gögnum, sem
eafnað hefur verið. Ekki kvaðst
Sigurður kvarta undan íldgosum
Hann hefði haft þrjú gos fyrir
augunum samanlagt í 4 ár. Og
þau gos hefðu öll verið hvert
öðru ólík. Aldrei endurtekning
og alltaf færandi nýja lærdóm.
•— Hekla var stórfenglegust í
upphafi og Öskjugosið var geysi-

Syrtlingur sem hvarf og afstaöa
hans tíl Surtseyjxr.
lega skrautlegt fyrstu nóttina,.
segir hann. En tilbreytilegast er
Surtseyjargosið. Þar hafði mað-
ur höfuðskepnurnar í einu —
haf, vinda og eldgos — og þessa
stöðugu baráttu milli hinna upp-
byggjandi og niðurrífandi afla.
Það var mjög dramatískt. Maður
gerði sér varla fyrr grein fyrir
þessum gífurlega kafti á báða
bóga. Að eyja, sem var orðin
700 m á lengd eins og Syrtlingur,
skuli geta horfið á fáum dögum,
sýnir vel með hvílíku afli hafið
rífur niður. Og svo aftur á móti
að Surtur skuli þrátt fyrir slíka
mótstöðu stöðugt hafa unnið á!
Lifir börn sán bæði
Við skulum nú, svo sem hæfa
þykir í afmælisgreinum, ryfja
upp í fáum orðum ævi afmælis-
barnsins. Það var 14. nóvember
1964, sem skipverjar á ísleifi II,
greindu gufustrók á hafinu suð-
vestur af Geirfuglaskeri. Og lík-
lega var eyja fædd þennan sama
dag fyrir miðnætti. Hún stækk-
aði, en gosefnin voru laus í sér,
þar til 4. apríl 1965. Þá loks var
gosið búið að einangra gíginn
svo vel að vatn komst ekki leng-
ur að hraunkvikunni, sem tók
að vella og spýtast upp á yfir-
borðið, rauðglóandi og ægifögur,
og þakti suðvesturhluta eyjar-
innar hrauni. Var þetta lengst
af mikið sjónarspil, hvort sem
öskutrjónur þeyttust upp í hvít-
an gosmökk eða rauðglóandi
hraun flæddi niður yfir eyna og
dembdi sér í kaldan mar. Á
þessum tíma varð Surtsey
tveggja barna auðið. Surtla fædd
ist 28. desember 1963, en hlaut
fáa lífdaga. Syrtlingur fæddist
22. maí 1965, viku eftir að gosið
í Surtsey vjrtist fjarað út. Hann
dafnaði og stækkaði framan af,
rpeð einum bakkipp þó, og varð
15 hektarar að stærð og 70 m hár.
En hann var farinn að láta á sjá,
er síðast sást lífsmark með hon-
um, 17. október sl. Þá kom nokk-
urra daga óveður og er Því linnti,
25. október, var eyjan horfin.
Samkvæmt síðustu mælingum
er Surtsey nú um það bil 2%
ferkílómetrar að stærð og hæðin
169 m. Hún hefur þannig lækkað
um 4 m frá því hún var hæst.
Eyjan hefur misst mikið af sín-
um glæsibrag. Syrtlingur spjó
ösku yfir fegursta hluta hennar,
nýja hraunið, þegar vindur stóð
þannig, og hefur iagt dökkan
hjúp yfir hinar kynlegu fersku
hraunmyndanir og litfagrar út-
fellingar í skærum gulgrænum,
rauðum og brúnleitum blæbrigð-
um. Víða er komið 5 m lag af
ösku ofan á hraunið, en ánnars
staðar er öskulagið aðeins þunnt.
Gigurinn sjálfur er að verða
kaldur, aðeins gufur upp úr
sprungum í börmunum. Surtsey
má semsagt muna fífil sinn fegri.
En kannski skafa vetrarstormar
ofan af hrauninu aftur áður en
langt um líður.
Sr. Jón Auðuns dómprófastur:
Skuldugi þjónninn
er guðspjall þessa sunnudags.
Pétur hefir orð fyrir postulun-
um og spyr Jesúm: „Hversu oft
á ég að fyrirgefa?“
Þeim hefir þótt vafasamt um
sumt, að það ætti að fyrirgefa.
Þeir höfðu margséð Jesú vera
gert 'bróplega rangt til. Þeir
höifðu heyxt útverði rétttrúnaðar
ins, preláta Gyðingakirkjunnar,
kalla hann guðlastara. Og þessir
menn hötuðu Jesnim svo fyrir
Guðs hönd, að fyrir Guðs hönd
og til að vinna honuim þægt verk,
krossfestu þeir Kxist.
„Hversu oft á ég að fyrir-
gefa?“ spuirði Pétur.
Lærisveinarnir hÖfðu séð það,
sem engum gat dulizt, að Guð
fyrirgefur ekki þannig, að menn
sleppi undan afleiðingum þsss
sem þeir hafa unnið. En fyrst
Guð lætux menn uppskera af
öllu sem þeir sá tiil, illu og góðu,
eiga menn þá að fyrirgeifa allt?
Enginn hefir nokkru sinni 'feða
nokkursstaðar orðið eins óskap-
lega fyrir barðinu á hatursfuiHri
að fólk hiki við að gera aðvart
um leið og iþað sér eitthvað
óvenjulegt. Það er svo mikils
virði að ná fyrstu þáttunum úr
hverri gossögu, sagði Sigurður.
Hvont Surtur sé nú alveg dauð-
ur? Það vildi Sigiurður ekki futl-
Loftmynd af Surtsey tekin miðsumars 1964.
Spennandi rannsóknarefni
Fyrir vísindamenn er Surtsey
ennþá j-afn spennandi. Rann
sóknir þar eru margra ára við-
fangsefni, ef fé fæst til fram-
kvæmda. Rannsóknir verða aðal
lega tvenns konar: 1) þíólogisk-
ar, og þá fylgst náið með öllu
lífi á eynni og 2) jarðfræðilegar
og í því fólgnar að skoða og
mæla allar breytingar á eyjunni
sjálfri. Þarna hefur verið kom-
ið upp húsi og ætlunin að maður
verði þar næsta sumar við
rannsóknir. Eiinnig að innlendir
Og erlendir vísindamenn eigi þar
athvarf, meðan þeir gera sínar
athuganir, m.a. skordýrafræð-
ingar, sem áforma að koma á
hverju ári.
Við spurðum Sigurð Þórar-
insson, jarðfræðing, hvar hann
'héldi að næsta gos yrði. Engu
kvaðst hann þora að spá um það.
Svo fjölmaxigir staðir gætu kom-
ið til greina á eldfjallabeltinu
og surnir þeirra líklegri en Vest-
mannaeyjar fyrir Surtseyjargos-
ið. — Gg heldur vil ég láta
hrekja mig á eftir platgosum en
yrða. — Það er vissara að gá að
honum áður en þú birtir það í
blaðinu, sagði hann aðeins.
— E. Pá.
V-Þýzkur
lögreglumoður
hondtekinn
Berlín, 12. nóvember, NTB.
vESTUR-iþýzka lögreglan sagði í
dag að handtekinn hefði verið
einn liðsmanna hennar og borið
á brýn að hafa stundað njósnir
fyrir A-Þýzkaland. Maður þessi
heitir Hans Weiss og er fulltrúi
í sakamáladeild lögrglunnar. Er
hann sagður hafa veitt A-þjóð-
verjum ýmsar upplýsingar um
mál er varða lögregluna í V-
Þýzkalandi. Eiginkona Weiss
var handtekin ásamt manni sín-
um. -
rétttrúnaðarkirkju og Jesús
varð. Sarnt fyrirgaf hainn og bað
fyrir þessum mönnum á Gol-
gáta. Og þegar Pétur var í vafa
um, hve oft hann ætti að fyrir-
gefa, svaraði Jesús með sögunni
af skulduga þjóninum:
Veglyndur húsibóndi hafði gef-
ið stórskuidugum þjóni upp
skuldina. En þegar sá vildi ekiki
gefa bláfátækum samþjóni sín-
um eftir nokkrar krónur, gerði"
hann að engu uppgjöf sinnar
stóru skuldar og varð að
fara í fangelsi þar og greiða
skuldina til síðasta eyris. Engin
friðþæging. Engin uppgjöif saka.
Þú átt að fyrirgefa vegna
sjálfs þín
Hvert stefnir viðleitni þin?
Hvað ræður í rauninni athöfn
um þínum öllum?
Allt þitt hikandi fálm, öll þín
síhungraða sókn beinist að því
að finna sál þinni frið. í innsita
grunni er öll þín viðleitni leit að
sálarfriði.
Þú finnur aldrei þann frið
meðam hatur þýr í hjarta þér og
hugur þinn er fullur beiskju.
Meðan svo er, eru augu sálar
þinnar lokuð fyrir því sem bezt
er og verðmætast, leiðimar að
sálum annarra manna læstar,-
æðri lífsnautn óhugsandi, guðs-
samfélag þitt hræsnisfákn og
markleysa.
Fyrirgefningin hreinsar hjarta
þitt og kemur þér aftur í sam-
félag við hið helga, háa. Að
koma frá hatxi inn í heim fyrir-
gefningax er eins og að koma
úr grenjandi hríð og germinga-
veðiri inn í hlýjan, bjartan helgi-
dóm. Þá finnur þú að það að fyx-
irgefa er frumskilyrði sóla'ririð-
arins, og þig undrar að þú skyld
ir auvirða sjálfan þig með því
að hata.
Þú átt að fyrirgefa vegna
annarra
Að sigra illít með góðu, ill-sku
með fyrirgefningu lærði frum-
•kristnin af meistara sítoum. Og
þetta ofsótta, fyrirlitna og fyrir-
getfandi fólk lýsti sem ljós á
dimmri öld og lýsir enn. „Hinto
mjúki máttur“ — eins og Guðm.
Kamiban kallaði fyrirgefninguna
— getur unnið' máttarverk í sáilu
þess manns, sem fyrirgefið er.
Vér eigum þess ótal vitnislburði.
En til að vinna slíkan sigur
verður að læra þá vandlærðu
list, að fyrirgefa eins og Kristur
fyrirgaf, sjá með augum hans.
Fyrirgefa með hjartalagi hans.
Þú átt að fyrirgefa vegna Guðs
Sagan af skuilduga þjóninum
sýnir þér það.
Hún sýnir þér annarsvegar
kærleiksvilja Guðs, sem er faðir
þessarar margbrotlegu barna
allra og vill taka þau í sátt. Og
hún sýnir þér hinsvegax mann,
sem óumræðilega gjöif hefir af
húsbónda sínum þegið, en beitix
blásnauðan samiþjón slíkri
grimmd að eira ekki konu hans
Og saklausum börnum. Veglyndi
húsbóndans hefði átt að hræra
hjarta hans til meðaumkunar
með samiþjóninum.
Svo koma sögulokin: Svo vægð
arlausan dóm fær þjónninn sem
ekki vildi fyrirgefa, að hann
verður miklu vesælli, snauðari
en alllausi sa'mþjónninn hafði
áður verið.
Nú stoðar ekki lengur að biðja
um fyrirgefningu. Þvi tækifæri j
er glatað. í skuldafiangelsi ein-
hversstaðar í tilverunni varð ves
æll maður að greiða voðaskuld
til síðasta eyris.
Sagan af skulduga þjóninum
er stórkostleg. Meistarahendi er
myndin dregin, allt frá Ijósasta
ljósi og niður í dekksta döikkva.
Hún birriir allsherjarlögmál,
sem örlögum ræður, og flytur
sama alvörumálið mérog þér.