Morgunblaðið - 07.10.1967, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 07.10.1967, Blaðsíða 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. OKT. 1967 Davíð Þorsteinsson á Arn- bjargarlæk SÍÐASTLIÐINN sunnudag lézt á Grumd í Skornadail bændaihöíð- inginn Davíð Þorsteinisson frá Arnbjargarlæk í Bongarfirði. Hamn var 'fæddur 22. sept. 1877 og varð því niíraeður og níu dög- um betur. Hann eyddi síðuatu æviárum sínum hjá Guðrúnu dóttur sinni og dóttursyni, Davíð hreppstjóra Pétorssyni. En Grund í Skorradal er eiftt fegursta ættaróðal í Borgarfirði. Liggur í líðandi halLa, í skógi klæddri hlíð, við Skorradals- vatn. >ar hefur ætt dóttunsortar Davíðs setið samfelLt nær háLfa aðra öld. Ekki befur það verið sérstakt nýnæmi fyrir Davíð að hafa gott útsýni, er hann kom að Grund, því vissulega er frábærlega fag- urt og víðsýnt frá Arobjiargar- læk, þar sem Davíð er fæddur, uppalinn og eyddi mestum hluta ævi sinnar. Honum bregzt held- ur ekki lánið með síðasta hvilu- staðinn, því í diatg verður hann jarðsettur í hinu búsældarlega umihverfi Norðtungu, ábýlis- jörð dóttur hans og tengdason- ar, Magnúsar Kristjánssonar. VarLa verður um það deilt, að Davíð á Arnbjargarlæk var í fremstu röð bænda landsins á fyrri helmingi þessarar aldar og jafnframt einn svipmesti persónu leikinn hér í Borganfirði. Hamn var kominn af bændafólki úr Hvítársíðu í báðar ættir. Faðir hans, Þorsteinn Davíðsson var frá Þorgautsstöðum, en móðir, Guðrún Guðmundsdóttir frá Sámstöðum. Davíð mun hafa verið með afbri.gðum bráðgerr. Tók hann þegar innan við tví- tugsaldur talsverðam þátt í, bús- forráðum föður síms og komst soemma til sLíks þnoska að hom- um voru faíin ýmis trúnaðar- SAMKOMUR Hjálpræðisherinn. Æskulýðsvikan: Samkomur á hverju tovöldi. Sunnud. kL. 11. helgunarsamtooma kl. 8,30 e. h. hjálpræðissamkoma. Kapt. Olsen talar. Kjörorð dagsins: „Ungur, toristinn og glaður". Allir hermenn og foringjar flokksins taka þétt í samkom unni. Mánud. kl. 8,30 e. h. — samkoma. Kapt. Morken tal- ar. Kapt. Haugsland stjórnar. Allir velkomnir. K.F.U.M. Á morgun kl. 10,30 f. h. Sunnudagaskólinn við Amt- mannsstíg. Drengjadeildin við Langagerði. Barnasamkoma í Digranesskóla við Álfhólsbr. í Kópavoigi. Kl. 10,45 f. h. Drengjadeild- in Kirkjuteigi 33. Kl. 1,30 e. h. Drengjadeild- irnar við Amtmannsstíg og Holtaveg. Kl. 8,30 e. h. Alrnenn sam- koma í húsi félagsins við Amt mannsstíg. Jóihannes Sigurðs- son talar. Alli.r velkomnir. K.F.U.K. í dag (laugardag). Kl. 4 e. h. Yngri stúlkna- deildir (7—9 ára og 9—12 ára) í Langagerði 1. Kl. 4,30 e. h. Stúlknadeild- in á Holtavegi. Á morgun (sunnudb kl. 3 e. h. Stúlknadeildin (9-—12 ára) Amtmannsstíg. Á mánudag kl. 4 15 e. h. Laugarnesdeild. Kirkíuteigi 33, stúlkur 7—8 ára. Kl. 5 30 e. h. Á sama stað stú’kur 9— 12 ára. Kl. 8.15 e. h. Unelinga deildin á Holtaveei. KI. 8 30 e. h. Unglingadei’dirnar, Kirkjuteigi 33 og Langagerði 1. störf í Þverárhlíð. Hefur mönn- iki fyrr og siðar verið tíðrætt um búhyggindi Davíðs og um atortou hans í þeim efnum er ekki að efaist. Kunnuigir segja að fjáreign hans hafi komizt yfir eitt þúsund, meðan hann var enn vinnumaður föður síns, heima á Arnbjargarlæk. Við búsforráðum öLLum tók Davíð í byrjiun fyrra stríðs og er skemmst fra því að greina að hann bjó síðan stórbúi af .ra'usn og vaxandi veraildargengi all'a sina búskapartíð. Var tadið að þau hjóm væru öðrum fyrir- mynd að hagsýni og neg'Lusemi. Reistar voru að nýju allar bygg- ingar á Arhbjairgarlæk. íbúðar- húsið er eitt mynda'rlegasta stór 'hýsi, sem reist hefur verið í sveit á fslandi. Það var auðvitað byggt eftír þeirra tíma tízfcu og byggingarstíl. Til eru þeir, sem telja sig þess bæra að gagnTýna Davið fyrir byggingu þessa húss. En þá er þess að minnast, að vandaminnst er að verða vit- ur eftirá. Með nýjum tímum koma nýir siðir. Ef þessi bygg- ing er sönnun einhvers sérstaks, þá er hún fyrst og fremst vott- ur stórhugs þess manns, sem hana reisti. Davíð var íhaldssamiur á margt gaimalt og gott, en hélt þó hvorki við verkum né venj- um vegna þess einis, að þær voru gamlar. Hinu bezta af forn.um búskaparháttum hélt hann við lýði, en var jafnframt glöiggur á að haignýta ýmsar framfarir, sem hann taldi að hefðu sannað ágæti sitt eða væru örugglega til umbóta, þótt óneyndar væru. Davíð gegndi um Langan aldur helztu trúnaðarstörfum fyrir iiiiiki in i in 11 ii r 11111111111111 n . ^Qallett LEIKFIMI ~ JAZZ-BALLETT Frí DANSKIN Búningar Sokkabuxur • Netbuxur Dansbelti ■ár Margir litir ■A Allar staerðir Frá GAMBA Æfingaskór Svartir, bleikir, hvítir Táskór Ballet-töskur ^^allettíúJ in V 6 R Z l U N I N S í MI 1-30-76 1111 iiiin 11111111111111111111 n i Þverhlíðinga. Hann var það sem Magnús sýslumaður Torfa- son nefni-r „þrástjóri“, þ. e. í senn hreppstjóri, oddviti og sýsl'unefndairmaiður. Þá va.r hann og lengi í stjórn Kaiupfélags Borgfirðinga og formaður kaup- félagsstjómarinnar í tíu ár. Reyndist hann saimvinnum'aður í sannri merkingu þess orðis. Má í því saimbandi nefna þiað, að þegar Davíð var sextugur, hafði hann só.tt alla aðalfundi kaup- félagsins frá stofnun þess. Er það þeirra dómur, er bezt þekkja, að Davíð hafi í þessum trúnað- arstörfum sínum sem öðrum, reynzt stairfsmaður mikiLI og úrræðaigóður. Davíð hatfði tadsverðan áhuga á stjórnmiálum og var m.a. eitt sinn í framboði tii Alþingis. Hann var stuðninigsmaður Sjálf- stæðisflokksins, allt frá stofnun flo'kksins á árimi 1929. Sem vænta imáltti beindist hu.gur bans í þeim efnum ekki sízt að 'Land- búnaðarmálum. En atfay.glisverð ust eru þó afskilpti han.s af sam- göngumálum. Eru þa.u að lík- indum bezti mælikvarðinn á næman .skilning hans á það, hvaða sérstafcar umbætur voru forsendur almennra framfara og bættrar afkomu. Davíð mun hafa fengið áhu.ga á þessum málum þegar á unga aildri. Þess má geta að mitolar umræður urðu hér á landi um aldamótin, um sam- göngumá'l. Dr. Valtýr Guðmunds son haifði þá kvatt sér hljóðs um þau, Flutti hann m.a. á Aiþingi tillögu um að leggja járnbraut frá Reytojaví'k austur Suður- landsiumdirlendið. Vakti það miál mikla athygli og jafnframt tals- verðiar deilur. Er ekki ósenni- legt að Davíð hafi þá fengið á- huga á þessum þætti þjóðmála. Hvað stoðaði að rækta og auka framleiðsil'Una, ef engin fær leið var til þess að tooma afurðum bænda á markaðinn, og nauð- synjum heim á býlin? Að því er Borigarfjarðarihérað varðaði, taldi Davíð þýðingarmesit að efla og tryggja siglingu milli Reykjavíkur og Borgarness, sem þá var orðinn verzlunarmiðstöð héraðsins og átti eftir að verða helzta samgön.g.umiðstöð alls VestiurLandis. Ferðir gufuskipa mi'lli Borgar- ness og Reykjavíkur hófusf á síðasta áratugnuim fyrir alda- mótin. Var þeim sam'göngum haildið uppi næstu áratogina, þótt þær væru oftast stopular. Etoki toomst þessi siglinig í hend- ur Borigfirðintga sjálfra fyrr en þeir s'tofnuðu hLutáfélaigið Skalla grím og keyptu e.s. „Suður- land“. Það er eftirtektarvert, að á stofnfundi féla.gsins sá'tu marg- ir bændur og keypto þeir aHir hlutabréf í hinu nýja félagi. Sýnir það vel að þeim var ijós sú grund'vallar'þýðinig, sem bættar samgöngur höfðiu fyr.ir aftoomiu þeirra og annarra hér- aðsbúa. Davíð á Arnbjaogarlæk var í fylkiingaribrjósiti þessara framfaramanna. Verður honum seint fulllþötotouð sú florysta og mun þessi þáttur í starfi hans lengi halda nafni hans á Lotft og verða öðrum hvatning. Ektoi er kunnugt að Davíð hafi gengið í skólai, ef frá er skilið örstutt bótofærslunámskeið, sem hann sóitti norður á Akureyri. En hann ha.fði þó aflað sér tals- verðrar þekkingar heima og heiman, eins og geklk og gerðist þá, um allan þorrfl manna. Trú- lega hefur 'ungur maður, með þann metnað og greind, sem Davíð hatfði, fundið til þésis að njóta ekki skólagöngu. Hann hefur og séð að sumir aðrir, sem hlutu slikt ihinoss, stóð'U honum í en.gu framar. En hvað sem því líður, er ljósit að hann vildi bæta menntunar- skilyrði hér. Þagar við borð lá, að fraimhaldsskólalhald í hérað- inu legðisit niður, lagði hann sig rnjög fram um að hindra sllíkt áfall. Það var um 1920, þegar Hvítárbakkaskólinn var í miitol- um þrenigingum. Davíð keypti þá Hvítárbaikkann og stofinaði sdðan Arnbjargarlækur með nokkrum öðrum mönnum félag til þess að hadda skólahald- inu áfram. Varð þessi barátta til þess að ýta undir héraðsbúa og landstjórnina að koma_ upp hér- aðsstoóla í Reyklholiti. Átti Davíð drjúgan þátt í þeirri menntabót og sat sjálfur aillmörg áT í stoó'la- nefnd Reyklholtsiskóla, ásamt góð vini sínum, Andrési EyjóLfs'synd í Síðumúla. Voru það ekki einu umbótaverkin í málum héraðs- ins, sem þeir félagar studdiu í sameilningu. Hér verða afskipti Davíðs af ailmennum málum etoki fretoar ratoin. En þau voru vissuLega margvísleg og gat hann verið þungur á bárunni, sem barálttu- maður, ef honum þótti slíks þörf. Hann skorti heldur aildrei kjark tiL þess að beita sér fyrir þvi, sem hann taldi rétt og til umbóta. Þótlti og mörguim gott að bera undir hann mál sín, því Davíð var hverjum manni ráð- hollari. Lét hann þá ekki ætíð aitja við orðin ein. Stjórnmála- andstæðinigar hans virtu hann j'aínan og mátu tiUögur hans mikils. Vantaði þó eklkerít á það hér um silóðir, frekar en víða annars staðar, að 'hið sæmileg- asta djúp væri á stundum stað- tfest miili pólitískra andstæðinga. Davíð á Arnbjargarlæk var hinn höfðinglegasti maður að vailarsýn og í framkomu aXlri. Hæiggerður var hann og festu- legur og einkar traustvekjandi. Mörgurn fannst hann minna á höfðingja fyrri alda, eins og þeim er lýst í fornum fræðum. Storla Þórðarson segir um Snorra föðurbróður sinn, að hann hafi verið hötfðingi mikiU og hinn mesti fjángæziumaður. Rit Snorna bera þess og glöggt vitni að hann hefur hatft yindi af m.annfagnaði og verið veiituill vel við gesti sína. Ekki brast Davíð slíka eiginLeika. Hann var ein- mitt hinn mesti fjángæzlumaður. Átti hann samtímis margar jarð- ir. Auk Arnlbjangarlækjar átti 'hann Guðnabakka, Spóamýri, Þorgautsstaði og Svartagii. Var hann um lamgt skeið einn gild- asti bóndi Borgarfjarðar. Þá var gestrisni og rausn Davíðs við- bnugðið. Mun hann senniilega engna höfðingja eftirhátur hatfa verið í þeim etfmu.m hér í héraði, hvorki fyrr né síðar. Menn sóttust eftir niávist Davíðs. Hann var otftast hýr og haifði hnyttiyrði á neiðum hönd- um. Það voru ekki sízt tUsvör hans og orðheppni, sem gerðú persónu ’harts svo sérstæða'. Ég tók oftar en einu sinni eftir þvi í mannf.agnaði, að þar sem Davíð var fyrir, var þrengst á þingi. Menn vildu hlýða á hann, og margan fýsti að þreyta við hann gamansaman orðalei'k. Riðu þó fáír fieitum hesti frá þeilm við- skiptum. Sj'áiifur hatfði Davíð mikla unu.n atf mannfaign'aði. Hann var hófsmaður, þótt hann kynni að gdeðjast og saknaði hvorkii heilsiu né hreysti eftir gleðistund. Allra manma var h-ann árrisulastur, þótt ekki hefði hann ætíð gengið fynstur til rekkju. Fyrir gat toomið að Davíð skytá smástríðni að mönn- um. En, hitt var þá jafnvíst að hann tailaði aldrei niðnandi um mokkurn mann. Og er á þessu meginmunur. Á því gneinast hreinskiptnir menn einatt frá hinum. Davíð var í rauniinni lánsanað- ur alla ævi. Hann var sinnar gæfu smiður. Lagði ha.glega sína lífsbraiut, að svo miklu leyti sem menn ráða henni sjálfir. Ekki skálmaði hann heddur brautina án þess að litast um. Hann lagði otft lykkju á leið sína til þess að verða öðrum að liði. í því birtist drenglyndi h-ans. En svo er þess líka að geta, að Davíð gekk braut sína hvorki einn né óstuddur. Guðrún kona hans sem nú lifir ma-nn sinn, reyndist honurn alla ævi ómet- anlegur félagi og hjálpairheUa. Þau ei'gnuðust þrjú bönn, hið á- gætasta fólik. Auk dætnainna tveggja, sem fyrr er getið, eiign- uðust þau einn son, Aðalstein, sem nú er bóndi á Arnlbjangair- læk. Er hann búlhöldur mikiU, svo sem hann á kyn til. Persónuiega og af hálfu Borg- firðinga færi ég fjölskyldu Davíðs innilegustu kveðjur á út- farardegi hans. Jafoframt eru þjóðnýt störf hans um langa ævi þökkuð. Það mun mörgum finniast sem nökkur þáttaskipti verði í sögu Borgarfjarð'ar, við Lát Davíðs Þorsteinssonar á Arnbjangarlæk. Er það að vonum. En eigi má þó telja að með honum sé horf- inn hinn síðasti stórhuiga atorku- maður. Þvert á móti er rétt að líta á hann sem einn hinna fyrstu uimibótamanna á nýrri öld frelsis og framfara. Gg þá er rétt að_ minnast þess að alrirei hefur ísland mátt vænta meina af æsku sinni en í dag. Nú er það æs'kumannanna að taka upp merkið og ryðja þjóðinni glæsta braut til gæfuríkrar framtiíðar. Ásgeir Pétursson. DAVÍÐ Þorsteinsson bóndi frá Arnbjar'garlæk er alLur. Horfinn er hötfðingi. Einlhverjar fyrstu endurminn- ingar mínar eru tengdar Davíð. Það var þegar hann kom í heim- sókn tU foreldra minna. Ég man hve faðir minn var broshýr þeg- ar ha.nn vissi að Davíð ætiaði að gista. SjáLfum fannst mér ávaUt sem sérstök birta fyllti hvern kima heimMisiniS þegar Davíð toom og þegar kvöLdaði bættast oft við aðr.ir höfðinigjar þeirra tíma og man ég þá Sigurð í Ferjuikoti, Halldór á Hvanneyri, Guðmund á Svignaskarði, svo einhverjir séu nefndir. Þegar þeir spiluðu saman lomberim'n sinn, var mér Iijóst að þar var gleði og ánægja á ferð í vina- hópi. Eftir að ég fór að þroska.st og vaxa úr grasi kynmtumst við Davíð nánar. Ég held að ég megi fullyrða að frá þeim tím.a hafi ég motið vináttu hans. Ótal sinn- um lágiu leiðir okkar saman og áva.Ilt var Davíð sama ljúfmenn- ið, vinurinn og höfðiniginn. f þessu sambandi rifjast upp fyrir mér samtal sem ég hlustaði á fyrir mörguim árum miilli Davíðs og föður mlms. Þeir 'höfðu spjaU- að um mar.gt og höfðu spaug á vör. Er rætt var um aldur mdnnt' ist Davið þess að faðir han.s hefði orðið nær níræður. Síðan brosti hann sínu skemimtilega brosi og bætti við: En ég skal lofa þér því að verða föðunbetrungur og verða. níræður, Hann stóð Líka við það eims og öll sín loforð. Ég er þafck'lát'ur fyrir að hafa átt Davíð að vini og vildi ég óstoa þess að íslandi auðn.aðist sú gæfa að eivnast marga syni sem Davíð Þo’ ':’'.'=i^n. ( Jón Magnússon.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.