Morgunblaðið - 14.11.1965, Síða 17

'* Sunnudagttf 14. n6r. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
17
„Um gluggann
sérðu andlit vöku-
manns44.
Eitt af því sem lengst mun
lifa í áróðri íslenzkra kommún-
ista er kvæði Jóhannesar úr
Kötlum, er hann nefndi Dagskip-
an Stalins. Tvær fyrstu vísur
þess hljóða svo:
„Um gullintypptar Kremlarhallir
kvöldsins svali fer,
og mansöng einn frá Grúsíu
í mildum ómi ber.
Og stjörnuaugu blika skært
frá blárri himinsæng,
—- þar englabörnin leika sér
og yppta hvítum væng.
En inn um gluggann sérðu rólegt
andlit vökumanns:
I>ar situr Jósef Djúgasvili
sonur skóarans.
l>ar situr hann, er ungur valdi
einn hinn þyngsta kost,
og lagði út í þennan heim
Nu stendur yfir hér á landi söfnun i herferðinni gegn hungri.
REYKJAVÍKURBRÉF
w
með lítinn geitarost
En harla mikið ævintýri
hefur síðan skeð,
og furðulegra en nokkurt skáld
gat fram í tímann séð:
í ostsins stað nú hverfist djarft
í hendi þessa manhs
hinn ægifagri hnöttur vor
og örlögsíma hans.“
í>að er svo sem ekki um það
oð efast, að „hinn ægifagri hnött-
ur vor“ er í góðri hendi, þar
sem Stalin mundar hann eins og
geitarostinn áður fyrr. Engla-
börnin leika sér að vísu, en
vökumanninum kemur ekki dúr
á auga. Hnötturinn er öruggur í
umsjá hans.
Fannst ekki þegar
mest á reið
En ekki er allt sem sýnist. Það
hefur raunar lengi verið vitað,
að Stalin virti að engu aðvaran-
ir, sem honum voru sendar fyrri
hluta árs 1941 um yfiívofandi
árás Hitlers. Hann taldi sig vera
í góðri trú. Stalin vissi sem var,
oð Hitler þorði þá fyrst að leggja
út í styrjöld, þegar hann hafði
tryggt sér stuðning Stalins. Þá
þóttist Stalin vera kominn í fé-
lagsskap við mann, sem ha/in
unætti með vissu treysta. Af þeim
sökum voru Rússar ótrúlega ó-
viðbúnir árás Hitlers. Hingað til
hafa menn þó ekki vitað, hversu
komið var að Stalin gersamlega
óviðbúnum, meira að segja svo,
oð hann fannst ekki þegar hinir
seðstu herstjórnarmenn leituðu
hans til að láta hann vita um
órás Hitlers. Nikolai Kuznetsov,
oðmíráll, fyrrverandi flotamála-
ráðherra Rússlands, er um þess-
ar mundir að birta endurminn-
ingar sínar. Segir frá nýútkomn-
um kafla þeirra í skeýti frá
Moskvu dagsettu 4. nóvember,
Bem birtist hinn 5. s. m. í New
York Times alþjóðaútgáfunni.
I>ar segir, að Kuznetsov og aðrir
herforingjar, hafi sagt Stalin frá
ráðagerð Hitlers um árás hinn
22. júní 1941. Stalin hafi haft frá-
6agnir þeirra að engu og meira
að segja bannað að fyrirskipa
liðsveitum Rússa að skjóta aft-
ur ef á þær væri ráðizt.
„Veit ekki hvar
hann er“.
í frásögn New York Times seg-
ir orðrétt. í lauslegri þýðingu:
„Kvöldið hinn 21. júní dvaldi
Kuznétsov aðmíráll í skriístofu
sinni. Klukkan 3.07 f.h. hihh 22.
LaugarcL 13. nóv.
júní skýrði Svartahafsflotinn
frá því, að þýzkar flugvélar væru
að nálgast Sevastopól.
Kuznetsov aðmíráll segist hafa
á eigin ábyrgð gefið fyrirskipan
um að berjast og reyndi síðan að
ná í Stalin í Kreml.
„Stalin félagi er ekki hér“,
svaraði liðsforinginn sem var á
verði í Kreml. „Ég veit ekki
hvar hann er“.
Aðmírállinn sagðist hafa hald-
ið áfram og liðsforinginn, sem á
verði var, hafi þá slitið samtal-
inu. Aðmíráll Kuznetsov sagðist
hafa hringt aftur nokkrum mín-
útum síðar og sagt liðsforingjan-
um á verði: „Það er komið stríð.“
„Fáeinum mínútum síðar“,
sagði aðmírállinn, „hringdi sím-
inn og ég heyrði arga, óánægða
rödd segja: „Skilurðu hvað þú
ert að tala um?“
„Það var Georgi M. Malenkov",
sagði Kuznetsov aðmíráll. Malen-
kov var þá nánasti trúnaðarmað-
ur Stalins. Síðan varð hann eft-
irmaður hans.
Stalín lét fyrst að
ser kveöa 1 juli
Þegar hann heyrði ekik um
neinar ráðstafanir, sagðist Kuzn-
etsov hafa farið til Kreml klukk
an tíu f.h. þá um morguninn, en
þar var þá ekki neitt um að vera.
En tveimur tímum síðar fór
utanríkisráðherrann, Vyacheslay
Molotov í útvarpið til að segja
frá þvi, að þrátt fyrir fullvissan-
ir Stalins — hefði Hitler gert
árás.
Stalín gerði lítið það sem
eftir var mánaðarins, sagði að-
míráll Kuznetsov, og tók ekki
þátt í fundum aðalherstjórnar-
irinar þrátt fyrir það, þótt hann
væri yfirhershöfðingi.
En í júlí flutti hann útvarps-
ávarp, og eftir „truflun hans á
nokkrum fyrstu dögum stríðsins
reyndist hann í ágætu standi það
sem eftir var“, sagði, aðmíráll-
inn.
„Kannski kemur
enginn þeirra
aftur“.
Ærin glópska var að yrkja svo
sem Jóhannes úr Kötlum gerði
eftir þann glæp, sem Stalin hafði
framið með þátttöku sinni í upp-
hafi heimsstyrjaldarinnar. Út yf-
ir tekur þegar hið sanna kemur í
ljós, hvernig hann brást í fyrstu
við árásinni á Sovét-Rússland.
Vegna vangæzlu hans misstu

milljónatugir lífið. Hvernig
hljóma nú þessar tvær vísur
Kötluskáldsins?
„En þessi hljóði skósmiðssonur
þjáðrar jarðar tákn,
sem vegur hér í lófa sínum
voðans reginbákn,
hann skelfist ekki eitt andartak,
-— hann skilur sína öld:
hann veit hún sigrar annað kvöld,
ef ekki strax í kvöld.
Hann veit, að það sem koma skal,
það kemur, góðir menn,
þótt öllum heimsins morðingjum
sé att gegn þvi í senn.
En sár er reynslan, þung og sár,
og þyngri en nokkur veit.
Hans andi kannar rauðliðanna
ungu hetjusveit:
Hann faðma vildi hvern og einn
í fegurð þeirra og von,
— hann þekkir ekkert veglegra
en vitran, hraustan son.
Samt verða þeir að fara,
hversu vítt sem af þeim skín.
Og kannski kemur enginn þeirra
aftur heim til sín.
Ekkert lært
Alveg væri rangt að kenna
Jóhannesi úr Kötlum einum um
þann sviksamlega áróður, sem í
þessu kvæði er fluttur. Þarna
er saman þjappaður megin boð-
skapur kommúnista áratugum
saman. Hið hörmulegasta er, að
enn sýnast þeir ekkert hafa lært.
Blind þjónkun við erlent vald
og skilyrðislaus hlýðni við boð
þess og hann, er sú lína, sem í
dag er jafn dyggilega fylgt og á
dögum Stalins. Hið eina, sem
ruglingi veldur er nú, að ekki er
jafn augljóst hver húsbóndinn
er hverju sinni, hver úrslitavöld-
in heíir í alþjóðahreyfingu komm
únista. Þess vegna er annan dag-
inn farið að boði Kínakomma,
en hinn að fyrirmælum herranna
í Kreml.
Orðið við óskum
Islendinga
í fyrra þótti fleirum en Hanni-
mal Valdemarssyni varhugavert
ér kommadeildin hér flutti „gaff-
albita“-boðskap sinn. Úr efndum
á fyrirheitunum, sem þá voru
gefin, hefur enn ekki orðið.
Af einhverjum ástæðum gengu
verzlunarsamningar við Sovét-
stjórnina mun verr nú í
sumar en vonir stóðu til og áð-
ur hafði reynzt. Svo sem fyrst
kom fram í frásögn rússneska
sendiherrans á MIR-hátíð sl.
laugardag, hefur Sovétstjórnin
nú orðið við helztu óskum Is-
lendinga. Þjóðviljinn notar það
tilefni til þess að hella úr skál-
um reiði sinnar yfir Bjarna Bene
diktsson og segir, að hann hafi
viljað torvelda samningana. —
Erfitt verður Þjóðviljanum að
færa þeim orðum sínum stað.
Enda væri honum nær að hug-
leiða hvaða orsakir liggi til
þeirrar breytingar, sem á hafa
orðið frá því í sumar. Hvað veld-
ur sinnaskiptum Kreml-herr-
anna? Af hverju verða þeir nú
við þeim óskum, sem þeir þver-
neituðu í sumar? Slíkt er vissu-
lega ánægjulegt, en fróðlegt
væri, ef Þjóðviljinn birti skýr-
ingu sína.
Er hægt á árinu
1956 að veita
embætti sem losn-
ar 1965?
Þegar Þjóðviljinn og Tíminn
ásaka stjórnvöld um embættis-
brot og siðleysi, má telja víst
að þeim sé illt í huga. Venju-
lega saka þeir aðra um þann
ósóma, er þeir ætla að fremja
eða hafa sjálfir framið. Fyrir
skemmtsu hömuðust þessi blöð
yfir því, að dómsmálaráðurieytið
skyldi telja sig bundið af form-
legri yfirlýsingu og skuldbind-
ingu, sem Hermann Jónasson tók
á ríkið á árinu 1958. Tíminn
hefur raunar látið sér að mestu
nægja að villa um fyrir mönn-
um um efni yfirlýsingar Her-
manns Jónássonar, en Þjóðvilj-
inn beinlínis talið það stórum
vítavert að hún skyldi ekki að
engu höfð. Nú bregður hinsvegar
•svo við, að þessir sömu aðilar
telja að Hermann Jónasson hafi
með setningu manns í embætti í
október 1956 bundið eftirmann
sinn um veitingu þessa sama
embættis á árinu 1965! Að vísu
hefur áður komið fyrir, að Fram
sóknarráðherra hefur ráðstafað
starfi, sem fyrst átti að veita eft-
ir að ráðherrann var farinn úr
ríkisstjórn. Þá munaði einungis
fáum vikurri, og var því látið
kyrrt liggja. En til of mikils er
ætlast, þegar þess er krafist, að
9 ára gömul ráðstöfun — sem eðli
sínu samkvæmt hefur ekkert
fyrirheit í sér fólgið umi skipun
—. eigi að skuldibinda eftiirmanri
til þvílikra skipunar níu árum
síðar.
Sýslumanns-
embættið í Haf nar-
firði.
Engin nýjung er að deilt sé
um það hverjum embætti eigi
að veita. í þessu tilfelli er ekki
um það að villast hver veitinga-
valdið hefur, og beita ber því
eftir sinni eigin sannfæringu.
Einmitt þær fáránlegu ásakanir,
sem nú hafa verið hafðar frammi,
sýna, að það er ekki að ófyrir-
synju, að embættið var veitt svo
sem gert var. Allir þrír umsækj-
endur verða að teljast hæfir til
að gegna embættinu. En sá, sem
settur hefur verið í það, vissi
ofurvel, að setning er allt ann-
ars eðlis en skipun. Hann hefur
unað setningunni í 9 ár án þess
að vitað sé, að hann hafi nokkru
sinni leitað til yfirboðara sinna
og óskað að fá á þessu brgyt-
ingu. Ef hann vildi ekki una
óvissunni, var honum i lófa lag-
ið að taka málið upp, bæði við
þann sem hann gegndi embætt-
inu fyrir, og við yfirmann sinn,
dómsmálaráðherra. Víst er, að
við dómsmálaráðherra hefur
hann ekki rætt um það efni síð-
astliðin sex ár. Það er furðuleg
kenning, að maður geti með slrk-
um hætti áunnið sér siðferðileg-
an rétt til embættis. Né heldur
fær það með nokkru móti stað-
ist að skrifstofufólk ráði skipun
í sýslumannsembætti, sem það
starfar við. Siðleysið lýsir sér í
því að hafa uppi ósannar ásak-
anir, og beita óhæfilegum þving-
unarráðum. Eðlileg gagnrýni er
öllum holl. Að þessu sinni hafa
gagnrýnendur skotið svo gersam
lega yfir markið, að þeir hafa
stórlega skaðað þann málstað,
sem þeir hafa þó sennilega ætl-
að að styrkja.
Tilþrifamestu
menn Framsóknar
Ekki er um það að villast, að
næst Eysteini Jónssyni, er Sig-
urvin Einarsson nú tilþrifamest
ur af þingmönnum Framsóknar.
f umræðum um verðlagningu
landbúnaðarvara hélt hann langa
ræðu, yfirfljótandi af málsnilld,
bundnu máli og tölvísi. Með
þeim Eysteini er og auðsær and-
legur skyldleiki að öðru leyti.
Báðir bera svipaðan hug til Björns
Pálssonar. Björn hafði lýst yfir
því, að hann teldi verðið á land-
búnaðarvörum nú vel viðunari-
legt. Sigurvin taldi Björn slíkaft
stórbónda, að á orðum hans væri
ekki mark takandi. Því miður
hafa menn ekki enn heyrt hvaða
skoðun Björn hefur á búskapar-
viti Sigurvins. En Sigurvin virt-
ist ekki kannast við hin æva-
gömlu búhyggindi, að ekki mun-
ar um einn blóðmörskepp í slát-
urtiðinni. Gildi talna fer sem
sagt mjög eftir því í hvaða sarn-
bandi þau standa. Skrýtið er það
einnig um mælskumann sem Sig-
urvin, að hann gat ekki farið
rétt með það sem hann vitnaði
í í síðasta Reykjavíkurbréf í
ræðu sinni. Hann hélt því frarti,
að þar hefði verið sagt, að verð-
bólgan hefði minnkað, þar sem
hinu var haldið fram, að vöxtur
hennar hefði minnkað. Kristilegt
hugarfar Sigurvins lýsti sér í
því, sem hann sagði sem satt er,
að mannslífið er ætíð jafn mik-
ils virði, hvort sem margir eða
fáir eiga í hlut. Það er gott að
heyra að hann er þó í því ósam-
rtlála Kínakommum, sem halda
því fram, að ekki muni um þó
að nokkur hundruð milljónir Kín
verja misstu lífið, einungis ef
kommúnisminn heldur velli. Fyr-
ir hinu virtist Sigurvin ekki hafa
gert sér grein, að til þess að átta
sig á hversu ör vöxtur einhvers
fyrirbæris er, þá er eðlilegast
að fara eftir hlutfalli yið það,
sem áður hefur gerzt. Allir eru
t.d. sammála um það, að reikna
vöxt þjóðartekna með saman-
burði hundraðstalna ári til árs.