Morgunblaðið - 23.03.1967, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1967.
25

Aðalstöðvar Sameinuðu þjóðanna í New Tork.
tæka og afdrifaríku breyting-
um sem hann gerði á starfs-
aviði framkvæmdastjórans.
Honuni lánaðist það sem eng-
um hafði tekizt fyrir hans dag:
að verða fyrir eigin reikning,
og oft 1 andstöðu við stórveld-
in, virkrt og áhrifasterkt afl 1
alþjóða má 1 um. Hann stóð satt
að segja eins og klettur í haf- •
róti stórveldaátaka og allsherj- .
arglundroða I heimsmálunum,
talaði máli skynsemi, laga,
réttar, mannúðar og fékk ótrú-
lega miklu áorkað á fáum ár-
um. Öryggisráðið var lamað
af neitunarvaldinu og Allsherj-
arþirugið fékik æ meiri svip
málfundaklúbbs — fyrst og
fremst vegna afstöðu Banda-
rfkjanna og Sovétríkjanna.
Hammiarskjöld gat ekki um-
breytt þessum stofnunum sam-
takanna eða endurbætt þær, en
hann hagnýtti þær til að
hrinda hugsjón sinni 1 fram-
kvæmd. Samkvæmt 99. grein
Stofnskrárinnar var homum
heimilt að vekja atihygli Ör-
yggisráðsins á hverjum þeim
atburði eða aðstæðum, sem
ógna kynnu heimsfriðinum.
Til að mynda sér raunhæfar
skoðanir á hugsanlegum ógn-
unum varð hann að njóta
óskoraðs frelsis til að senda er-
indreka sína út af örkinni 1
því sðiyni að ræða við ríkis-
stjórnir og jafnvel miðla mái-
um milli þeirra. Bf Öryggis-
ráðið gæfi honum ákveðin fyr-
irmæli, var har.n bundinn af
þeim, en. væri ráðið lamað af
neitunarvaldinu, hafði hann
Ifrjálsar hendur. Þannig fór
hann I reynd I kringum hið
hvimleiða neitunarvald. Hann
benti ennfremuir á, að engin
af takmörkunum Stofnskrár-
innar tæki til sín persónulega,
þar eð hann væri bara einsta-d-
ingur að safna upplýsingum.
Með þessu móti varð fram-
kvæmdastjórinn og Skrifstoían
veigamesti þátturinn í pólitísku
starfi Sameinuðu þjóðanna, «tf
því að Öryggisráðið og A!ls-
herjarþingið voru meira og
minna óvirk.
í>essi djarfa túlkun á hlut-
verki og starfssviði fram-
kvæmdastjórans var þvl aðeins
fram'kvæmanleg, að Hammar-
skjöld var eldheitur hugsjóna-
maður sem lét engan bilbug á
sér finna, var hafinn yfix deil-
ur og hagsmunastreitu ein-
stakra ríkja, lét hvorki vel-
gengni né mótlæti spilia sér.
Þannig varð hann á þeim átta
árum sem hann var í embætti
framkvæmdastjórans tákn frið-
arviðleitninnar í heiminum,
leiðtoginn sem allir friðelsk-
andi menn bundu von sína við
— eða eins og átta ára banda-
rískur drengur skrifaði við frá-
fali hans: „maður setn ég
þekkti í raumnni ekki, an
maður sem allir vissu hvaða
markmið hafði.**
Ferðalög Hammarskjölds um
heimsbyggðina þvera og endi-
langa, -til Kína og Kongó,
Bvrópu og Suður-Ameríku,
voru vottur þess stóraukna
áhrifavalds sem hann hafði
áunnið sér fyrir skarpskyggni,
dirfsku og eihbeitni. Það var
tákrirænt að hann skyldi láta
lífið meðan hann var í friðar-
erindagerðum í Kongó haustið
1901.
Mér hefur orðið tiðrætt tem
afrek Hammarskjölds á al-
þjóðavettrvangi, bæði vegna
þess að þau varða alla jarðar-
búa og eru á sinn hátt einstæð
1 sögunni. En hann átti margiar
fleiri hliðar — svo margar að
það sætir fullkominni furðu.
ÆtM sé ekki leitun á jafn-
fjölhæfum manni i manrikyns-
sögunni? Hann var einn af
snjöllustu hagfræðinguim sinn-
ar tiðar. og er haft fyrir satt
að innan við tíu menn hafi
skiMð til hlítar prófritgerð hans
í þeirri grein; svo fruanleg
þótti hún. Hálffertugux var
hann orðinn aðstoðarfjármála-
ráðherra Svía og forstjóri
sænska þjóðbankans. Tíu árum
síðar varð hann formaður
sænsku sendinefndarinnar hjá
Sameínuðu þjóðunum, og
leiddi það til síðasta embætt-
isins, Hann átti sæti í sænsku
akademíunni eftir lát flöður
síns og var einn af helztu leið-
togum sænska ferðafélagsins
frá 1940 til dauðadags. Hann
var mikill útilíflsmaður og
náttúruelskandi, fjallgöngu-
m-aður, blómaunnandi og dýra-
vinur. Hefur hann látið eftir
sig margar merkar ritgerðir og
hugleiðingar um þessi efni.
Og er þá ótalið það sem
er merkilegast við þennan
raunsæja, atkvæðamikla og
farsæla athafnamann, en það
var hið auðuga innra líf
sem hann átti. Hammar-
skjöld var ekki einasta frábær
þýðandi erfiðustu nútima-
skálda, franskra, enskra og
þýzkra, á sænska tungu, heldur
var hann og.sjálfur merkilegt
skáld, sér^takui meistari hins
torvelda japanska haiku-ljóð-
forms, og efalaust athyglis-
verðasti trúmaður aldarinnar.
Hann var geysivíðlesinn í bók-
menntum, enda læs á fjölmörg
tungumál, bjó yfir víðtækri
þekkingu á sögu, heimspeki og
listum — var í sem fæstum
orðum sagt sönn ímynd „ren-
essans-mannsins".
Fyrrnefnd bók, „Vagmark-
en“, sem fannst á skrifborði
Hammarskjölds að honum látn-
um, er án efia merkilegasta
játning sem skráð hefur verið
á þessari öld, bæði um stil og
efnL Hún lýsii andíegri bar-
áttu, sem oft jaðraði við ör-
væntingu, þar sem glímt er við
hinztu rök tilverunnar af misk-
unnarlausri hreinskilni, skáld-
legu djupsæi og trúarlegxi tú-
finningu sem mest minnir á
„Játningar“ Ágústínusar. Pól-
arnir i bókinni eru hárbeitt
rökíhyggj® af skóla Bertrands
Russells og trúarleg dulúð sem
minnir á menn eins og Thomas
Aquinas, Meister Eckart og
Wilíiam Blake. Bókin lýsir í
leiftrandi myndum ljóða og
lauss máls þróun Hammar-
skjölds frá efahyggju og sjálfs-
elsku til trúarlegrar fullvissu,
auðmýktar og algerrar undir-
gefni við almættið. Að öllu
samanlögðu fæ ég ekki betur
séð en Dag Hammarskjöld
fylli flokk þeirrá örfláu stór-
menna á 20. öld sem kaUast
megi „útvalin". Meðal þeirra
mundi ég einnig nefna Ma-
hatma GandhL Albert Einstein
og. Álberf Sdhweitzer. Við hlið-
ina á slíkum mönnum vérða
stjómmálamenn, jafnvel þó
mikiljhæfir séu, ósköp litlir
karlar.
Að sjálfsögðu var myndin
sem ég gerði mér af Hammar-
Skjöld árin sem ég var hjá Sam-
einuðu þjóðunum fjarri því að
vera eins skýr og hún er nú að
loknum lestri „játninganna".
Að vísu varð ég strax heillað-
ur af honum, en skildi ekki
fyrr en löngu seinna, hvað það
raunverulega var sem gerði
návist hans svo segulmagnaða:
hann hafði öðlazt þá fölskva-
lausu auðmýkt sem veitist
mönnum eftir skirslu í eldi
langvinnrar innri baráttu og
helgast af þvi að þeir hafa
fundið lífi sínu tilgang í æðri
verðmætum. 1 „Vagmarken"
segir hann á einum stað: „Ég
er bikarinn. Guð er drykkur-
inn. Og Guð er sá þyrsti“.
í ljóði sem hann orti tæpu
ári fyrir dauða sinn segir
hann:
Vagen,
du skall följa den.
Lyckan,
du skall glömma den.
Kalken,
du skall tömma den.
Smdrtan,
du skall dölja den.
Svaret,
du skall lára det.
Slutet,
du skall bára det.
Góðar
fermingargjafir
frá Kodak.
Kodak Instamatlc 224
lcr. 1500.00
Kodak Instamatlc 104
kr. 877.00
Kodak
Instamatic 204
kr. 1150.00
Kodak Instamatic 28
kr. 433.00
Fjðrar Instamatic myndavélar, sem allar nota nýju
flashkubbana og hin auðveldu Kodak-filmuhylkL
Allar vélarnar eru fáanlegar í gjafakössum.
Smellio hylkinu festið og takið fjórar
ívélina... flashkubbinn... flashmyndir án þess
aS skipta um pern
HANS PETERSENf
SIMI 20313 - BANKASTRÆTI 4