Morgunblaðið - 18.11.1966, Blaðsíða 17

Föstudagur 1*. i»At. TMf
MORGU N BLADIÐ
17
, Dómur í handritamálinu lesinn upp í Hæstarétti Danmerkur. Aage Lorenzen, forseti Hæstarettar, er lengst til hægn, en log-
menn deiluaðila, Christrup ogSchmith til vinstri. Konan, semsnýr baki í myndavélina, er hraðritari dómsins. (AP).
Með hliðsjón af því, að sam-
kvæmt samningi mun safnið —
í vörzlu Háskóla íslands — fram
vegis þjóna þeim tilgangi sem
kveðið er á um í skipulags-
skránni, þá falla ákvæði laganna
ekki undir eiginarréttarákvæði
73. greinar stjórnarskrárinnar,
þrátt fyrir að þau þýði verulega
breytingu á skipulagi stofnunar-
innar. >etta er unnt að gera með
venjulegri lagasetningu án sam-
þykkis safnsstjórnarinnar.
Með þessum rökstuðningi greiða
þessir dómarar einnig atkvæði
með staðíestingu dómsins.
Báðir aðilar skulu greiða máls
kostnað sinn fyrir Hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Dómur Landsréttar skal ó-
haggaður standa. Báðir aðilar
beri málskostnað sinn fyrir
Hæstarétti“.
Dagur
innar. Héttindi stofnunarinnar | er því sú, hvort um sé að ræða
eru þess eðlis að þau njóta þeirr j eignaafhendingu, sem falli undir
ar verndar, sem fellst í 73. grein 1 grein 73.
stjórnarskrárinnar. Spurningin I Handritin og skjölin, sem lög-
in kveða á um að flytjast skuli I á tíma er ísland var hluti hins
til Islands, eru upprunnin þaðan | danska ríkis, og veitti ekki mögu
og Árni Magnússon, sem var ís- leika til tryggilegrar geymslu
lendingur, komst yfir þau þar I og umsjónar.
Loftið var rafmagnað í réttarsalnum
UM LEIÐ og hinar stóru
vængjahurðir í anddyri Hæsta
réttar Danmerkur voru opn-
aðar kl. 11.30 í gærmorgun,
varð vart taugaspennunar,
sem var innifyrir í göngunum.
Stór hópur manna beið þar
eftir dómsuppkvaðningu í
handritamálinu, menn sem
bæði voru með og móti af-
hendingu, og svo þeir sem
áhuga höfðu á málinu af fag-
legum ástæðum einum saman.
Þarna voru samankomnir
íslendingar, sem af ýmsum
ástæðum voru í Kaupmanna-
höfn þennan dag, sumir búsett
ir þar, íslandsvinir, eíns og
rithöfundurinn Paul P. M.
Pedersen, forvígismenn Árna
safns með Westergaard-Niel-
sen í fararbroddi, svo og
þekktir danskir lagamenn, og
fjöldinn allur af laganemum.
Þó það komi frá Íslendingi,
þá get ég ekki annað sagt, en
ég saknaði hins gamla ósveigj
anlega andstæðings afhend-
ingar, Bröndum-Nielsens,
prófessors. Hann var hvergi
sjáanlegur á göngum Krist-
j ánsbor garhallar.
Eftir því sém klukkan nálg
ast hádegi, fór spennan vax-
andi, og stöðugt bættust fleiri
og fleiri í hópinn. Þar kom
Gunnars Thoroddsen, sendi-
herra, og með honum hópur
sendiráðsfólks og fleiri Is-
lendingar.
Menn stóðu tveir, þrír og
fjórir saman, og ræddu málið.
Skömmu fyrir hádegi heyrði
ég Westergaard-Nielsen segja:
„Det er spænende at vide
hvordan dommen vil blive.“
Það var ekki á prófessornum
að sjá, að hann óttaðist úr-
slitin.
Á göngunum var nú orðin
mikil mannþröng, og enn
bættist í hópinn. Nokkru áður
en klukkan sló 12 hjálpuðu
réttarþjónarnir blaðamönn-
um að komast inn í réttarsal-
inn, og andartaki síðar
streymdi mannfjöldinn inn.
Sumir urðu þó frá að hverfa
og flestir sem inn komust
fengu ekki sæti. Það jók enn
á spennuna að inni í hinum
glæsta sal Hæstaréttar mátti
nú í fyrsta sinn sjá sjónvarps-
menn með myndavélar sínar.
Það var sögulegur viðburður
út af fyrir sig, og undirstrik-
aði enn, hversu mikilvægt
handritamálið er talið í Dan-
mörku, ekki sízt vegna hinna
lagalegu hliða þess.
Þegar lögmennirnir tveir,
Christrup og Paul Schmith,
tóku sér stöðu gegnt forsæti
Hæstaréttar var andrúmsloft
ið orðið rafmagnað. Var hægt
að búast við sprenginu þá og
þegar, og maður fann greini-
lega hversu taugar réttargesta
voru þandar. Um það bil er
Aage Lorentzsen, forseti rétt-
arins, gekk í salinn, klæddur
hinni purpurarauðu og gull-
vöfðu skykkju sinni, hallaði
danskur „kollega“ sér að mér
og sagði: „Það hefur aldrei
verið neinn vafi á úrslitunum.
Auðvitað verða handritin af-
hent“. Honum hefur e.t.v. þótt
sem hinn íslenzki blaðamaður
léti „fréttina" ná of sterk-
um tökum á sér.
Aage Lorentzsen gekk í sal
inn og sneri sér strax að dóms
uppkvaðningunni. „Alle domm
erene er i overenskomst med
að loven er gyldig".
Þetta voru töfraorðin, sem
íslendingarnir og hinir dönsku
vinir þeirra höfðu vonað að
heyra. Á svipstundu róuðust
taugarnar, og kliður fór um
salinn, svo margir heyrðu
ekki, er Lorentzen sagði, að
átta dómarar hefðu talið, að
um eignarnám væri að ræða,
en fimm dómarar að svo væri
ekki. „Dómur landsréttar skal
því óhaggaður standa“.
Réttinum var slitið og
áhorfendur streymdu úr saln-
um, íslendingarnir brosleitir
og sjálfsöryggir, eins og þeim
hefði aldrei dottið annað í
hug en að þeir færu með sig-
ur af hólmi. Heillaóskir heyrð
ust milli íslendinga, milli
hinna dönsku vina þeirra.
Westergaard-Nielsen sást
nú hvergi.
Björn Jóhannsson.
vináttu
við Dani
„VÍST ER að dagsins í dag verð-
ur í framtíðinni annað hvort
minnzt sem eins mesta gleði-
dags í sögu íslendinga eða dags
vonbrigða".
Þessi orð standa á baksíðu
Morgunblaðsins í dag í stuttri
fréttagrein um væntanlegan dóm
Hæstaréttar Dana í handrita-
málinu.
Þegar ég skrifa þessar línur,
eru dómsúrslitin orðin kunn.
Okkur var hlíft við vonbrigðun-
um, og víst mun spá Morgun-
blaðsins reynast sönn: Dagsins í
dag verður í framtíðinni minnzt
sem eins mesta gleðidags í sögu
þjóðarinnar.
Danir hafa með lausn hand-
ritamálsins sýnt íslendingum
drenglund og vinarhug, sem til
fyrirmyndar mætti vera í sam-
skiptum manna og þjóða. Ólík-
legt er að nokkur önnur þjóð
hefði brugðizt við þeim vanda,
sem Dönum var á höndum, af
meiri skilningi og stórhug en þeir
hafa gert.
Danahatur þótti eitt sinn æski-
legur þáttur í skaphöfn góðra ís-
lendinga, og margir sem nú eru
miðaldra og eldri munu hafa
fengið eitthvað af því sinn arfa-
hlut. Nú ættu síðustu leifar kal-
Kaupmannahafnarblöðin i dag
Fjölyrða um viðbrögð íslendinga
Bazar og kaffi
sala í Dóm
kirkjusókn
HINN árlegi bazar og kaffisala
kirkjunefndar kvenna Dóm-
kirkjunnar verður í Tjarnarbúð
nk. sunnudag, 20. nóv. og hefist
kl. 2,30 síðdegis.
Verður ágó'ðanum af sölunni
varið, eins og áður, til s/tarfsemi
nefndarinnar fýrir Dómkirkjuna,
hefur néfndin þegar gefið kirkj-
unni marga góða gripi.
Hér gefst safnaðarfólki og öðr-
um velunnuruim Dómkirkjunnar
gott tækifæri til þess að hittast
og rabba saman yfir kaflfibolla,
um 'leið og það styður starfsemi
nefndarinnar.
Veitingar kvennanefndar Dóm
kirkjunnar eru löngu viður-
kenndar, svo að ekki þarf að efa
að fjölmennt verður í Tjarnar-
búð þennan dag.
Fyrirleslur
PRÓFESSOR Gunther Beitzske
frá Iláskólanum í Bonn flytur
siðari fyrirlestur sinn í dag,
Kaupmannahöfn, 17. nóv. —
Frá Birni Jóhannssyni:
Kaupmannahafnarblöðin fyrir
morgundaginn eru sem óðast að
koma út og gera þau mjög mikið
úr handritamálinu og eru for-
síður þeirra að miklu Ieyti helg
aðar málinu. Flest blöðin taka
þá afstöðu, að nú sé handrita-
málinu endanlega lokið, og flest
blöðin fjalla um dóminn í for-
ystugreinum. Öll blöðin nema
Berlingske Tidende, af þeim sem
ég hef séð, þ.e. Politiken, Kriste
ligt Dagblad og Aktuelt telja
þetta endalok málsins og enginn
vafi sé nú á því, að handritin
fari til íslands og ekki sé ástæða
til að aðhafast neitt frekar.
Berlingske Tidende er aftur
á móti með vangaveltur og tal
ar um að það sé ýmislegt óljóst
föstudag 18. nóv. kl. 17:30 og
nefnist hann: „Hin nýja þýzka
löggjöf um fjármál hjóna og
erfðarétt maka“. Fyrirlesturinn
verður fluttur í 1. kennslustofu,
og er öllum heimill aðgangur.
í hæstaréttardóminum, m.a. varð
andi eignarnámið og ákvæði
stjórnarskrárinnar um skaðabæt
ur og endar leiðarann á þessari
setningu:
„Ef leysa á þessa gátu í dómn
um er augljóst að það getur að-
eins gerzt með því, að nýtt mál
sé höfðað gegn menntamálaráðu
neytinu".
Auk þess birta flest blöðin á
forsíðum fréttir um fagnaðar-
læti í Reykjavík, þegar spurðist
um dóminn og virðist svo sem
blöðin leggi mikið upp úr við-
brögðum íslendinga.
Þá minnist Politiken á hópferð
menntaskólanema að danska
sendiráðinu og sagði að þeir
hefðu hyllt dönsku þjóðina. Einn
ig er þess getið, að fánar hefðu
verið dregnir að hún við Háskóla
íslands, þegar er spurðist um
dómsniðurstöðuna og ennfremur
að á fundi borgarráðs Reykja-
víkur hafi forseti þess, frú Auð-
ur Auðuns, minnzt dómsins með
nokkrum orðum og lýst þakklæti
íslendinga.
Loks er frá því greint í frétt
Politiken, að rektor Háskólans
hafi haft móttöku fyrir vísiiida-
menn og prófessora.
Farþegaflugvél frá Pan Amer-
ican sem var að koma frá Kaup
mannahöfn í gær og átti að
lenda á Keflavíkurflugvelli kl.
18:20 síðdegis gat ekki lent þar
vegna veðurs og varð að fljúga
beint áfram til New York. Með
þessari vél voru fréttamyndir
íslenzka sjónvarpsins af dóms-
uppkvaðningu Hæstaréttar Dana
í Handritamálinu ásamt viðtölum
við Gunnar Thoroddsen, sendi-
herra, og lögfræðingana, sem
sóttu og vörðu i málinu. Einnig
voru með vélinni afrit dóms-
niðurstöðunnar, sem Gunnar
Thoroddsen sendiherra hafði sent
ráðuneytunum íslenzku.
Blaðið náði tali af Emil Björns
syni, fréttastjóra Sjónvarpsins
ans í garð Dana að víkja fyrir
viðurkenningunni á sjaldgæfu
drengskaparbragði, sem mun
tengja þessar gömlu sambands-
þjóðir traustari böndum en
nokkru sinni fyrr — böndum
órofa vináttu og samúðar. Væri
ekki vel til fallið, að þessi fagn-
aðardagur, 17. nóvember, yrði í
framtiðinni helgaður vináttunni
við dönsku þjóðina — yrði dag-
ur vináttunnar við Dani?
í gærkvöldi, og sagði hann, að
jafnvel þótt myndirnar kæmust
ekki til baka frá New York í
tæka tíð fyrir dagskrártima
sjónvarpsins í kvöld, föstudags-
kvöld, myndi íslenzka sjónvarp-
ið greina frá Handritamálinu
með ávarpi menntamálaráðherra,
Dr. Gylfa Þ. Gíslasonar og ann-
arra manna málinu kunnugir.
Samkvæmt upplýsingum frá
s'-.ifstofu Loftleiða á Keflavík-
urflugvelli mun Loftleiðavél-
inni, sem flytja á filmurnar til
Reykjavíkur frá New York í
nótt seinka, og er hún ekki vænt
anleg til landsins fyrr en kl.
2-3 e.h. í dag. Ástæðan fyrir
seinkuninni er vélarbilun.
Jón Þórarinsson.
Filmur sjónvarpsins
fóru til New York