Morgunblaðið - 25.03.1966, Page 17

Fostudagur 25. marz 1966
MORCU N B LAÐIÐ
17
Erlend tíði ndi # Erlend tíði ndi
IMATO
Tíu dögum eftir að De Gaulle,
Frakklandsforseti, tilkynnti, að
Frakkland myndi framvegis ekki
taka þátt í sameiginlegri varnar-
stjórn Atlantshafsbandalagsins,
NATO, gáfu aðrar bandaíags-
þjóðir, 14 að tölu, út yfirlýs-
ingu, þar sem lýst var trausti á
núverandi skipulag bandalagsins.
Yfirlýsingin, sem fáldi um 200
orð, var birt samtímis í höfuð-
borgum ríkjanna 14. Þar sagði
m.a., að samningur bandalags-
ríkjanna, og bandalagið, sem á
honum byggðist, væri undirstaða
varna ríkjanna.
Þótt yfirlýsingin gæfi þannig
til kynna viðbrögðin við stefnu-
breytingu Frakklandsforseta, þá
hafa stjórnir nokkurra ríkjanna
14 kosið að gæta varúðar. Þann-
ig má benda á, að fjóra fundi
varð að halda, áður en sam-
komulag náðist um orðalag yfir-
lýsingarinnar. Þá er ekki í henni
að finna neina gagnrýni á Frakk
land, þrátt fyrir þá einstæðu
stefnu, sem ráðamenn landsins
hafa u'i tekið upp.
Þó hafa öll ríki NATO látið í
ljós, opinberlega eða óbeint, and
úð á afs'fiðubreytingunni. Var-
úðar hefur þó víða gætt, eins og
fyrr segir. Flestar ríkisstjórnir
Evrópuríkjanna vilja ekki gagn-
rýna De Gaulle opinberlega, né
gera nokkuð það, sem beinlínis
gæti móðgað Frakklandsforseta,
og þannig orðið til að stuðla að
varanlegum klofningi innan
bandalagsins.
Það eru fyrst og fremst
smærri Evrópuríkin, sem kom-
ið hafa fram með harðasta gagn-
rýni. Það eru þau, sem öðrum
fremur trúa á sameiginlegar her-
varnir, og þarfnast þeirra. Þetta
kom greinilega í ljós, strax er
De Gaulle hafi gefið yfirlýsingu
sina.
Þá verður að hafa það í huga,
að þau 17 ár, sem Atlantshafs-
bandalagið hefur starfað, hefur
það smám saman orðið þýðing-
armikill þáttur í opinberu lífi í
Evrópu. Smærri bandalagsríkin
hafa borið til þess traust, ekki
sízt vegna þess ,að stærri ríkin
hafa tekið að sér að koma upp
ákaflega kostnaðarsömu varnar-
kerfi. Þótt margir stjórnmála-
menn hafi af og til látið í það
skína, m.a. vegna þjóðernistil-
finningar, að vald .Bandaríkj-
anna innan bandalagsiní sé of
mikið, þá hafa þeir í raun og
veru metið meira það öryggi,
sem í samstarfinu felst.
Nú hefur Frakklandsforseti
raskað þeirri ró, sem ríkt hefur.
Enginn veit enn, hverjar afleið-
ingar ákvörðun hans kann að
hafa.
Uta n r ík isráðherra Frakka,
Couve de Murville, reyndi þó að
draga úr ótta manna, í síðustu
viku. 1 sjónvarpsiðtali sagði ráð
herrann, að þótt De Gaulle vildi
ekki taka þátt í sameiginlegri
stjórn varnarmála, og óskaði eft-
ir, að bandarískar herstöðvar í
Frakklandi yrðu lagðar niður, þá
táknaði það ekki á neinn hátt,
að Frakkland vildi „draga úr
vinsamlegum samskiptum við
Bandaríkin."
Þá sagði Couve de Murville,
að ákvörðun Frakklandsforseta
stæði ekki í neinu sambandi við
fyrirhugaða heimsókn hans til
Sovétríkjanna í júní. Sagði ráð-
herrann, að væri svo, þá hefði
De Gaulle ekki samtímis lýst
yfir stuðningi snum við banda-
lag Atlantshafsríkja, sem bvert
um sig — eða a.m.k. Frakkland
”7 ^efðl full yfirráð yfir sínum
eigin her.
Þá virtist franska stjómin
vilja leggja á það áherzlu í síð-
ustu viku, að hún væri nú fús-
ari til samstarfs við önnur ríki
Efnahagsbandalags Evrópu, eink
um um aðild Bretlands að banda
laginu, en umræður um hana
olli mestum deilum 1963. Á
fundi V-Evrópubandalagsins,
sem ríki Efnahagsbandalagsins
og Bretland eiga aðild að, sagði
franski fulltrúinn, Jeati de
Broglie, að aðild Bretlands væri
æskileg. .
Viðbrögðin einkenndust ekki
af ánægju einni saman. Utan-
ríkisráðherra Hollands, Jospeh
Luns, dró ekki dul á vantrúnað
sinn, og sagði, að hann væri ekki
viss um, hvern skilning leggja
skyldi í yfirlýsinguna. Forsætis-
ráðherra Bretlands, Harold Wil-
son, sagðist „fagna“ yfirlýsing-
unni, en var að öðru leyti óá-
kveðinn í orðum. Hann vék lítil-
lega að skilyrðum þeim, sem
Frakkland hefur viljað setja fyr-
ir aðild Bretlands, og sagði: „Fá-
um við hæfilegan stuðning, mun-
um við reyna að semja um aðild
— en við munum bera höfuðið
hátt, ekki krjúpa á kné“.
Hins vegar mun brezka stjórn-
in ekki vilja deila opinberlega
við De Gaulle um málefni Atl-
antshafsbandalagsins, vegna ótta
við, að V-Þýzkaland fái meiri
hlutdeild í yfirstjórn herja
bandalagsins, í kjölfar ákvörð-
unar Frakklands.
í fréttum frá Washington
hermir, að bandaríska stjórnin
hafi i/i til athugunar nýskipan
Atlantshafsbandalagsins, sem
geri ráð fyrir, að V-Þýzkaland
taki sæti það, sem Frakkland
hafði eitt sinn, við hlið Bret-
lands og Bandaríkjanna. Þessar
fregnir hafa þó ekki verið tekn-
ar alvarlega í höfuðborgum
Evrópu. Hins vegar munu marg-
ir stjórnmálamenn í álfunni
þeirrar skoðunar, að afstaða
Frakklands kunni í raun og veru
að tákna, að V-Þýzkaland verði,
er fram í sækir, mesta herveldi
á meginlandinu, og helzta banda
lagsríki Bandaríkjanna.
Flestir Evrópumenn myndu
telja slíka þróun óæskilega, eink
um Norðurlöndin og Benelux-
löndin, og um stundarsakir a.m.
k., margir V-Þjóðverjar.
„Þýzkalandsvandamálið“ var
mesta vandarhálið, sem rikin 14
áttu við að glíma, er þau sömdu
yfirlýsinguna í síðustu viku.
Þegar allt kemur til alls, þá er
Frakkland eina ríkið, sem stað-
ið getur jafnfætis V-Þýzkalandi.
Engin hinna V-Evrópuríkjanna
kæra sig um að glíma viö það
ein síns liðs.
Ky og Búdd-
istarnir
EFTIR deilu, sem staðið hafa um
nokkurt skeið, virðist ró vera að
færast yfir í stjórnmálum S-Viet
nam á ný.
Fyrr í múnuðinum hætti Nguy
en Cao Ky, flugmarskálkur og
forsætisráðherra, starfi sínu og
völdum, er hann lét til skarar
skríða gegn Nguyen Chanh Thi,
hershöfðingja, sem farið hefur
með mikil völd innan hersins.
Leiðtogar Búddatrúarmanna í
S-Vietnam reyndu þegar að hag
nýta sér ástand það, sem fylgdi
í kjölfarið. Helzta stefnumál
þeirra virtist vera full yfirráð yf
ir skipun í æðstu embætti, en
það var einnig helzta stefnumál
þeirra, er stjórn Ngo Din Diem
var steypt 1963. Svo hefur einnig
verið, hverju sinni, sem stjórn-
arskipti hafa orðið. (Sjö bylting
ar og byltingartilraunir hafa átt
sér stað í S-Vietnam, síðan Diein
fór frá völdum).
Ef leiðtogar Búddatrúarmanna
höfðu haldið fram kröfum sínum
um skeið, lýstu þeir því loks yfir,
að þeir hefðu aldrei „krafizt“
þess, að herstjórnin í landinu
færi frá völdum, aðeins „bent á“,
að rétt væri, að hún segði af
sér. Þá sögðu þeir, að fyrir „sak-
ir samheldni“, myndu þeir enn
sýna biðlund.
Vandræðin hófust, er Ky lýsti
því yfir, 10. marz, að Thi, hers-
höfðingi, hefði verið sviptur tign
sinni og setu í ráði þeirra 10
hershöfðingja, sem mestu ráða í
landinu.
Margir voru á þeirri skoðun,
er kunnugt varð um skipun Ky,
að hann hefði farið rétt að, og
hefði hann ekki annars átt úr-
kosta. Thi var sennilega valda-
mesti einstaklingur 10 manna
ráðsins. Hins vegar var hann
helzti fulltrúi þeirra, sem haldið
hafa fram rétti einstakra héraða
til sjálfsstjórnar, og verið hafa
stjórninni í Saigon Þrándur í
götu.
Thi hafði sínar eigin hugmynd
ir um, hvenær hann skyldi hlýða
skipunum ríkisstjórnarinnar, og
hvenær ekki.
Þótt ekki hafi á því fengizt
staðfesting, þá er haft eftir áreið
anlegum heimildum, að banda-
rískir sendimenn í S-Vietnam
hafi algerlega verið á bandi Ky,
og talið ráðstöfun hans skynsam
lega og eðlilega.
Hægt var þó að segja fyrir, að
til einhverra vandræða myndi
koma. Nær allir opinberir starfs-
menn í fimm helztu norðurhéruð
um landsins, hafa á einn eða ann
an hátt verið undir stjórn Thi,
hershöfðingja, og sumir hverjir
staðið í þakkarskuld við hann.
Nokkrir urðu jafnvel hræddir
um, að þeim yrði „sagt upp“,
eins og hershöfðingjanum.
Því var það, að nokkrir helztu
fylgismenn hans í Danang efndu
til „almennra“ mótmæla gegn á-
kvörðun stjórnarinnar í Saigon.
Hins vegar varð ástandið fyrst
alvarlegt, er Búddistar létu mál-
ið til sín taka. Leiðtogar þeirra
komu saman til fundar í Saigon,
og gerðu ályktun þess efnis, að
allir „hershöfðingjar ættu að
hverfa til fyrri starfa“, þ.e.
sinna hermálum eingöngu, en
ekki stjórn ríkisins. Fólst í yfir-
lýsingunni, að nýja stjórn ætti
að mynda.
Degi síðar komu um 10.000
manns saman við aðalstöðvar
Búddista í Saigon. Þar var fólk-
inu tjáð, að það skyldi vera
„reiðubúið“. Enn var því lýst
yfir, að hershöfðingjar ættu
ekki að koma nærri stjórnmál-
um.
Þannig var Thi enn á ný haf-
inn til skýjanna, þótt ferli hans
ætti raunverulega að vera lokið.
Loks varð ástandið svo alvar-
Á HAUSTI komandi munu vænt
anlega koma á innlendan mark-
að snyrtivörur og fegrunarlyf
frá fyrirtæki Esteé Lauder í
Bandaríkjunum. Snyrtivörur
þessa fyrirtækis hafa á skömm-
um tíma lagt undir sig snyrti-
vörumarkað Bandaríkjanna og
eru nú að ryðja sér til rúms í
Evrópu og víðar. Umboðsmaður
Esteé Lauder í Sviþjóð er nú
staddur hér á landi til viðræðna
við forráðamenn Hyls h.f., en
það fyrirtæki mun væntanlega
flytja inn snyrtivörur þessar.
I viðtali við fréttámenn sagði
hinn sænski umboðsmaður,
Björje NystrÖm að nafni, að
legt, að ekki var um annað að
ræða fyrir hershöfðingjana, sem
eftir sátu í 10 manna ráðinu, en
leita til Thi sjálfs, og vísa til þjóð
hollustu hans. Var hann beðinn
um að stöðva óeirðirnar.
Hann brást vel við, og stóð
sig betur en nokkurn hefði
grunað. Hann ferðaðist um þau
héruð, þar sem hann hafði not-
ið mestra vinsælda, og hvatti
fólk til að hugsa um heildar-
hagsmuni þjóðarinnar, en ekki
„einstaka menn“. Hins vegar
gætti þó stundum vafasamrar
kímni í ummælum hans. Þannig
hafði þvi verið borið við, er
honum var vikið frá, að hann
þjáðist af sjúkdómi í nefi. Um
sjúkdóminn sagði Thi, að hann
hefði þurft að láta „lagfæra á
sér neíið, vegna þess að daunn
væri í lofti í S-Vietnam þessa
dagana.
Stjórnmálafréttaritarar, sem
fylgdust með ferðalagi og ræðu-
höldum Thi, segja þó, að frammi
stöðunni sé helzt að líkja við þáð,
að Cæsar hefði sjálfur fengið
að halda yfir sér líkræðuna.
Sl. laugardag efndu Búddistar
til annars fundar í aðalstöðvum
sínum í Saigon. Þeir héldu því
þar að vísu fram, að herstjórn í
landinu væri ekki til góðs. Hins
vegar drógu þeir nú úr kröfum
sínum, og sögðust ekki hafa sett
fram „beinar kröfur“, aðeins
komið með tilmæli, að því er
varðaði myndun nýrrar stjórn-
ar. Þá var tekið fram, að Ky,
forsætisráðherra, og aðrir æðstu
menn, hefðu heitið því að „fara
að óskum fólksins".
Hvað var það, sem olli þess-
ari skyndilegu afstöðubreytingu
Búddista? Enginn veit með
vissu, en sumar heimildir herma,
að Ky hafi heitið leiðtogum
Búddisia því, að hann myndi
beita sér fyrir því, að reynt yrði
að hraða myndun stjórnar, í sam
ræmi við óskir almennings.
Óvíst er með öllu, hve víðtæk
loforð Ky kunna að hafa verið,
en vitað er, að hann sagði við
leiðtoga Búddista, að hann væri
reiðubúinn til að láta þegar í
stað af embætti forsætisráðherra,
ef þeir vildu sjálfir bera ábyrgð
á því ástandi, sem ríkja myndi
á eftir. Þessi yfirlýsing mun
hafa komið þeim í opna skjöldu.
Ky er sjálfur sagður því fylgj
andi, að kjörin stjórn taki völd-
in í landinu, en ágreiningur rík
ir milli hans og Búddista um,
hvenær slík stjórn skuli taka
völdin. Því lítur út fyrir, að
Ky muni verða áfram við völd,
en það verður ekki fyrr en stjórn,
sem nýtur fylgis meirihluta
landsmanna, tekur við völdum,
að deilur þær, sem nú ríkja inn-
anlands, falla niður.
Esteé Lauder hefði hafið fram-
lei&slu sína á snyrtivörum í
Bandaríkj unum fyrir 18 árum,
og á þessum skamma tíma lagt
undir sig markaðinn fyrir þess-
ar vörur þar í landi. Á evrópsk-
um markaði njóta snyrtivörun-
ar mikillar hylli og vinna stöð-
ugt á, að sögn Börje Nyström.
Fyrirtækið framleiðir allar þær
snyrtivörur, sem völ er á og
gildir það jafnt fyrir karlmenn
sem kvenfólk. Er sala þessara
snyrtivara hefst hérlendis næst-
komandi haust mun danskur
fegrunarsérfræðingur veita leið-
sögn um nolKun þeirra.
Ný tegund snyrtivara
á innlendum markaði