Morgunblaðið - 01.11.1966, Blaðsíða 17

r
Þriðjudagur 1. nóv. 1966
MORCU N BLAÐIÐ
17
Heidur áfram rannsóknum
á meðfæddum munngöllum
SUTVIARMÁNUÐINA 1963 og
1965 hefur Pálmi Möller, prófess-
or, við háskólann í Alabama í
Bandaríkjunum unnið að söfn-
un gagna viðvíkjandi íslenzkum
bprnum, sem fæðst hafa með
skarð í vör og holgóma.
Hefur það auðveldað mjög
rannsóknarstörf þessi, að nær
öll börn, sem fæðzt hafa með
þessa munngalla, síðastliðin tíu
ór, hafa komið til aðgerða hjá
einum og sama manni, Árna
Björnssyni lækni á Landspítal-
anum. Helztu markmið rann-
sóknarinnar hafa verið að finna
tíðni þessa munngalla hér á
landi og svo athugun á arfgengi
þeirra. Þótt lítið sé vitað með
vissu um orsakir þessa með-
fæddu galla, virðast allar líkur
bénda til þess, að arfgengi eigi
þar stóran þátt.
Helztu niðurstöður þessa rann-
sókna hafa þegar birzt í erlendu
tímariti (Archives of Ural
Biology) og í Árbók íslenzka
tannlæknafélagsins, sem er ný-
útkomin. Ennfremur flutti Pálmi
erindi um þetta efni á þingi
International Association of Dent
al Researeh, sem haldið var í
marz síðastliðinn í Miami, Flor-
ida. Þó er hér einungis um
bráðabirgða niðurstöður að ræða,
því enn er mikið starf fyrir
hendi, til þess að telja megi að
þessi rannsókn sé til hlítar unn-
in. Þó má geta þess, að tíðni
þessa munngalla virðist mun
hærri hér á landi en annars-
staðar í heiminum, að Japan
undanskildu. Einnig má geta
þess, að af íslenzku tilfellunum
vissu 50 af hundraði um aðra
ættingja, með álíka munngalla.
í vor var Pálma veittur styrk-
ur af heilbrigðisstjórn Banda-
ríkjanna, til þess að halda þess-
um rannsóknum áfram, og mun
hann dvelja hér á landi í eitt ár,
samfleytt, við rannsóknarstörf
sín. Er nú takmarkið, að ná til
allra íslendinga, sem fæðzt hafa
holgóma eða með skarð í vör.
Ennfremur verður safnað upp-
lýsingum um ættingja þessa
fólks. Er það hugsanlegt, ef vel
tekst, að lokaniðurstöður þessara
rannsókna leiði til þess að ör-
uggar tölur fáizt viðvíkjandi
tíðni þessara meðfæddu munn-
galla, hér á landi, og betri skiln-
ingur fáizt á arfgengi þeirra.
Aðstöður til rannsókna, sem
þessara, eru mjög góðar hér á
landi. Þar hjálpast að velfærðar
sjúkraskýrslur, fyrirtaks mann-
talsskýrslur og hinn almenni á-
hugi og fróðleikur íslendinga um
ætterni sitt. Heilbrigðismála-
stjórn íslands, og þá fyrst og
fremst landlæknir, dr. Sigurður
Sigurðsson, hafa með ráð og dáð
stutt þessa rannsókn og sam-
vinna Árna Björnssonar læknis,
er ómetanleg.
Prófessor Pálmi Möller
1 Hingað til hefur söfnun gagna
gengið greiðlega, en nú má bú-
ast við, að róðurinn þyngist, þeg-
| ar leita þarf uppi eldra fólk, því
margt af því mun ekki vera á
1 skýrslum sjúkrahúsa. Mun nú
verða leitað til héraðslækna og
5 tannlækna og þeir beðnir að
# gefa upplýsingar um fólk, sem
hefur verið á þeirra vegum. Von-
andi helzt hin ágæta samvinna,
|| sem tekizt hefur með aðstand-
endum þeirra, sem hlut eiga að
máli, og hverskonar upplýsingar
um þá, sem ekki hefur náðst til
eru kærkomnar. Mætti fólk snúa
sér til Pálma Möller Gnoðavog
58 (s. 35143), eða Árna Björns-
sonar, læknis. Að sjálfsögðu er
skoðun Sú, sem rannsókninni
fylgir öllum viðkomandi að
kostnaðarlausu og allar upplýs-
ingar álitnar einkamál.
Gullbrúðkaup að Akri
ÞANN 26. þ. m. áttu hjónin á
Akri, Jónína Ólafsdóttir og Jón
Pálmason, gullbrúðkaup, og sýsl-
ungar þeirra notuðu tækifærið til
þess að votta þeim virðingu og
þakklæti fyrir langt og vel unnið
ævistarf með því að halda þeim
fjölmennt og veglegt samsæti.
Jón á Akri var bóndi í hálfa
öld. Hann hóf búskap á Ytri-
Löngumýri í Blöndudal vorið
1913 og bjó þar á móti Eggert
bróður sínum í tvö ár. Honum
fannst of þröngt um þá báða á
Löngumýri og flutti að Mörk í
Laxárdal. Þar bjó hann í tvö ár,
en þá lézt Eggert og Jón flutti
aftur að Löngumýri. Árið 1923
keypti Jón Akur, flutti þangað
um vorið og bjó þar í 40 ár. Þá
tók Pálmi sonur þeirra hjóna við
öllu búi á Akri, en áður hafði
hann búið þar með foreldrum sín
um um 10 ára skeið.
Frá því Jón á Akri varð ful'l-
tíða maður, hefur hann tekið
mjög mikinn þátt í félagsmálum
og þó einkum stjórnmálum, eins
og alþjóð er kunnugt. Hann var
þingmaður Austur-Húnvetninga í
26 ár og alla þá tíð ekki aðeins
óvenju dugmikill fulltrúi héraðs-
ins á Alþingi heldur einn af at-
kvæðamestu þingmönnum þjóð-
arinnar. Sú saga verður ekki rak
in hér, en þegar héra’ðsbúar líta
yfir liðna tíð, þá eru þeir allir,
andstæðingar hans í stjórnmál-
um ekki síður en samflokksmenn,
honum þakklátir fyrir hans
miklu og farsælu störf í þágu hér
aðsins.
Aldna húsfreyjan á Akri, Jón-
ína Ólafsdóttir, hefur unnið hljóð
látari störf en bóndi hennar.
Heimilið og fjölskyldan hafa jafn
an verið hennar vé. Á heimilislíf
Akurhjónanna hefur aldrei borið
skugga. Þau hafa haft barnalán,
notið hylli hjúa sinna og séð bú-
ið og jörðina blómgast. Þar hefur
glaðværð, gó'ðvild og rausn verið
ríkjandi og þáttur húsfreyjunnar
ekki síðri en húsbóndans.
— B. B.
Eiríksjökull eftir Asgrím Jónsson
Ásgrímssýning í Kaupm.höfn
SVO sem kunnugt er hefur
staðið yfir í Kunstforeningen í
Kaupmannahöfn sýning á verk-
um Ásgríms Jónssonar listmál-
ara. 1 Berlingske Tidende, miö-
vikudaginn 19. október birtist
listdómur um sýninguna eftir
Gunnar Jespersen.
Jespersen minnir á, að Ás-
grímur sé frumkvöðull íslenzkr-
ar málaralistar og þurfti í fyrstu
að sigrast á aldagömlum höftum
fátæktar og einangrunar. Eink-
um finnst honum athyglisverðar
vatnslitamyndir Ásgríms.
Jespersen segir: „Myndirnar
Höfnin í Reykjavík" og „Úr
Fljótshlíð", bærinn Barkarstaðir"
Þessi mynd var tekin á gullbrúðkaupsafmæli Akurshjónana: Jón Pálmasonar fyrrum ráð-
herra og alþingisforseta og Jónínu Ólafsdóttur, 26. okt. sl. Mað þeim á myndinni eru börn
þeirra hjóna og tengdabörn. í fremri röð talið frá vinstri: Pálmi Jónsson Akri þá gullbrúðkaups-
hj iinin Jónína og Jón Pálmason, og Helga Sigfúsdóttir Akri. — I aftari röð Sigþór Steingríms-
son Reykjavík og Margrét Jónsdóttir, Reynir Steingrímsson Hvammi, Vatnsdal og Salóme Jóns-
dotur, Sigríður Árnadóttir Reykjavík Guðmundur Jónsson Blöndósi og Ingibjörg Jónsdóttir,
(Ljósm. Björn Bergmann.)
I sýna að Cézanne hefur gefið
^ Ásgrími lykil að málverkinu, lyk
il, sem hann síðar missir. 1
myndum sem málaðar eru á ár-
unum 1910-’15 er hann nákvæm-
ur í uppbyggingu myndanna og
leggur lit við lit, og minna þau
verk á annan íslenzkan listmál-
ara, sem mjög var undir áhrif-
um Cézanne, Jón Stefánsson.
Myndir Ásgríms frá þessu
tímabili eru skírar og fastmótað
ar og fullar sigurvissu, en í
seinni myndum hans sigrar imp-
ressionisminn, sem í myndum
hans verður frekar úthverfur og
litríkur. Það er eins og málarinn
geti ekki lengur haldið litun-
um innan viss ramma og ná-
kvæmnin hverfur."
Jespersen segir, að ef dæma
megi eftir skipulagi myndanna
á sýningunni virðist svo vera
sem Ásgrímur haldi taki sínu
lengur í vatnslitum en olíu. 1
vatnslitamyndunum takist hon-
um hvað eftir annað að líkja
eftir hinum stóru andstæðum
í litum, og fá hin sterku lita-
áhrif til að mynda heild.
Síðan telur Jespersen upp hin-
ar ýmsu myndir Ásgríms og seg-
ir, að þær sýni listamann, sem
á beztu árum sínum hafi tekizt
að sameina kynni sín af náttúr-'
unni, einlægri litaskynjun og
miklu skaplyndi. Síðan segir
Jespersen að vatnslitamyndirnar
séu fallegar en þrátt fyrir gleðji
það mann, er á seinni árum lista
mannsins komi aftur oliumyndir
til sögunnar. Þrátt fyrir vatns-
litamyndir og olíumyndir á sömu
sýningunni, segir hann, er heild
arsvipur sýningarinnar góður.
Erik Clemmesen ritar list-
gagnrýni á Kristeligt Dagblad.
Hann segir um Ásgrýmssýning-
una:
„Ef þú ert orðinn svo gamall,
að þú manst enn þá tíð að til
voru myndir, sem táknuðu eitt-
hvað, þá er það góð hugmynd
að fara og skoða sýningu As-
gríms Jónssonar í Kunstforen-
ingen. Ekki vegna þess að ég
álíti að abstraktmálverk séu
verri, heldur einungis vegna
þess að minna þig á að fyrir
nokkru málaði listmálari svo, og
í framtíðinni munum við heimta
að fólk skoði abstraktlistaverk
okkar með sömu þolinmæði og
við njótum hennar í dag.“
Clemmesen segir, að Ásgrím-
ur hafi orðið fyrir frönskum og
ítölskum áhrifum og hann hafi
borið þessi áhrif heim til ís-
lands og notað þau á hina
óspilltu íslenzku náttúru, og
hann hefst handa um að túlka
það, sem áður hafi ekki verið
túilkað á léreftinu. Hann málar
fjöll á þann hátt sem enginn
annar hefur gert áður. Ásgrím:
tekst að fá jöklana til að lýsa
og tindana til að tróna. Maður
finnur náttúruna, ilminn og
þyngdina, m.a. af skilningi hacj
á grundvallareiginleikum og
sérkennum olíulitanna.
í Politiken ritar B.E. og segir
m.a.: Unun er að skoða teikn-
ingar Ásgríms, þar sem hann
teiknar atburði úr þjóðsögum og
ævintýrum — þar er hann eins
og máttugur sagnaritari sem
sýnir hversu kunnugur hann hef
ur verið bæði tröllum, konungs
sonum og venjulegu fólki.
P.G. ritar í Information og
segir m.a. að krafturinn og lit-
auðgin í myndunum komi dönsk
um listunnendum á óvart. Dökk
ur massi af striðandi manna-
myndum í „Dauðabylgjunni",
þar sem þær eru að skolast burt
í risabylgju í grænu, bláu og
hvítu, sem fyllir myndflötinn
ásamt kvöldhimninum með sól-
ina sem eldkúlu, sem næstum
hylur óveðurshimininn, skýrir
kraftinn bezt.
Þá segir P.G. að nokkrar teikn
ingar úr þjóðsögum og ævin-
týrum sýni vel hina miklu hæfi
leika Ásgríms, þar sem hug-
myndaflug hans r.ýtur sín. Tröll
og tröllskessur geri fjöllin að
smáhólum.
í Berlingske Aftenavis ritar
Leo Estvad og segir m.a. Áhorf-
andinn finnur hrifningu málar-
ans af íslenzkri náttúru. Inni-
hald hins íslenzka málverks er:
Framnald á bls 25