Morgunblaðið - 17.10.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. OKT. 1967
17
Bandaríkjnmenn eiga
Brezka tímaritið ,,The Economist*4
gerir grein fyrir viðhorfum og leið-
um til þess að Ijúka
styrjöldinni í Vietnam
HINN 2. þ. m. samþykkti þing Suður-Víetnams að stað-
festa úrslit forsetakosninganna, sem fram fóru þar í
landi hinn 3. sept. sl. Hið mikilsmetna óháða brezka
tímarit, The Economist, telur, að við þetta hafi skapazt
ýms ný viðhorf í styrjöldinni í Víetnam. í grein þeirri,
sem hér fer á eftir og birtist í framangreindu tímariti
fyrir skömmu, eru þessi viðhorf tekin til athugunar og
þær leiðir, sem Johnson forseta kunna að standa opnar
varðandi styrjöldina.
Nú, er Suður-Víetnam hefur
á ný öðlazt löglega ríkisstjórn,
er unnt fyrir Johnson forseta
að taka ákvörðun um, hvaða
ráðstafanir beri a'ð gera varð-
andi styrjöldina. Það er eng-
in ástæða til þess að láta sem
kosning Thieus forseta hafi
farið þannig fram, að allir
yrðu ánægðir. En jafnframt
er rétt að halda því fram, að
þær fóru fram með miklu
betri hætti, en margir töldu,
að raun jrrði á. Fjöldi þeirra,
sem á kjörskrá voru, var um
3/4 hlutar fullorðins fólks í
Suður-Víetnam og af þeim,
sem á kjörkkrá voru, greiddu
83% atkvæði í reynd. Það
kann að vera, að Víetcong-
hreyfingin ráði yfir stórum
frumskóga- og fjallasvæðum,
en í dagsbirtu að minnsta kosti
ræður hún ekki yfir mestum
hluta íbúanna. Val það, sem
kjósendur áttu, var miklu víð-
tækara, en búizt hafði verið
við, enda þótt það væri alls
ekki fullkomið. Þessu olli fram
boð Truong Dinh Dzus, sem
hann fór fram á friðarviðrærð-
ur og að sprengjuárásum yrði
hætt. Einhver brögð kunna að
hafa verið höfð í sambandi við
atkvæðagreiðsluna, en slíkt
kemur einnig fyrir á Korsíku,
Norður-Irlandi og víða annars
staðar. Sumir þeirra, sem ósig-
ur biðu, segjast hafa . verið
beittir svikum, en þeir sem
tapa, eru nú vanir að segja
slíkt.
Þrátt fyrir þá gagnrýni, sem
óspart hefur komið fram, hef-
ur margt áunnizt með kosn-
ingunum. í fyrsta lagi er Víet-
nam þeirra vegna komið í
þann fámenna hóp ríkja, þar
sem rikisstjórnirnar hætta á
að halda kosningar og þegn-
arnir eiga um val að velja,
svo að máli skipti. Af næstum
70 sjálfstæðum ríkjum í Af-
ríku og Asíu, eru þau eitthvað
yfir tíu, sem standast þetta
próf. Hvað snertir framkvæmd
lýðræðisins, þá hefur Suður-
Víetnam ekki náð mjög langt.
Svo að notazt sé við grófan
mælikvarða, má segja, að það
standi aðeins að baki Tyrk-
landi, aðeins framar Júgó-
slavíu og langtum framar en
nokkurt rétttrúað kommún-
istaríki. Staðreyndin er sú, að
byrjunin er hafin í Suður-
Víetnam og það mitt í eyði-
leggjandi styrjöld, sem á varla
sína líka. í öðru lagi þýða
kosningarnar það, að stjórnin
í Saigon mun nú a’ð ákveðnu
marki verða að taka tillit til
áhrifa pólitiskra afla í land-
inu. Allt frá því í lok síðasta
áratugar, þegar Diem forseti
dró sig í hlé í höll sína og
hætti að hlusta á ráða nokkurs
manns nema bróður síns og
mágkonu, hefur stjórn Suður-
Víe.nams st.arfað í pólitísku
tómarúmi. Nú getur hún það
ekki framar. Með aðeins 35%
atkvæða að baki sér, verður
Thieu forseti að gera einhvers
konar málamiðlun við einn e'ða
fleiri þeirra manna, sem hlutu
fylgi í kosningunum. Hann
kann að leita til Huongs og
stuðningsmanna hans úr milli-
stéttunnum. Eða þá til hins
tvíræða Dzus. Hvaða aðila,
sem hann kemur til með að
snúa sér til, þá hlýtur það að
leiða til þess að nokkru leyti
að blása nýju lífi í hið sjúka
pólitíska líf landsins.
En ekkert af þessu skiptir
máli, nema Suður-Víetnam
verði enn í sömu aðstöðu að
ári. MikilvægustU áhrif kosn-
inganna eru áhrif þeirra á
Johnson forseta. Hann hefur
nú sæmilega trausta undir-
stöðu til þess að byggja á
næstu ákvarðanir sínar, hvað
gera skuli varðandi styrjöld-
ina, þar sem nú er þar komin
ríkisstjórn, sem á kröfu á'því,
að vera talin lögleg. Ef for-
setinn ákveður, að koma af
stað samningaviðræðum, þá
mun það skipta miklu máli,
að sá, sem þar kemur fram í
nafni stjórnarinnar í Saigon,
hafi verið kosinn til embætt-
is síns en komi ekki fram í
skjóli hervalds. Ef íorsetinn
tekur þann kostinn, að halda
styrjöldinni áfram, þá verður
það vi'ð hlið bandamanns, sem
getur sýnt fram á að nokkru
leyti, að hann nýtur stuðnings
almennings. Slíkur er árang-
urinn af kosningunum fyrir
Johnson forseta og þessi árang
ur er á meðal þess fáa, sem
gelur orðið forsetanum hvatn-
ing, er hann tekur til yfirveg-
unar að nýju þær leiðir, sem
nú standa opnar honum. ,
Þreyttir á takmörkuðu stríði
Fyrsti kosturinn er að halda
áfram styrjöldinni með sama
hætti og nú í því skyni að ná
þeim takmörkuðu markmiðum,
sem stefnt er að nú. Þetta er
það, sem Johnson kysi vafa-
laust að gera, ef hann þyrfti
ekki að taka tillit til neinna
annarra. En það skiptir miklu
máli að gera sér ljóst, hvað
orðið er úr þessu stríði. Það er
orðið að stríði, sem háð er af
ótta við refsingu. Þetta er það,
sem Johnson og þeir, sem
studdu hann, vonuðust eftir
upphaflega. Þeir vonu'ðu, að
þátttaka Bandaríkjamanna í
styrjöldinni 1965 myndi fá Ho
Chi Minh til þess að skipta um
skoðun varðandi stuðning við
uppreisnarmenn í suðri og að
flestir þeirra, sem gengið
höfðu í lið með Vietcong í
þann mund, sem sú hreyfing
virtist vera að vinna sigur,
myndu snúa við henni baki,
þegar her Bandaríkjamanna
kom til landsins. ,The Econo-
mist“ var í hópi þeirra, sem
vonuðu að þetta yrði það, sem
gerðist, en hafði rangt fyrir
sér. En þótt svona hafi farið,
þá geta Bandaríkjamenn næst-
um örugglega unnið þessa
styrjöld, ef þeir eru reiðubún-
ir til þess að bíta á jaxlinn
og sýna nóga þrautseigju.
Grundvallaráætlunin helzt ó-
breytt. Líkurnar á því, að Rúss
ar eða Kínverjar hefji þátt-
töku í styrjöldinni fara stöð-
ugt minnkandi. Ef það verða
lyktirnar, að Bandaríkjamenn
og kommúnistar í Víetnam
eiga að útkljúá þessa deilu sín
á milli, þá eru líkumar yfir-
gnæfandi fyrir því, að Banda-
ríkin muni sigra. Þau geta stað
ið straum af kostnaði stjrrjald-
arinnar af aukningu þjóðar-
tekna sinna (og samt átt tals-
Thieu forseti Suður-Víetnams
vert eftir) og þar deyja fleiri
ungir menn í umfei'ðarslysum
á hverju ári en falla í Víet-
nam. Svo mikil er geta Banda-
ríkjamanna til þess að halda
áfram styrjöldinni.
Það sem vafi leikur nú á, er
vilji þeirra til þess að fara
þannig að. Síðasta Lou Harr-
is-skoðanakönnunin skýrir svo
frá, að fjöldi Bandaríkja-
manna, sem er fylgjandi hug-
myndinni um takmarkaða
styrjöld, hefur minnkað úr
51% í júlí niður í 37% í ágúst
og að þeim hefur fjölgað úr
24% í 34%, sem eru því fylgj-
andi, að Bandaríkjamenn
hverfi burt frá Víetnam „eins
fljótt og unnt er“ (hvað svo
sem það merkir). Það er mik-
il breyting á einum mánuði.
Það er ekki aðeins það, að
mörgum Bandaríkjamönnum
geðjast ekki að þeirri hugmynd
að heyja þessa styrjöld gegn
talsverðum hluta víetnömsku
þjóðarinnar, heldur er sú or-
.sök þyngri á metunum fyrir
vaxandi áhyggjum Bandaríkja
manna sú staðreynd, að í fyrsta
sim í sögunni eiga allir kjós-
endur landsins þess kost að
fylgjast með því í sjónvarpi,
hvað styrjöld er í raun og
veru. Ef þetta hefði verið
styrjöld, sem háð hefði verið
af atvinnuhermönnum og að-
eins verið unnt að lýsa í rit-
uðu máli — ef þetta hefði ver-
ið svipuð styrrjöld og þær,
sem Bretar voru vanir að heyja
í Asíu — þá hefðu Bandaríkja
menn ekki gert sér neinar á-
hyggjur hennar vegna. En við
að geta horft á hinn mann-
skæða hrylling sitjandi í setu-
stofu sinni hafa þeir farið hjá
sér. Skoðanakönnunin í ágúst
kann ef til vill ekki að tjá
neitt annað en tímabundið hik
í röðum þess meiri hluta þjóð-
arinnar, sem stutt hefur John-
son sfðustu tvö ár. Þegar þetta
fólk íhugar afleiðingarnar af
því, að Bandaríkjamenn hverfi
burt frá Vietnam „eins fljótt
og unnt er“, kann almennings-
álitið að snúast á sveif með
forsetanum. En ef svo verður
ekki, verður að draga af því
þá ályktun, að sjónvarpið hafi
gert frjálsum þjóðfélögum,
þar sem fréttamenn og mynda-
Ho Chi Minh
tökumenn geta farið, hvert
sem þeim sýnist og lýst öllu,
sem þeir sjá, miklu erfiðara
fyrir í samskiptum við einræð-
isríki, sem leyfa enga slíka
hættulega vitleysu.
Hvað gerir þá Johnson for-
seti? Fjórir aðrir möguleikar
standa honum opnir. Þrír
þeirra fela í sér áð færa út
stríðið til þess að reyna að
framkvæma það fljótt, sem
takmörkuð styrjöld mjmdi
þýða, að yrði gert hægar. —
Fjórði möguleikinn ^r að taka
upp til endurskoðunar líkurn-
ar á því, hvort unnt sé að
komast að samkomulagi við
kommúnista í Víetnam.
Auknar sprengjuárásir?
í fyrsta lagi gæti forsetinn
reynt auknar sprengjuárásir.
Stennis öldungardeildarþing-
maður og aðrir, sem eru fylgj-
andi lofthernáðinum, halda
sér við sjónarmið sín um
sprengjuárásir í styrjöldinni,
en í rauninni er mjög erfitt
að hafa að engu þær tölfræði-
legu staðreyndir, sem McNam
ara hefur fært fram gegn þeim
í sönnunarskyni. Ef þeir, sem
eru lofthernaðinum fylgjandi,
eru þeirrar skoðunar, að aukn-
ar sprengjuárásir geti komið í
veg fyrir flutninga á byssum
og skotfærum í gegnum Norð-
ur-Víetnam, hafá þeir greini-
lega rangt fyrir sér. NcNam-
ara hefur sýnt fram á, að það
magn af herbúnaði, sem berst
til Víetnams, er sennilega að-
eins um 550 tonn á dag og er
flutt næstum eingöngu landveg
frá Kína. Það magn, sem berst
til Suður-Víetnams er undir
100 tonnum á dag. Miki'ð af því
geta menn borið á bakinu eft-
ir fjölmörgum frumskógastíg-
um, sem ekki er unnt að loka
með sprengjum nema í fáeina
klukkutíma. Sprengjuflugvél-
amar eru of ónákvæm vopn
til þess að stöðva nema lítinn
hluta umferðar, sem er jafn
dreifð og þessi er.
Það kæmi að meira gagni
að beita lofthernaði gegn því,-
Johnson Bandaríkjaforseti
sem kalla mætti annan flokk
afltauga styrjaldar, þ. e. stál-
birgðir Norður-Vietnams, vöru
bifreiðir, aflstöðvar, bygging-
arefni, vegi þess og jámbrauta
net. Þeim mun meira tjóni,
sem Bandaríkjamenn valda á
þessu sviði, því fleiri menn
verður Nor'ður-Víetnam að
senda til viðgerðarvinnu í stað
þess að senda þá til þess að
berjast í suðri. Þeim mun háð-
ari Sovétríkjunum verður
Norður-Víetnam einnig í sam-
bandi við varabirgðir. Vand-
inn er hins vegar sá, að það
að koma í veg fyrir að vara-
birgðir af vörum af þessu tagi
ver'ði fluttar til landsins, er
aðeins litlu léttara verk en að
stöðva flutningana á raunveru
legum herbúnaði. Það magn,
sem hér eru um að ræða, er
ekki mjög mikið. McNamara
hefur ekki skýrt frá hinni
raunverulegu tölu þar að lút-
andi, en ef til vill eru það að-
eins um 1000 tonn á dag. Þetta
magn er flutt á sjó, um vegi
og með járnbrautum eftir
mörgum mismunandi leiðum.
Það yrði að gera stórloftárás-
ir á samgöngumi'ðstöðvar,
þ.e.a.s. á borgirnar, ef stöðva
ætti mestan hluta eða alla
þessa flutninga. Ef tölur þær,
sem McNamara hefur komið
fram með, eru réttar, er þessi
ályktun óhjákvæmileg. Því
marki er náð, sem unnt er að
ná með lofthernaði, nema
Bandaríkin séu reiðubúin til
þess að hefja gereyðingarloft-
árásir.
Hafnbann á Haiphong?
í liðru lagi gætu Bandarík-
in skorað Rússa á hólm og
sett hafnbann á Haiphong.
Þetta væri hreinlegri og
mannúðlegri leið til þess að
reyna a'ð stöðva birgðaflutn-
inga frá Sovétríkjunum. Helzta
mótbáran gegn því að setja
hafnbann á Haiphong er ekki,
eins og margir gera ráð fyrir,
að slíkt myndi óhjákvænailega
þýða bein hernaðarátök við
Rússa. Rússar myndu örugg-
lega hætta samstarfi við Banda
ríkjamenn á öðrum sviðum, svo
sem samningaviðræðum um
bann við dreifingu kjarnorku-
vopna, en líkurnar eru meiri
fyrir því, að þeir myndu ekki
reyna að virða hafnbannið að
vettugi. Herfloti þeirra á
þessu svæði er aflminni en
Bandaríkjamanna. Þeir gætu
sent kafbátaflota sinn á vett-
vang til þess að sökkva sjö-
unda flotanum, en í því tilfelli
myndu það vera Rússar, sem
væru að færa út staðbundin
átök í allsherjarstyrjöld og lík
ur virðast vera fyrir því, að
þeir séu ekki nægilega frávita
til þes§ að framkvæma slíkt.
Hafnbann á Haiphong myndi
Framhald á bls. 19