Morgunblaðið - 11.09.1966, Qupperneq 17

Sunnudagur 11. sept. 190t
MORGUNBIAÐIÐ
17
Velkominn gestur
Sá siður fer nú mjög í vöxt,
að forystumenn þjóða heimsækja
hver annan. Stundum er um það
talað, að gagn af slikum ferð-
um sé lítið og mikill kostnaður
þeim samfara. Auðvitað eru af
þeim einhver útgjöld og oft er
ekki hægt að benda á ákveðinn
árangur hvers einstaks ferðalags.
En þau kynni, sem þannig er
efnt til, koma oft að ómetanlegu
gagni. Hvenær svo kann að
verða er sjaldnast hægt að sja
fyrir, og fráleitt væri að ætla
að meta hverja einstaka ferð til
fjár. Vinátta og gagnkvæmar
skilningur eru vissulega verð-
mæt, jafnvel þó af þeim sé oft
enginn fjárhagslegur hagnaður
og stundum meira að segja hið
gagnstæða.
Heimsókn hins norska forsæt-
isráðherra Per Bortens lýsir sér-
stökum vinarhug hans og norsxu
þjó'ðarinnar í garð íslendinga.
Ferð Bortens hingað er hin
fyrsta opinbera heimsókn, sem
sem hann fer til annars lands
eftir valdatöku sína. Þegar Bort-
en tók við embætti voru fleiri
þvílík heimboð, sem fyrirrenn-
ara hans hafði ekki gefizt tími
til að sinna. Borten valdi að fara
fyrst í íslandsferðina.
Vinsæll stjórnandi
íslendingum hefði auðvitað ekki
verið síður kært, þó að Einar
Gerhardsen, fyrirrennari Bort-
ens, hefði komið hingað. Það er
biorðmanna en ekki fslendinga,
Norski forsætisráðherrann í Reykholti. (Ljósm. Mbl.: E. Pá )
REYKJAVÍKURBRÉF !

að velja forsætisráðherra Noregs.
Gerhardsen reyndist Norðmönn-
um ágætur stjórnandi áratugum
saman og íslendingum var hann
ætíð mjög vinveittur. Nú hefur
Bortem tekið við, og þó að stjórn
hans sé einungis búin að sitja j
tæpt ár, þá hefur hann þegar
getið sér frægðarorð. í Noregi
tíðkast mjög hinar svokölluðu
Gallupkannanir á stjórnmála-
skoðunum manna. Samkvæmt
nýlegri könnun er mikill mein-
hluti þeirrar skoðunar, að stjórn
in- hafi leyst störf sín vel af
hendi. Að stjórninni standa sund
urleitir flokkar. Ýmsir efúðust
um, að þeim mundi endast sam-
heldni til langs samstarfs.
Hversu vel hefur tekizt er ekki
sízt talið að þakka ágætri for-
ystu Bortens.
Sameiginleg verk-
efni
Sem betur fer er samvinna
íslendinga og Norðmanna með
ágætum. Að sjálfsögðu geta ætíð
komið upp einstök vandamál,
þar sem hagsmunir rekast á. Svo
virðist vera um lendingarleyfi
Loftleiða á Norðurlöndum nú.
Vonandi leysist það mál á full-
nægjandi veg fyrir alla aðila áð-
ur en yfir lýkur. Við síðustu
samningsgerð um þetta efni
sýndu norrænir ráðamenn þ.m.a.
norskir, okkur mikla velvild og
höfðu ráð sérfræðinga sinna að
engu. Þvílíkan velvilja metum
við mikils og vonum að hann
haldist, jafnframt því, sem við
verðum að skilja þá örðugleika,
er þetta bakar þeim, sem ábyrgð
ina bera. Önnur hugsanleg
árekstrarmál milli þjóðanna eru
nú trauðla fyrir hendi. Ómetan-
legt er að styðjast við reynslu
Norðmanna um þátttöku þeirra
í EFTA-samstarfinu, ef við ósk-
um að gerast þar aðilar. Þá er
ekki síður þýðingarmikið að hafa
samráð við Norðmenn um afstöð
una tii Atlantshafsbandalagsins,
nú þegar endurskoðun á starfi
þess stendur fyrir dyrum og De
Gaulle gerir þar þá erfiðleika,
•em hann megnar.
LaugarcL 10. sept.
Þýðing norrænn
ar menningar
Til langframa væri e. t.v. þýð
ingarmest, ef íslendingar og
Norðmenn, helzt ásamt Dönum
og Svíum, sameinuðust um að
kynna öðrum þjóðum forna nor
ræna menningu og þýðingu henn
ar fyrir umheiminn. Því miður
er hið mikla gildi hennar mjög
vanþekkt og þar af leiðandi van-
metið úti í hinum stóra heimi.
í ágætri ræðu, sem merkisprest-
ur flutti við hátíðlegt tækifæri
í sumar, sagði hann, að íslenzku
handritin væru svo þekkt, að
uppboð á einu þeirra hefði vak-
ið heimsathygli. Þetta er mikill
misskilningur. Uppboðið á
Skarðsbók vakti naumast nokkra
athygli utan íslands. Helzt var
það, að einhverjir andstæðing-
ar handritaafhendingarinnar í
Danmörku reyndu að nota sér
söluverðið til að spilla fyrir
handritagjöfinni af hálfu Dana.
Því mi'ður eru þeir alltof fáir.
sem nokkur skil kunna á hin-
um fornu sögum eða hafa hug-
mynd um gildi íslenzkrar tungu
til skilnings á nútímatungu ger-
manskra þjóða. Hvað þá, að þeir
geri sér grein fyrir, að forn
germönsk og þá ekki sízt
norræn menning, hefur á sinn
veg ekki minni þýðingu fyrir
nútímann en gyðingleg, grísk
og rómversk menning.
Jafnað við
Hómers-kviður
Gaman var. að sjá suður í
Zúrich í Svisslandi nýlega þýzka
endurútgáfu á íslendingasögum.
Fróðlegt var að renna augunum
yfir það, sem á hlífðarblaði var
prentað af ummælum kunnra
fræðimanna um sögurnar. Þar
var m. a. sagt, að bókmennta-
gildi þeirra væri ekki minna en
Homerskvæða. Þó var sleginn
sá varnagli, að þær mættu ekki
verða til þess að æsa upp þjóð-
ernisremfoing — eða eitthvað á
þann veg. Auðsætt var hvert
þeirri aðvörun var beint. Sá, sem
hana ritar, hafði áreiðanlega
ekki íslendinga í huga, heldur
sína eigin samlanda í Þýzka-
landi. Sannleikurinn er sá, að
íslendingasögur hafa haft mikia
bölvun á því dálæti, sem sum-
ir nazistaforingjarnir höfðu á
þessum fornu fr^pðum. Mann-
vonzka þeirra átti sér aðrar ræt
ur, og verður vonandi ekki til
iengdar til ófrægðar norrænni
hámenningu.
Fagurt land og
frjósamt
Einhvern tíma mun í dálkum
þessum hafa verið vikið að orð-
um Svisslendings, sem sagði
land sitt ekki eiga önnur nátt-
úruauðævi en steina og jökia
og þjóðina þó vera orðna eina
hina ríkustu í heimi. Sá, sem
flýgur yfir Svissland og fær að
skoða verulegan hluta þess,
kemst hinsvegar á aðra skoðun.
Svissland er a'ð vísu fjallaland
með jafnvel enn hrikalegri fjall-
garða en við eigum að venjast.
En mikill munur er á hversu
Svissland er frjósamara land en
ísland. f ágústlok mátti segja,
að við fljóta yfirsýn virtist allt
grænt upp að jökulrótum, nema
þar sem kolsvartir bergveggir
blöstu við. Sjálfir töldu Sviss-
lendingar, að segja mætti að %
hluti landsins væri fjöll og
firndindi. % hluti skógar og
% hluti væri ræktaður. Enda
var svo að sjá sem hver rækt-
anlegur blettur væri raunveru-
lega ræktaður. Jafnvel 1700
metra háar fjallshlíðar eru með
hvanngrænum túnum og fögr-
um leikvöllum.
Tvö erfiðustu
vandamálin
Gestsaugum hlaut að virðast
blómlegir akrar og víðfeðmar
skógarlendur vera óþrjótandi
auðsuppsprettur. En mikilshátt-
ar stjórnmálamaður sagði hina
svissnesku þjóð búa við tvenn
vandamál öðrum fremur. Ann-
arsvegar sagði hann byggingar-
kostnað svo mikinn, að til veru-
legra vandræða horfði. Hann
taldi ekki lengur borga sig að
fella tré til þess að búa til úr
þeim hús eða aðra smíðisgripi,
heldur færi viðurinn nú að
mestu í trjákvoðu. Ef bygging-
arkostnaður ætti ekki að sliga
gjaldgetu almennings, þá yrðu
menn að finna ráð til að geta
byggt hús í fjöldaframleiðslu.
hliðstætt því, sem nú væri gert
um bifreiðir. Einmitt þess vegna
taldi þessi svissneski stjórnmála
maður tilraunir, sem nú er ver-
ið að gera um byggingu alum-
iniumhúsa geta haft stórkostlega
þýðingu til að gera byggingax-
kostnað viðráðanlegri. Landbún-
aðinn sagði hann þó vera enn
alvarlegra vandamál. Það lægi
ekki sízt í því, a'ð aðrar atvinnu
greinar einkum margvíslegur
iðnaður, gæfi meira af sér og
gæti þar af leiðandi greitt þeim,
sem að honum unnu, hærra kaup.
Bændurnir sættu sig hinsvegar
ekki við að vera tekjuiægri en
aðrar stéttir og yrði þar af leið-
andi að styrkja hann. Hefðu
Svisslendingar reynt allar hugs-
anlegar leiðir í þeim efnum, en
við vaxandi óánægju og erfið-
leika.
Hindruðu vín-
yrkju með valdi
Aðrir sögðu frá því, að vegna
styrkjanna, sem ríkið greiddi
bændum, þá áskildi ríkisstjórn-
in sér rétt til að segja fyrir um
magn hverrar framleiðslugrein-
ar um sig. fslendingum kemar
það kynlega fyrir eyru, og er
það þó satt, að ein sú fram-
leiðsla, sem styrkja nýtur, er
vínyrkjan. Vegna vandræða á
sölu vínsins, þá bannaði stjórn-
in bændum í einu héraði að rækta
meiri vínvið og takmarkaði
ræktun hans frá því sem verið
hafði. Bændurnir vildu hinsveg-
ar ekki una þessu banni, söfn-
uðu liði og hröktu af sér þá
umboðsmenn ríkisvaldsins, sem
sem áttu að sjá um, að banninú
væri framfylgt. Allir Svisslend-
ingar hafa byssur á heimilum
sínum, þvi þeir eru allir skyldir
til þess að taka þátt í vörnum
lands síns. Bændur gripu því til
vopna sinna, eindregnir í að
rækta svo mikinn vínvið sem
þeim sjálfum sýndist, og heimta
síöan ríkisstyrki út á framleiðsl-
una, hvað sem boði og banni
liði. Stjórnin sendi þyrlu á
vettvang til að sundra liðssafn-
aði bænda, og urðu þeir þá að
láta í minni pokann!
Friðsamlep; sam-
búð
íslendingar þykja stundum
nokkuð uppvöðslusamir, sjaldn-
ast skerst þó hér svo í odda
sem að þessu sinni hjá Svisslend
ingum, er flestir okkar hafa tal-
ið einhverja friðsömustu þjóð.
Og víst er það, að Svisslending-
ar hafa í verki sýnt, að ólíkar
þjóðir geta búið saman í sátt og
samlyndi. Þeir eru raunar lang-
flestir áf þýzkum uppruna eða
réttara sagt germönskum — og
mega íslendingar vel við þann
sameiginlega uppruna una. — í
Svisslandi búa tvö önnur þjóða-
brot, þ. e. bæði Frakkar og ítal-
ir og raunar hið þriðja þ.e. nokkr
ir tugir þúsunda sem tala sér-
stakt tungumál. Milli þessara
þjóða er nú innan Svisslands
hið bezta samkomulag. Þeir eru
allir stoltir af því að telja sig
Svisslendinga, enda þótt þeir eigi
ólík móðurmál og hver um sig
beri svip af þeim kynstofni sem
hann er af. í sumum dölum er
annað af tveimur nágrannaþorp
um þýzkt og hitt franskt. Þó er
alger aðskilnaður á milli svo að
tungumálin blandist ekki og
inmfoyrðis giftingar eru sárasjaid
gæfar.
Vítahringur, sem
verður að r júfa
f Svíþjóð standa sveitarstjórn-
arkosningar fyrir dyrum. Vegna
þess hversu vel hefur tekizt um
foorgaralegt samstarf í Noregi.
þá er nú mikill hugur í ýmsum
Svíum um að koma á hvílíku
samstarfi þar í landi. Ef borg-
aralegu flokkarnir ynnu á við
sveitarstjórnarkosningarnar er
talið, að það mundi greiða fyrir
hugsanlegu samstarfj þeirra á
ríkisþingi Svía. Ekki hefur þeim
þó tekizt að ná sín á milli alls—-
herjar samstarfi í sveitarstjórn-
arkosningunum. Hægri flokkur-
inn er víðast einangraður, en
Þjóðarflokkurinn, Folkepartieo
og Miðflokkurinn, áður Bænda-
flokkurinn, hafa náð samstarfi
sín á milli. Ókunnugum er þó
erfitt að gera sér grein fyrir
hvað í raun og veru skilur á
milli Hægri flokksins og Þjóðar-
flokksins.
Mun minna var í sænskum
blöðum um stjórnmálaskrif en
tíðkast hér á landi, þegar svip-
að stendur á. Flestar snérust
þó forustugreinar um það efni
og einnig var sagt frá funda-
höldum og sjónvarpsviðræðum,
sem áttu sér stað nær daglega,
að því virtist í því formi, að
fulltrúi eins flokks svaraði
hverju sinni spurningum, sem
fyrir hann voru lagðar. Á göt-
um úti var hinsvegar mikið um
kosningaspjöld og sumsstaðar á
torgum kosningaskrifstofur í
timburkofum. Einnig mátti lesa
um það í blöðum, að stjórnmála
menn hefðu staðið upp á torgum
til að ávarpa fjöldann, en held-
ur mun áheyrn hafa reynzt
dræm. Kosningaspjöldin voru
sum með mannamyndum, einkum
frá hægri mönnum og í minna
mæli frá Þjóðarflokknum og Mið
flokknum. Verkamannaflokkur-
inn hafði fallega barnsmynd á
sínum spjöldum. Auk þess höfðu
a. m. k. sumir töluvert lesmál á
spjöldum sínum. Á einu spjald-
inu mátti sjá mynd af hring
sem myndaðist af þessum orð-
um: Skattahækkanir, launatrufl-
anir, verðlagshækkanir, Undir
var letrað. að þennan vítahring
yrði að rjúfa. í Dagens Nyhet-
er, blaði, sem styður Þjóðar-
flokkinn, var í einnj forystu-
grein komizt svo að orði að rík-
isstjórnin væri meðábyrg fyrir
verðbólgunni. Ekki er ólíklegt
að hér á landi mundi Tímanum
þykja svo varlegt orðalag helzt
til hógvært. Telja Framsóknar-
menn sig þó öðru hvoru vera
einskonar flokksbræður Þjóðar-
flokksins sænska, þegar þeir eru
staddir par í landi.
Hafa ekki hemil á
hitanum
f Bretlandi er nýútkomin
minningabók eftir Harold Mac-
millan, fyrrvenandj forsætisráð-
herra. Eftir blaðafregnum að
dæma, þá fjallar bókin aðallega
um feril hans framað seinni
heimstyrjöldinni, þ. e. áður en
hann komst til verulegra valda.
Gerir hann þar grein fyrir
hversu djúp áhrif atvinnuleysið
á milli-stríðsárunum hafj haft á
stjórnmálaskoðanir sínar. Hann
hafi heitstrengt að beita áhrif--
um sínum til að koma í veg fyr-
ir að atvinnuleysi skapaðist i
ný. Sir Alec Douglas-Home, eftir
maður Macmillans, sagði m.a. í
grein, sem hann ritaði um bók-
ina eitthvað á þá leið, að Bret-
um hefði tekizt það, sem Mac-
millan stefndi að, að hita upp
efnahagskerfið, svo að ekki yrði
samskonar stöðnun og áður
fyrri. Hitt hefðu þeir enn ekki
lært, að halda hitanum í hófi,
þ. e. að ráða við verðbólguna.
Viðfangsefnin eru þrátt fyrir
ólíkar aðstöður víðast hvar furðu
lík, og enginn sýnist enn hafa
fundið óforigðula lausn.