Morgunblaðið - 10.03.1967, Side 10

. 1«
MMBUVÍIBLAlttB, IWl'UUAUUK ÍO. MARZ 1967.
Grátkonur auglýsa eftir
líki í Vestmannaeyjum
SJÚKDÓMAR, hungur og
margvísleg neyð herjar þetta
mannkyn, og margur hefur
gilda ástæðu til að rifa hár
sitt og klæði og harma hlut-
skipti sitt, en þegar hraust
fólk, sem hefur nóg að býta
og brenna, jarmar og barm-
ar sér eins og guðsvolaðir
vesalingar, þá er eins liklegt
að guð slái það fólk með ein-
hverri ógnarplágu. Hér í
landi er margur volaður og
margur sjúkur og margur
enn fátækur, en það fólk
emjar ekki hæst helóur hin-
ir, sem eru margfait fleiri og
reyndar stærsti hluti þjóðar-
innar, sem lifir við gnægð
matar, húsakosts, klæða og
líkamslegs heilbrigðis, en
kveinar samt og kvartar svo
að ömun er á að hlýða og
menn gætu haldið að hinir
síðustu dagar væru komnir.
Hann mætti hljóðna þessi
leiðinda sularsöngur í kvið-
fullri þjóð, sem reyndar er
næst því, sé einhver vá fyrir
dyrum, að drepast úr ofátL
Stundarefrfiðleika á að vera
hægt að ræða án móðursýkis-
kjaftæðis.
Þó tekur steini steininn úr,
þegar ungir menn og hraust-
ir, draga yfir sig skuplur
grátkvenna og ferst ekki hlut-
verkið betur en svo, að þeir
fella tár sín þar, sem ekk-
ert leiði er og enginn dauð-
ur í grenndinni, og svo fara
þeir úr öllum ham við að
leita uppi lík.
Það var þá líka staðurinn
að bera niður á fyrir grát-
konur, — Vestmannaeyjar.. ..
— Mikið skelfing er að
heyra þetta með Vestmanna-
eyj ar.
Þannig mælti maður við
mann, daginn eftir að Út-
varpið hafði lýst fyrir lands-
lýðnum, því ófremdarástandi,
eymd, volæði og fátæktar-
basli, sem ríkti orðið á þess-
um stað. Það varð ekki ann-
að skilið af þessari þjóðlífs-
lýsingu en þarna ætti enginn
orðið fyrir salti í grautinn.
Og þjóðin, sem hafði haldið,
að þarna væri bezt stætt fólk
á landinu. Það varð þó mörg-
um huggun að frétta, að einn
og einn bátur væri að skjót-
ast út. Það hafði þó altjent
soðninguna, blessað fólkið.
Nú vildi svo til, að Mbl. bað
mig skreppa til Eyja og fór
ég sjóveg, því að mér finnst
það allt af virðulegra ferðalag
heldur en þvælast um háloft-
in með þessum blikkdósum —
upp á líf og dauða — mér
lá ekkert á — hvorki tU Eyja
né himnaríkis.
— Ætti ég kannski að kaupa
nokkur epli að stinga upp 1
svanga krakkanóru í Eyjum,
segi ég við sjálfum mig, en
hvarf frá því, það mundi bara
æra upp í þeim sult.
----O----
Maðurinn er gleyminn á
þjáningar náunga síns og út
Flóann hafði ég margt að
ræða við skipstjórnarmenn á
Herjólfi og gleymdi að spyrja
þá um ástandið í Eyjum.
Margir ágætir menn hafa
orðið til að lýsa hinu fasta
landi í nágrenni Reykjavík-
ur, en enginn enn til að lýsa
hinu vota hafi við bæjardyrn-
ar.
Flóiinn er margfalt sögu-
ríkari en klungrin hér í kring,
og það eru ekki barnasögur
og lítið um sólskin og huggu-
legheit
Sögusviðið byrjar strax 1
hafnarmynninu; þessi bátur
fórst þarna, þessi strandaði
þarna, þessi varð fyrir áfalli
þarna, þessi missti út mann
þarna og þannig endalaust út
allan Flóa — og síðan öll
miðin —, þarna hefur hver
blettur heiti og þarna á hver
blettur sögu af einhverju tagi
og ekki minnkar söguefnið,
þegar siglt er fyrir Reykja-
nes. Það er ein jafnversta
siglingaleið fyrir landi hér,
því að svo má heita, að í öll-
um áttum, nema há-austan sé
vonzka fyrir nesið, ef eitt-
hvað er að veðri á annað borð.
Aúk hins slæma sjólags,
sem jafnan er fram af nesj-
um, eru þarna slæmir klakk-
ar og grynningar. Þessa leið
siglir Herjólfur á hverju sem
gengur að heita má, en það er
kannski ekki mest ástæða
samt til að aumkva Herjólfs-
menn; skipið er gott og menn
irnir vanir, en hlaðnir fiski-
bátar eiga oft í erfiðleikum
fyrir nesið og þar verður jafn
an að sigla með gát.
Svarar, skipstjórinn, á Herj
ólfi er búinn að vera að þvæl-
ast hér fyrir ströndinni í
meira en þrjátíu ár og kann
frá mörgu að segja — hann
fékk einu sinni á sig brotsjó
í pyttinum bölvaða suður af
Malarrifinu, sem margan hef-
ur drepið — einnig þekkti ég
stýrimennina, svo að ég hélt
mig mikið í brúnni.
Það dugir samt ekki að
slóra í Flóanum, því ferðinni
er heitið til Eyja.
Ég hefi alla tíð haldið, að
það sé hvergi verra að stunda
sjó en í Eyjum. Sjálfur hefi
ég aldrei róið þaðan, en svo
segja mér menn, sem víða
hafa ýtt á flot, að það muni
óvíða vera betra að sturtda
sjó. Sóknin er — eða kannski
réttara sagt var — stutt, leið-
ir eru þarna hreinar og sjó-
lag yfirleitt heldur hreint, sjó-
ar að vísu almennt gildari en
vestra, en ekki eins krappir
og því ekki eins hættulegir
smærri bátum, minna er einn-
ig um straumkviku. ísingar-
hætta er þarna líka minni en
nyrðra og vestra.
Þarna er gott að taka land,
aðdýpi mikið og fjöll há og
víða var, þó að ekki náist til
hafnar og þannig er aðstaða
til sjósóknar sízt verri en
viða annars staðar, enda sækja
þeir stíft. Innsiglingin sjálf er
þó hrollvekjandi í austan. Þá
grefur hann sig mikið og má
svo heita að siglt sé í brotinu
og á annan veginn er snar-
brattur kletturinn en á hinn
veginn brimurð. Furðu fá
slys hafa samt orðið um ár-
in á þessari hæpnu siglinga-
leið, jafnfjölfarin og hún er.
----O-----
Óskar Johnson, bóksali
með meiru í Eyjum, tók á
móti mér. Óskar varð ungur
skipstjóri og aflasæll, en tók
við verzlun föður síns fyrir
mörgum árum. Það lá vel á
Óskari og enga eymd á hon-
um að sjá.
— Hvað er þetta, segi ég,
þú hefur sloppið. Ertu kann-
ski að selja bækur enn þá?
— því skyldi ég ekki vera
enn að því, ég er meira að
segja búinn að opna aðra búð
til viðbótar.
Þetta kom mér dálítið
spánskt fyrir , því að enginn
mælir er jafnnæmur á kaup-
getu fólks, eins og bóksalan,
það er að segja, ef fólkið
leggst ekki í sjónvarpskaup
eða þess háttar eitthvað.
Það vaknaði hjá mér von
um, að eitthvað hefði skol-
azt í fréttum þeim, sem Reyk-
víkingar fengu og sú von átti
eftir að verða að vissu, sem
betur fór. Það getur verið, að
einhvers staðar á landinu sé
jafnblómlegt atvinnulíf og í
Vestmannaeyjum, en hvergi
betra.
Það er rétt, að það hefur
verið fádæma gæftaleysi og
valdið því að línu- og neta-
vertíðin er ekki orðin eins
góð og vonir stóðu til, þar
sem afli hefur verið góður,
þegar gefið hefur. Loðnuveið-
in hefur hins vegar bætt Veest
mananeyingum í búi, og tog-
veiðarnar gengið sæmilega.
Vonandi verða gæftir góðar
það sem eftir er vertíðar og
fylgi þeim afli mikill, því að
þetta dugmikla fólk á það
skilið að drottinn hygli þvL
-------------O-----
Mér varð fyrst gengið yfir í
hús ísfélagsins. Hraðfrystihús
þess er einna minnst hinna
fjögurra stóru, Vinnslustöðv-
arinnar, Fiskiðjunnar og Hrað
frystistöðvarinnar — en öll-
um virtist bera saman um,
að þar væri reksturinn jafn-
haganlegastur og snyrtilegast-
ur og til dæmis hafði Sig-
hvatur Bjarnason, forstjóri
hins mikla fyrirtækis Vinnslu
stöðvarinnar orð á því, að
þarna væri margt til fyrir-
myndar. Flest er þó áþekkt
í hinum stærri frystihúsum.
Þau reka sameiginlega deild,
sem þau kalla Framleiðni-
deild og síðar segir frá — og
fylgjast vel með vinnubrögð-
um og fyrirkomulagi hvers
annars og ræða það, sem bet-
ur má fara, sín á milli.
Hér verður því látiíf nægja
að segja lítið eitt frá ísfélag-
inu, sem dæmi um hraðfrysti-
húsreksturinn í Eyjum, enda
er það fyrst og fremst rekið
sem hraðfrystihús. Hinar
stöðvarnar hafa meira um-
leikis og fjölþættari rekst-
ur.
Hús ísfélagsins er mikið og
stórt. Gólfflötur tveggja hæð-
anna er 2400 fermetrar, hvorr
ar um sig, en á þriðju hæð-
inni eru „verbúðir", fyrir 60
—70 manns. Er þetta þannig
enginn smákofL
Skrifstofurnar eru á mið-
hæðinni og þangað fór ég að
hitta húsbændurna. Ég hafði
grun um, að þetta fyrirtæki
velti 60—70 milljónum og átti
því von á, að öll miðhæðin
væri skrifstofuhæð, en það
reyndist nú ekki aldeilis svo.
Þarna voru 2 —^tvær — ég
skrifa það líka með bókstöf-
um, ef Reykvíkingar skyldu
halda, að tölustafuriinn hefði
misritazt — manneskjur á
skrifstofunni auk forstjórans.
Einar Sigurjónsson hefur
verið forstjóri fyrirtækisins
um tíu óra skeið. Hann var
sjómaður lengi, enda leynir
það sér ekki. Maðurinn er
stór og þrekinn. Hann tekur
í nefið, en það er eins og
kunnugt er, þjóðlegasta íþrótt,
sem íslendingur getur lagt
stund á — og sigrað í — og
þegar við höfum fengið okk-
ur í nefið, fer Einar að segja
mér frá fyrirtækinu.
ísfélagið h.f. var stofnað
1901 og þá elzta vélfrystihús
á landinu — það er víst eng-
in leið að bjarga því fyrir ís-
firðinga, þeir voru tveimur
eða þremur árum á eftir —
framan af var mest um
geymslu á beitu að ræða, en
starfsemin jókst og tók breyt-
ingum og í dag er fiskvinnsl-
an megin-verkefnið. ísfélagið
hefur látið sér hægar en mörg
önnur fyrirtæki í fjárfestingu
og ætlað sér vel af og þeir
brosa bara, þegar ég spyr,
„Lond míns
föðnr,
Inndið
Greinaflokkur
*
eftir Asgeir
Jakobsson
hvort nú sé ekki hart I ári.
Martin Tómasson er komina
þarna líka, en hann er einn
af stjórninni. Ekki segjast þeir
vilja leyna því, að það séu
erfiðleikar með rekstrarfé,
einkum þá tíma, sem lítið er
aðhafzt, og þeir nefna verð-
bólgu og hafa nokkrar áhyggj-
ur af verðfallinu, en það þarf
áreiðanlega lag til að fá þessa
menn til að hafa uppi eitt-
hvert hungurgaul. Þeir muna
tvenna tímana og hafa séð
hann svartari í álinn en þetta.
Þó að skúr falli, endrum og
eins, sé það ekki til að kippa
sér upp við, eða láta herfileg-
um látum, eins og nú séu hý»-
ir síðustu dagar.
Að miða alla frásögn af fyr-
irtæki við rekstrarörðugleika
stundarinnar, er að sjálfsögðu
misskilningur. Það segir eng-
um neitt um raunverulegan
hag fyrirtækisins, hvað er
mikið í kassanum þessa eða
hina stundina og ég spurði
því klárt og gott, hvort hlut-
fallið milli eigna og skulda
væri fyrirtækinu hagstæðara
í dag, en fyrir fimm árum síð-
an, og fékk það svar, að það
væri ekkert launungarmál að
svo værL
Til að gera langa sögu
stutta í þessu efhi, þá höfðu
þeir Eyjamenn, sem ég tal-
aði við sömu sögu að segja,
hvað þetta snerti. Efnahagur
allra hafði batnað, nema
þeirra, sem orðið höfðu fyrir
sérstökum skakkaföllum í
sambandi við útgerð, spil
hafði bilað og vertíð mislán-
azt af þeim sökum eða öðr-
um sérstökum óhöppum, eins
og oft vill verða í útgerðinnL
Þarna er bílamergð mikil —
(um eða yfir 700) — nýbygg-
ingar feikilegar — skipaflot-
inn glæsilegur — fólkið hraust
legt og vel haldið — hver
fjandinn er að?
Þeir í Ísfélaginu kalla þarna
mannahíbýlin uppi á loiftinu
„verbúðir." Þetta er gamalt
og gott orð og kannski rétt
að halda því, en það er þó
mála sannast, að þessar vist-
arverur hjá ísfélaginu eiga
ekkert skylt við hina gömlu
merkingu orðsins og í raun-
inni mætti eins vel kalla
sláttuvélina orf. Þessar íbúð-
ir þarna á loftinu gætu verið
hótelherbergi eða eitthvað
þvíumlíkt. Þetta eru tveggja
manna herbergi, með vask og
innbyggðum skápum, og allt
er þarna vel málað, í hólf og
gólf. Fjórir baðklefar eru
frammi á ganginum og þarna
er húsvörður í sérstakri íbúð,
sem heldur húsnæðinu öllu
hreinu og gætir reglu, enda
var þarna allt sem nýtt enda
þótt húsnæðið væri orðið
þriggja ára. Á næstu hæð er
borðsaluriinn, sem rúmar 120
—150 manns, ef þarf og er
hann byggður fram í turn-
inn eða bogann, en öll bygg-
ing ísfélagsins stendur á gatna
mótum og er bogmyndað
hornið, sem að gatnamótun-
um snýr. All-verulegur hluti
af veggfleti matsalarins er úr
gleri og einstaklega bjartur
og vistlegur. Eldhúsið er
stórt og bjart og fullt af fögr-
um konum, eða það sýndist