Morgunblaðið - 31.12.1965, Qupperneq 17

Fostuðagur 31. des. 1965
MORGl! N BLAÐIÐ
17
leitt til ósanngjarnra úrslita.
Ríkisstjórnin hlaut ekki að
þessu sinni fremur en oft
áður stuðning í tilraunum til
að fá aðila til að einbeita sér
að því, að bæta kjör þeirra,
sem lakast eru settir. Hvorki
heildarsamtök verkalýðs né
vinnuveitenda treysta sér,
■— þrátt fyrir góðan vilja —,
til að styðja það sanngirnis-
mál.
Fámenn félög innan Al-
þýðusambandsins hafa æ of-
an í æ getað knúið fram
kröfur sínar, þó að þær séu
ótvírætt til tjóns fyrir hin
fjölmörgu félög, sem Al-
þýðusambandið sækir styrk
sinn til. Fjöldasamtökin eru
látin efla þá aðila, sem sára-
lítinn styrk hafa í sjálfu
sér, til að knýja fram kröf-
ur á kostnað fjöldans, sem
yfir aflinu ræður.
★
Bæði Þjóðviljinn og Tím-
inn héldu því fram í sumar,
að það hefði verið „hernað-
aráætlun“ mín að koma í
veg fyrir allsherjarsamn-
inga. Þessu var haldið blá-
kalt fram, einnig eftir að
Björn Jónsson hafði sagt í
viðtali við Frjálsa þjóð hinn
22. júlí sl.:
„— — heildarsamningar
fyrir öll verkalýðsfélögin
hafa aldrei verið gerðir hér
í samanlagðri sögu verka-
lýðshreyfingar á íslandi. Ef
svo hefði verið nú, væri það
eitthvað alveg nýtt. Ástæð-
urnar fyrir sérsamningum
einstakra aðila eru margar.
Ólíkar aðstæður í atvinnu-
málum og mismunandi tími
heppilegur til samninga.
Hins vegar eru vandamál
verkalýðsfélaganna í höfuð-
dráttum hin sömu — stefnan
sú sama — og niðurstöður
samninganna núna líka
mjög svipaðar.
Félögin fyrir norðan og
austan héldu sameiginlega
ráðstefnu til undirbúnings
sínum samningum þegar í
apríl. Þar ákváðum við — í
samráði við forystu Verka-
mannasambandsins — að
vera sérstakur hópur í samn
ingunum. Við stóðum eðli-
lega við þá ákvörðun, enda
er hún ekki ný“.
Þessi hreinskilna játning
Björns Jónssonar var síðan
staðfest á skemmtilegan hátt
í stjórnmálaályktun flokks-
stjórnarfundar Sósíalista-
flokksins, sem birt var hinn
11. desember sl. í Þjóðvilj-
anum. Þar segir m.a.:
„Reynslan hefur einnig
sýnt, að brýn nauðsyn er á
að halda við sjálfstæðum
samningsrétti einstakra fé-
laga eða félagsheilda, og að
í ákveðnum tilvikum getur
verið óhjákvæmilegt, að
samningar einstakra félaga
eða félaga í heilum lands-
hlutum verði með öðrum
hætti og á öðrum tímum en
annarra félaga.“
Furðulegt er og að sjá þá,
er harðast börðust gegn því,
að skynsamlegir samningar
tækjust í sumar, fullyrða nú,
að ríkisstjórnin hafi lofað
því, að engar verðhækkanir
munu leiða af þeim samning
um, sem gerðir voru. Auð-
vitað hefur engu slíku
nokkru sinni verið lofað.
Allt annað mál er, að
af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar var lýst yfir því, að hún
mundi í lengstu lög leitast
við, að draga úr því, að kaup
hækkanir leiddu til verð-
lagshækkana. Eftir hvíta-
sunnusamningana töldu sum
ir atvinnurekendur sig ekki
þurfa að fara fram á almenn
ar verðlagshækkanir. Mögu-
leikum til þessa var þó ætíð
skorinn þröngur stakkur.
Eftir því, sem kauphækkan-
ir urðu meiri, var ljóst, að
þær yrðu óraunhæfari af
því, að ómögulegt væri að
hindra verðlagshækkanir
þeirra vegna. Ákvæðin um
verðtryggingu launa byggj-
ast á því, að verðhækkanir
séu óhjákvæmilegar, enda
lá útreikningur á sumum
þeirra fyrir strax í vor, svo
að samningsaðilar gátu
kynnt sér þær, ef þeir vildu.
Fulltrúum verkalýðsins var
einnig fullkunnugt um laga-
ákvæðin um ákvörðun bú-
vöruverðs. í tilvitnuðu sam-
tali við Frjálsa þjóð játaði
Björn Jónsson og hreinlega:
„Verðhækkanir stafa
reyndar ekki allar af sömu
ástæðum. Kauphækkanir
hafa alltaf í för með sér ein-
hverjar verðhækkanir.
Spurningin er: hve mikið af
umsömdum kauphækkunum
hverju sinni stendur eftir;
hve mikið er raunhæf kjara
bót. Á Norðurlöndum er
reynslan slík, að það þykir
góður árangur ef helmingur
situr eftir. Við verðum vitan
lega að stefna að því að gera
samninga við atvinnurekend
ur og ríkisvald um raunveru
legar kjarabætur. Hækkun
kaups í rýrnandi krónum er
að sjálfsögðu enginn mæli-
kvarði á raunverulega kaup
hækkun. 4% kauphækkun
ein út af fyrir sig er skamm-
vinn kjarabót í óðaverð-
bólgu, en mjög veruleg, ef
um leið tekst að stöðva verð
bólgu. Þetta sýnist einfalt —
en það á langt í land, að
menn hafi almennt skilið,
hvað í þessu felst“.
Enn er of snemmt að gera
upp hvern hag almenningur
hefur haft af kauphækkun-
um ársins 1965 en eftir þeim
gögnum, sem fyrir liggja,
þá hafa verka-, sjó- og iðn—
aðarmenn nú verulega bætt
hlut sinn og fengið meira en
sinn hlut af véxti þjóðar-
tekna.
★
Til lengdar skiptir það
mestu máli, hvort raunveru
lega tekst að stytta vinnu-
tíma hinna verst séttu, eins
og að var stefnt með kaup-
samningunum við verkalýðs
félögin að norðan og austan
í vor og síðan Dagsbrúnar-
samningunum og öðrum hlið
stæðum. Svo sem oft hefur
verið sagt, þá er vonlítið að
þetta takist, ef allir aðrir,
sem þegar hafa fengið
styttri vinnutíma, vilja í
skjóli þessarar leiðréttingar
knýja fram tilsvarandi kjara
bót — og hvað þá meiri —
til handa sjálfum sér.
Raunverulegri styttingu
vinnutíma þeirra, sem hing-
að til hafa orðið að vinna
óhæfilega lengi til að sjá sér
fyrir nauðþurftum, verður
ekki náð nema því aðeins,
að um það takist einlægt og
styrkt samstarf 'milli þeirra
verkalýðsfélaga, sem hlut
eiga að máli og úrslitavald
geta haft í Alþýðusamband-
inu, vinnuveitenda og ríkis-
stjórnarinnar. Til þess þarf
m.a. setningu löggjafar um
vinnuvernd. Að þvílíkri laga
smíð hefur nú verið unnið
allt frá því á árinu 1962.
Út af fyrir sig þarf ekki
að furða sig á, að þvílík ný-
smíði taki töluverðan tíma.
Atvinnuhættir okkar eru
um margt svo sérstæðir, að
ekki er við því að búast, að
erlend löggjöf eigi hér við
nema að takmörkuðu leyti.
Nefnd, sem skipuð var til
athugunar á málinu, mun
hafa skilað tillögum til Al-
þýðusambandsins og vinnu-
veitenda, en ríkisstjórnin
hefur ekki enn fengið þær
til formlegrar meðferðar.
Þær verða og lítt framkvæm
anlegar nema sjálfir frum-
aðilar, verkamenn og vinnu-
veitendur, geti komið sér
saman a.m.k. í meginatrið-
um. Hæpið er, að hreint
valdboð mundi verða hér að
gagni, enda yrði ekki sparað
að gera það tortryggilegt.
Þá er einnig mikilsvert, að
vel takist til um þær fram-
kvæmdir, sem ríkisstjórnin
lýsti yfir, að hún myndi
beita sér fyrir í húsnæðis-
málum og miða að því að
hraða byggingum og gera
byggingarkostnað minni en
raun hefur orðið á hér í
Reykjavík og nágrenni. Eng-
in fullnægjandi skýring hef-
ur fengizt á því, af hverju
byggingarkostnaður er
miklu hærri hér en annars
staðar á landinu, þar sem
aðstaða sýnist þó að ýmsu
leyti örðugri. Skortur á
vinnuafli er víðar en hér og
þó að kostnaðarmunur
kunni að vera eitthvað meiri
nú en stundum áður, þá er
hann engan veginn nýtt fyr-
irbæri. Erfitt kann að verða
að leysa þennan vanda, en
samstarf ríkisvalds og verka
lýðshreyfingarinnar mun
gera það mun auðveldara en
ella.
Þjóðfélaginu ríður á fáu
meira en að koma þessum
málum í viðhlítandi horf.
Náið samband er á milli
byggingarkostnaðar og kaup
kröfugerðar. Óhóflegur bygg
ingarkostnaður getur ráðið
úrslitum um það, hvort forð-
að verður frá öngþveiti í at-
vinnu- og efnahagsmálum.
Út af fyrir sig er ekki æski-
legt, að ríki eða bæjarfélag
þurfi að blanda sér beint í
þetta mál með þeim hætti,
sem nú er ráðgert. En úr
því að ekki hefur tekizt að
leysa það með öðru móti, þá
verður að gera þessa tilraun
í samvinnu við verkalýðsfé-
lögin.
, ★
I öllum mannlegum félags
skap mun ætíð verða við ein
hvern vanda að etja. Ekki
tjáir að láta slíkt vaxa sér í
augum eða ætla, að erfið-
leikarnir verði auðleystari,
þótt undan þeim sé flúið.
Menn flýja aldrei undan
sínum eigin veilum. Það
sannast bezt á Framsóknar-
flokknum. Hann hefur ekki
á heilum sér tekið eftir upp-
gjöfina í desember 1958.
Flokkurinn ráfar um í
reiðuleysi og veit ekki sitt
rjúkandi ráð.
Við afgreiðslu fjárlaga í
fyrra fullyrtu Framsóknar-
menn, að mikill tekjuafgang
ur mundi verða hjá ríkis-
sjóði, bæði 1964 og 1965, og
vildu hækka ríkisútgjöld um
hundruð milljóna. Nú tala
þeir um botnlausa útgjalda-
hít og flytja einungis eina
breytingartillögu við fjárlög
•vegna þess, að allt sé orðið
óviðráðanlegt, enda sé hin
eina tillaga þeirra einungis
flutt í mótmælaskyni!
Á gamlársdag í fyrra skrif
aði formaður flokksins langa
grein, þar sem aðalboðskap-
urinn var sá, að skoðana-
munur milli Framsóknar-
manna skipti litlu, aðeins ef
þeir sameinuðust um að
vera á móti Sjálfstæðis-
flokknum og núverandi rík-
isstjórn. Fyrir fáum dögum
kúskaði hann svo, nánast í
alþjóðaraugsýn, verulegan
hluta flokks síns til þess að
snúast allir í einum hópi á
móti því máli, sem margir
Framsóknarmenn hafa talið
eitt mesta velferðarmál þjóð
arinnar, stóriðju í sambandi
við Búrfellsvirkjun.
Ekki er furða þó að for-
maður Framsóknar spyrði
sjálfan sig í haust, þegar Al-
þingi kom saman til starfa:
„Hvernig á þá að taka á
þessu? Auðvitað verður að
finna aðra leið í meginefn-
um. í stað þessara úreltu að-
ferða, sem notaðar hafa ver-
ið, verður að koma það, sem
við getum kallað hina leið-
ina. Það verður að koma
önnur leið. Til þess að reyna
að átta sig ofurlítið á þessu
er kannske nauðsynlegt að
spyrja örfárra spurninga, ef
það gæti orðið til þess að
blása þokunni eitthvað frá,
ef mönnum finnst þess
þurfa“.
Sálmaskáldið segir: „Ó,
blessuð stund er burtu þok-
an líður“, og býst þó ekki
við, að það verði fyrr en í
öðrum heimi. Allir óskum
við formanni Framsóknar
langra lífdaga, enda mundi
hann ekki lengur fýsa að
fara hina leiðina, ef hann
svaraði þeim spurningum,
sem hann lagði fyrir sjálfan
sig, í samræmi við staðreynd
ir og þau gögn, sem öllum
eru tiltæk. Þá mundi þokan
jafnskjótt líða frá hugskots-
sjónum hans.
Fyrstu 3 spurningarnar
hljóða svo:
1) „Hvernig telja menn
skynsamlegt, að þjóðin beiti
starfsorku sinni?“
2) „Hvernig telja menn
skynsamlegt að vinnuafli
þjóðarinnar sé beitt og því
vélaafli, sem þjóðin ræður
yfir?“
3) „Á að beita þessu afli
að lífsnauðsynlegri fram-
leiðslu í landinu eða ekki?“
Þarna er í raun og veru
þrisvar spurt hins sama.
Vöxtur þjóðartekna a mann
síðustu þrjú ár er nær tvö-
falt meiri en hann var á
þeim þremur árum, þegar
vinstri stjórnin var við völd.
Aukning fjármunamyndun-
ar hefur haldizt í hendur við
vöxt þjóðartekna, og er fjár-
munamyndun því nú um
60% meiri en á árinu 1958.
Jafnframt er hlutur opin-
berra framkvæmda í fjár-
munamynduninni heldur
meiri nú en þá var. Fjárfest-
ingarhömlur á einstaklinga
þá leiddu þess vegna alls
ekki til þess, að tryggja hlut
opinberra aðila betur en nú.
Lífsnauðsynleg framleiðsla
nýtur sín og ólíkt betur nú
en áður.
4. spurningin var: „Á að
efla menntun og gera það,
sem þarf til þess að byggja
skóla og annað í sömu átt?“ _
Já, vissulega og meðan
framkvæmdir eru a.m.k.
tvisvar sinnum meiri en á
síðasta valdatíma Framsókn
arflokksins, þá ætti formað-
ur hans frekar að fylgja for-
dæmi annarra en sjálfs sín.
5. spurningin var þessi: „Á
að efla rannsóknir og gera
það, sem þarf til þess að
byggja rannsóknarstöðvar
og búa þannig í haginn að
fleiri vísindamenn geti kom
izt að og unnið nauðsynlega
vinnu?“
Rannsóknarstofnanirnar í
þágu atvinnuveganna hafa
verið efldar og nú er í bygg-
ingu mikil rannsóknarstofn-
un í Keldnaholti. Lög um
rannsóknir í þágu atvinnu-
veganna voru sett á þessu
ári og veita þessum málum
miklu betri aðbúnað en áður.
Framsóknarmenn reyndu
hins vegar við meðferð máls
ins á Alþingi að hindra f jár-
öflun til eflingar rannsókn-
um og vildu þannig gera
hina nýju lagasetningu að
pappírsgagni.
6. spurning formanns
Framsóknarflokksins hljóð-
aði svo: „Á að efla vélaorku
og framleiðni og verja til
þess því, sem þarf ?“
Já, og þar reynir sérstak-
lega á, hvort menn hafa
framsýni til að ráðast í virkj
un Búrfells og byggingu ál-
verksmiðju.
7. spurningin var:
„Á að bæta samgöngur á
sjó og landi og í lofti og láta
í té þá þjónustu yfirleitt,
sem menningarríki verður
að gera, ef lífskjör eiga að
batna og kröftugur atvinnu-
rekstur á að þrífast í land-
inu?“
Frá því í árslok 1958 til árs
loka 1964 er talið, að verð-
mæti samgöngumannvirkja
hafi aukizt úr 4400 millj. kr.
í 5740 millj. króna, hvor-
tveggja á verðlagi 1960. Með
sama hætti hefur verðmæti
samgöngutækja á þessu tíma
bili hækkað úr 2170 millj.
kr. í 3600 millj. kr. Hér hef-
ur því verið vel að verið.
Að lokum er 8 spurning
formanns Framsóknarflokks
ins á þessa leið:
„Eiga þær þúsundir fyrir-
tækja og einstaklinga í land-
inu, sem þjóðfélagið byggist
að verulegu leyti á,. eiga
þessi fyrirtæki t.d. að hafa
rekstrarfé, svo að þau geti
notið sín eða ekki?“
Heilbrigð sparifjársöfnun
er undirstaða allrar lána-
starfsemi. Ofþensla í útlán-
um, sem Framsókn hefur
stöðugt heimtað, dregur áð-
ur en varir úr söfnun spari-
fjár og bitnar innan stundar
á þeim, sem lánsfé þurfa að
fá. Vegna ofþensluhættu nú