Morgunblaðið - 07.10.1967, Qupperneq 14

14
MOÍKJUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. OKT. 1967
Útgefandi: Hf. Árvakur, R'eykjavík.
Framkvæm das tj óri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar; .Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Jphannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Rifstjórn og afgreiðsla: Aðaístræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Símf 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
FUNDUR NORRÆNNA
FOR USTUMANNA
¥ dag hefst hér í Reykjavík
sameiginlegur fundur for
sætisráðherra Norðurlanda
og forseta Norðurlandaráðs.
Eru slíkir fundir haldnir ár-
lega, og þá á víxl í hinum
ýmsu löndum. Umræðuefni á
þessum fundum eru fjölmörg
mál, er varða hinar norrænu
þjóðir. Að þessu sinni verð-
ur m. a. rætt um undirbún-
ing næsta fundar Norður-
landaráðs, sem hefst í Oslo 17.
febr. n.k. En þar er gert ráð
fyrir að efnahagsmálin og af-
staðan til efnahagssamstarfs
annarra Evrópuþjóða verði
aðalumræðuefnið. Samgöngu-
mál og samvinna á sviði
rannsókna og vísindastarf-
semi verða einnig rædd þar,
ásamt fjölda annarra mála,
sem tillögur eru að jafnaði
bornar fram um á þingum
ráðsins.
Á hinum sameiginlegu
fundum forsætisráðherra
Norðurlanda og forseta Norð-
urlandaráðs undanfarin ár
hefur verið lögð áherzla
á, að leggja grundvöll að
traustara samstarfi milli
Norðurlandsráðs og ríkis-
stjórnanna. Er það fyrst
og fremst nauðsynlegt
til þess að tryggja fram-
kvæmd ályktana ráðsins um
margvísleg efni. Norður-
landaráð sjálft hefur ekki
framkvæmdavald. Þess vegna
kemur það í hlut ríkisstjórn-
anna að framkvæma álykt-
anir þess. Náin og góð sam-
vinna milli þessara tveggja
aðila er þess vegna lífsnauð-
synleg. Óhætt er að fullyrða
að hinir sameiginlegu fundir
forsætisráðherranna og for-
seta Norðurlandaráðs hafi
verið mjög jákvæðir. Yfir-
leitt má segja að norrænir
ráðherrafundir, sem mjög
hafa farið í vöxt á undan-
förnum árum hafi verið hin-
ir gagnlegustu. Þeir hafa átt
sinn þátt í því að gera nor-
ræna samvinnu fjölþættari
og raunhæfari.
Samvinna hinna náskyldu
þjóða Norðurlanda, er í dag
komin á nýtt stig. Um langt
skeið var norræn samvinna
fyrst og fremst hugsjón og
draumsýn. Svo er ekki leng-
ur. Samvinna Norðurlanda-
þjóðanna er orðin að raun-
veruleika á mörgum sviðum.
Að sjálfsögðu eru fjölmörg
verkefni þar ennþá óleyst, og
hagsmunaárekstra verður
vart á einstökum sviðum. En
fortíðin sannar, að ekkert
vandamál er svo erfitt við-
fangs né viðkvæmt að hinar
norrænu þjóðir geti ekki
leyst það sín á milli með góð-
um vilja. Án náinnar og sívax
andi samvinnu hefðu þessar
þjóðir ekki getað eytt gamalli
tortryggni og misskilningi,
sem meðal annars spratt af
því að þær drottnuðu um
langt skeið hver yfir ann-
arri. Síðan hinar norrænu
þjóðir urðu allar sjálfstæðar
og alfrjáslar hafa þær stöðugt
verið að færast saman og sam
vinna þeirra orðið innihalds-
ríkari, ágreiningssefnum og
hagsmunaárekstrum fækkað.
Eitt þeirra mála, sem varð-
ar sambúð Norðurlanda-
þjóðanna og íslendingum er
mjög hugleikið er lendingar-
réttur Loftleiða á Norður-
löndum. Það mál hefur verið
ofarlega á baugi undanfarið
og mun verða rætt á fundi
forsætisráðherranna hér í
Reykjavík. Það er von ís-
lenzku þjóðarinnar að þetta
mál leysist eins og önnur
ágreiningsmál milli nor-
rænna þjóða á grundvelli
sanngirni og gagnkvæms
skilnings aðila. Annað væri
ekki sæmilegt. Hindrunar-
lausar samgöngur milli fs-
lands og annarra Norðurlanda
eru eítt af frumskilyrðum
traustari og sívaxandi við-
skipta milli þessar náskyldu
þjóða.
STJÓRNMÁLA-
ÁLYKTUN
HEIMDALLAR
¥ gær birtist í Mbl. stjórn-
*■ málaályktun aðalfundar
Heimdallar. Hún mun vekja
verðskuldaða athygli enda er
í henni ferskur tónn. Hið at-
hyglisverðasta við stjórnmála
ályktunina er tvímælalaust
sá ríki skilningur á þörfum
og vandamálum dreifbýlisins,
sem þar kemur fram frá reyk-
vískum æskumönnum. Slíkur
gagnkvæmur skilningur milli
þeirra sem búa í þéttbýli og
hinna sem búa í hinum
dreifðu byggðum landsins er
mjög þýðingarmikill, ekki
sízt vegna þess, að á því hefur
borið að reynt sé að ala á
úlfúð milli þessara aðila.
f ályktuninni segir m.a.:
„Bent er á nauðsyn þess að
minnka verulega þann mun,
sem er á menntunar- og fé-
lagsaðstöðu fólks, eftir því
hvar það býr á landinu“. Hér
; er drepið á atriði, sem skiptir
höfuðmáli. Það er engum
blöðum um það að fletta, að
aðstaða til menntunar er ekki
góð út á landsbyggðinni og of
víða er ekki hægt að full-
nægja fræðsluskyldunni. Þess
V»J
UTAN ÚR HEIMI
Franco, fornvinur hans og
framtíð Spánar
AP-grein eftir Ken Davis.
ÞAÐ er mál margra að yf-
irbragð Spánar sé nú að
breytast og sumum þykir
sem ásýnd landsins sé öll
að stirðna. Miklar breyt-
ingar hafa orðið á Spáni
undanfarin sex vehnegun-
arár, en haft er eftir stjóm
málafróttariturum þar í
landi að engu sé líkara
en steypa eigi land og
þjóð í fast mót, sem haldi
á loft um alla framtíð hug-
sjónum og kenningum
þjóðarleiðtoga Spánar um
rúman fjórðung aldar,
hershöfðingjans Francisco
Franco.
Til nverkis um þetta er það
mjög liaft að nú íyrir nokkru
siagði aif sér embættd varafor-
seta á Spán,i AguisUn Munoz
Granides herghöfðingi, yfir-
maður spænska bersins og
aldavinur Francos, tdlneydd-
uir að því er suimir telja. —
Hersböfðinginn á einnig
sæti í þjóðarráðiniu svokall-
iaða og þeim er þar eiga sæti
er nú meinað að gegna um
leið embætti var.aforseta. Er
ákvæði uim þetta að finna í
nýjum lögum sem samþyTkki
hlutu fyrir nokkru á þingi
Spá rnaT ( Cortes).
Tvær tilgiátur batfa belztar
kiomið upp um hversu í potit-
inn sé búið. Segja sumir að
aísögn Munoz Grandes tákni
að sjálfsögðu endailok fornrar
vináttu þeirra Francos en
aðrir segja iað því fari fjarri
og ráðstöfun þessi hatfi verið
gerð vegna þess eiinis að Mun-
oz Grandes sé niú maðuir töl'U-
vert kominn til ára sdnna,
heilsuiæpur nokkuð og beri
því brýna nauðsyn til að
skipa einhvern yngri mann
varatfarseta og arftaka Franc-
os. Þiað er þó ailmannarómur
að ekki hafi ákvæðið verið
sett í lögiin gegn viljan Franc
os. Erlendir sendimenn á
Spáni, sem eyða til þess mest- ,
um tíma á starfsferli sínum í
landdnu að reyna að geta sér
til um bvað Franoo hyggist
fyrdr, gera því skóna að Mun-
oz Grandes Mti framtíð Spáh-
ar nokkuð öðrum augum en
fornvinur hans Franco.
Hatft er eftir þessurn mönn-
um að Franco, sem nú er
hálifáttræður, borfli mjög til
sagnifræðirita framitíðarinnar
og taki mikið tiltlit til þeirra’
í orðum sínum öllum og gerð
um. Það er Franoo ekiki nóg,
sagja þeir, að Ghiurcbtll sfcuM
einihvenju sinni haifa látdð sér
um munn fara ummæl'i nokfc-
uð á þá leið að Franoos yrði
miinnzt í miannfcynssögunni
sem eins mesta mikilmennis
er Spánn hetfði nofckru sinni
alið, heldur vilji Franco gera
það lýðum ljóst að svo sé.
Munoz Grandes -heflur venið
náinn viniur Franoos um ára-
bil og er það senniiega enn
— en tililitið ti'l sagnfræðinga
framtíðarinnar leyfir enga
tiLfinningai&emd. Svo virðist
sem Franco vilji að við af
bonum á Spáni tafci fconung-
dæmi en Munoz Grandes er
talinn hlynntari stjórnartfari
Aguistin Munoz Grandes, yfir
maður spænska hersins og
fyrrum varaforseti landsins,
fornvinur Francos
á borð við það sem verið hetf-
ur við Mði í Portúgal um ána-
tuga skeið undir Aonuistu Sal-
azar-s.
Þá er það einnig hatft á orði
að Munoz Grandes falli mein-
illia áhrifavald félaiga og
stuðninigsmanna samtaíkanna
Opus Dei, öflugra samtaka
kaþólskra 'Leikmanna, sem um
árabil hafa eflzt að áhriifium
og völduim og eru nú orðin
mifcilsráðandi á sviði efna-
hags- og fljármála á laindinu.
Fdestdr ráðhernar stjórnar-
innar og aUir helztu efna-
hags- og fjármálasérfræðing
Francisco Franco y Baha-
monde þjóðarleiðtogi Spánar.
ar hannar eru annaðhvort fé-
liagar í Opus Dei eða hlynntir
samtökuinum.
Munoz Grandes er einn-
ig talinn því fylgjandi að
Bandaríkin fái áfram að baía
herstöðvar sínar á Spáni og
er það efctoi allskostar í siam-
ræmi við atfstöðu spænsfcu
stjórnardnna'r, sem hyggst fá
sittihvað fyrir snúð sinn edigi
samniingairnir um heristöðvarn
ar að fást endurnýjaðLr.
Svör við þess-um spurndng-
um öltom veit enginn —
nerna þá fcannstoi Fr-anco. En
víst er um það iað þótt Mun-
oz Gra-nd-es sé ekki lengur
varaforseti verður hann
áfram einn mestur ráðamað-
ur á Spáni, svo f-remi hann
njó'ti sæmilegriár iheilsu. Þótt
undan s-é skdMn persónuleg
vinátta han-s við Franco, sem
vei'tir honum töl-uverð áhrilf
í sjálfu sér er h'it-t þó háltfu
mikilvægara að ha-nn er bezti
og traustiais-tii tengiliður F-ranc
os við spænska herinn. Mun-
oz Grandes hefur verið manna
ástsælastur í emlbætti síniu
sem yfirmaður hersins og á
mikil ítök í þjóðinni, sem
vi-rðir. hain-n og dád.r umfram
aðra menn. Erlendi-r menn
sem átt hafa þess toost að
ræða við hann fara um hann
lofsamlegum orðum, telja
hann einstalklega víðsýnan og
skilningsgóðan.
Um framtíð Spánar treystais t
fáir að spá noklkru niú, en
etofci virðist fjarri 'iagi að
ætla- að Aglustin Munoz
Grandes hershöfðingi muni
láta sig hana nokfkr-u skipba,
þótt kominn sé á áttræðisadd-
ur og lifli hann Fnanco má
iílkieigt telja' að hann mu-ni
komia þa-r tölu-vert við sög,u.
eru jafnvel dæmi, að börn og
unglingar á skólaskyldualdri
sæki skóla ekki nema 4 vetur
á því tímabili. Þá hefur
einnig oftlega verið á það
bent að það kostar töluverða
fjármuni að senda ungt fólk
frá landsbyggðinni til mennta
skólanáms enda er í áætlun-
um dr. Wolfgang Edelstein
gert ráð fyrir hærra hlut-
falli stúdenta frá Reykjavík
og Stór-Reykjavík en á
landinu í heild. Við munum
heldur ekki byggja landið
allt á ókomnum árum nema
félagsaðstaða fólksins í dreif-
býlinu breytist til hins betra
frá því sem er. Að vísu hefur
töluvert átak verið gert í
byggingu félagsheimila víða
um land en þau virðast tæp-
ast notast sem skyldi. Því
verður að leggja vaxandi
áherzlu á t. d. leikferðir
Þjóðleikhússins út um land
og hljómleikaferðÍT Sinfóníu-
hljómsveitrrinnar, svo eitt-
hvað sé nefnt. Það er hressi-
legur blær yfir stjórnmála-
ályktun Heimdallar. Vafa-
laust greinir menn á um ýmis
legt sem þar er nefnt en
ánægjulegt er að sjá að ung-
ir menn hafa þarna sett fram
óhikað og hispurslaust skoð-
anir sínar á nokkrum helztu
verkefnum og vandamálum
þjóðarinnar.