Morgunblaðið - 27.10.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. OKT. 1967
19
UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR
Almannavarnir
í öðrum löndum
— Norðurlönd
Effir Jóhann
Jakobsson
forstöðumann
Almannavarna
ÞEGAR rætt er am almanna-
varnir og mikilvægi þeirra er
eðlilegt að færa slíkar umræð-
ur inn á raunhætf svið. Þetta
felur í sér að lýsa með dæmum,
hvernig aðrar þjóðir bregðast
við þeim vandamálum, sem at-
ómöldin skapar mannkyninu.
Frekar mætti kannski segja
vandamál, sem vargöld á atóm-
öid, gaeti valdið mannfólkinu,
bornu og óbornu.
Efasemdarmenn kynnu að
segja, að almannavarnir séu
einn liður hervarna og hernað-
arundirbúni.ngs og þá aðeins
nauðsynlegur þeim þjóðum, sem
okkar og hvaða hugsjón liggur
þar að baki.
Almennt.
Löggjöf Norðurlanda að þvi
er varðar almannavarnir með
hliðsjón af atómstyrjöld er
sett á árunum 1949 og 1953. Hér
var þó um endurskoðun g'ld-
andi ákvæða að ræða fremur
en nýja lögigjöf, þar sem lög er
að þessu lúta eru frá árunum
1936 og 1937. Hugsjónin að baki
löggjafarinnar er í öllutm lönd-
um sú sama, þ.e. að skipuleggja
aðgerðir og annast framkvæmd-
ir til verndar lífi ig eignum
borgaranna á stvrjaldartín um
og/eða ef alvarleg vá seðjar að
af öðrum orsökum. Höfuðþætt-
;r starfsins eru í stórum drátt-
um þessir:
I. að hafa tiltækan viðbúnað
og skipulagðar verndarað-
gerðir, sem gefi þjóðimii
Skýli notað sem fimleikasalur.
hervæðast og togast á um völd
og áhrif í ninum ýmsu heims-
hi«m» im
Hinir bjartsýnu kynnu að
segja: „ Því þá almannavarnir
vegna hugsamegra hernaðar-
átaka, a.m.k meðal hinna
smærri þjóða. Atómstríð verð-
ur stórveldastrið, sem ekki
snertir smáiþjóðirnar." Hinir
svartsýnu segðu væntanlega:
„Atómstríð þýðir eyðiLeggingu
svo algjöra, að þýðingarlaust er
að eyða fjármur.um og starfi,
sem verndi gegn þeim voða.“
Talandi dæmi um að ekkert
þessara sjónarmiða fær staðizt,
að áliti þeirra sem lengst eru
ko!mnir í félagslegri þróun og
sem standa hvað fjærst hern-
aðarhyggju eru almannavarna-
kerfi Norðurlandanna Danmerk
ur, Noregs og Svfþjóðar. Það
þykir því rétt að gera grein
fyrir hver staða aimannavarna
er hjá þessum frændþjóðum
og innan þeirra í smærri ein-
ingar eftir staðháttum. í Noregi
falla þessi mál undir dómsmála
ráðherra, í Danmörku undir
innanríkismálaráðherra og í
Sviþjóð undir varnarmálaráð-
herrann. Stjórn almannavarna
er borgaraleg þó hafa þessi lönd
hervarnir og hemaðarlega yfir-
stjórn slíkra mála.
Norðurlöndin líta á almanna
varnir sem félagslega öryggis-
ráðstöfim fremur en sem lið 1
hervarnarkerfinu.
5. grein
tryggingu fyrir nokkru ör-
yggi þó ógnað væri með
árósuim.
II. að stuðla að samstilltu
starfi björgunar- og hjáiXp-
arsveita og hvetja til víð-
tækrar þjálfunai í slíku
starfi.
III. aðhafa til reiðu vel þjálfað-
ar og öflugar sveitir með
fullbomnum björgunarbún-
aði og flutningatækjum,
sem hægt sé að beita tii
hjálpar björgunarliði við-
komandi staða við hvers
konar vá á friðar- eða
striðstímum,
í öllum löndum er skipulag-
ið grundvallað á víðtæku sam-
starfi ríkis, fylkja, bæjar- og
sveitarfélaga. Þannig er Svíþjóð
skipt í 25 umdæmi, Noregi í
4 og Danmörku í 7. Þessum um-
dæmum er siðan skipt í minni
svæði eftir lögsagnaruimdæmum
Norðurlöndin eru öll að vissu
leyti smáþjóðir. Þrátt fyrir það
er litið svo á, að í atómstyrj-
öld kynnu átökin að ná langt
út fyrir hin landfræðilegu mörk
stórveldanna. StyrjaWarátök
allra tíma hafa sannað, að svo
vill að jafnaði verða. í atómstyrj
öld eru líkurnar fyrir slíku sízt
minni, þar sem auk hugsanlegra
beinna árása, kemur hætta af
útbreiðslu lífshættulegra áhrifa
frá nútíma vopnum þ.e. dreif-
ing á geislavirku úrfelli og
áhrifum frá gas- og bakteríu-
hernaði, sem einnig kynni að
verða beitt í slíkum átökum.
Brottflutningur, skýling.
Norðurlanda þjóðirnar gera
sér þess fulla grein, að fyru-
beinum árásum með kjarnorku
sprengjum finnst engin fullnægj
andi vernd. Skipulagið miðar að
því að gera líkur fyrir mann-
tjóni sem minnstar. Þetta er
gert annars vegar með skipu-
lagningu brottflutnings fólks af
þeim srvæðum, sem talin eru
hugsanleg skotmörk og hins veg
ar með því að tryggja skýl-
ingu í húsum á svæðinu og
byggja almenningsskýli þar sem
fjölmenni er mest. Fyrrtalda
ráðstöfunin, brottfluitningur,
byggir á þeim möguleika að
hernaðarátök hefjist ekki fyr-
irvaralaust heldur gefist ráð-
rúm til brottflutnings
í öllum löndum nær skipu-
lag brottflutnings til bæja eða
borga méð 10.000 íbúa eða fleiri.
Brottflutningsáætlun Svía tek-
ur þannig tii um 3,5 millj.
mann'a og Norðmanna um 800
þús. manns.
Öryggisiskýli fyrir íbúana eru
skipulögð með tvennum hættL
Annars vegar er bygging skýla
í öllum nýbyggingum yflr ákveð
Skýli í skóla notað sem samkomusalur.
inni stærð á þéttbýlum svæðum.
Ákvæði þessi eru nokkuð breyti
leg í löndunum, en ná yfirleitt
til allra fjölbýlishúsa, allra skrif
stofu- og verzlunarhúsa, verk-
stæða, verksmiðja, skóla og
annarra opinberra bygginga.
í fjölbýlishúsum eru slík
skýli notuð til ýmissa sameig-
inlegra þarfa íbúanna. í fyrir-
tækjum og verzlunarhúsum eru
þau notuð sem skjalageymslur
o.fL í skólum getur skýlið ver-
ið samkomusalur eða fimleika-
salur skólans,
Hins vegar er svo bygging
almenningsskýla eða byrgja.
'Slík skýli eru yfirleitt byggð
neðanjarðar og búin marghótt-
uðum fullkomnum búnaði. Skýli
þessi eru víða notuð sem bif-
reiðageymslur eða verkstæði og
fyrir annan þann atvinnurekst-
ur sem auðvelt er að rýma úr
skýlinu ef nauðsyn kretfur. Sví-
ar munu hafa rúm fyrir 100
þús. manns í slíkum skýlum.
Samtals munu þeir hafa rúm í
skýlum fyrir nær helming íbúa
landsins. Danmörk og Nbregur
eru styttra á veg komin að þessu
leyti. Danir munu hafa skýli
fyrir um 1 millj. manna og
Norðmenn fyrir % millj. manna.
Viðvörun, stjórnstöðvar.
Til þesis að skipulag hjélpar-
starfs við hinar erfiðustu að-
stæður eða spennu geti gengið
eðlilega þartf að vera aðstaða
annars vegar til þess að vara
fólk við hættunni og hins veg-
ar að hafa samband við hin
ýmsu svæðL þar sem skaði verð-
ur, sem og milli svæða.
Á Norðurlöndum eru mál
þessi leyst með því að koma
uipp víðtæku loft-tflautu (sírenu)
kerfi á þéttbýium svæðum, sem
með ákveðnum hljóðtmerkjum
tilkynna, ef yfirvofandi hætta
seðjar að. Jafnframt eru út-
varps- og önnur fjarskiptakerfi
hötfð tiltæk til viðvörunai
Stjórn viðvörunar og hvers kon
ar fjarskipta milli svæða og
innan svæða fer fram frá sér-
stökum þar til gerðum stjórn-
stöðvum. Slíkar stöðvar eru ým-
ist sprengdar í kiöpp (Svíþjóð
og Noregur) eða byggðar sam-
kvæmt mjög Ströngum kröfum
um styrkleika úr járnbentri
steinsteypu (Danmörk). Stjórn-
stöðvar eru yfirleitt þannig
byggðar, að þær standist öll
áhrif kj arorkusprengingar xiema
það að sprengja lendi beint á
þær. Jatfnframt þvi að vera fjar
skiptamiðstöð er stöðin aðsetur
fyrir stjórn aðgerða og miðstöð
hjálparsveita.
Þjálfun borgaranna og sérhæfð-
ar sveitir.
í öllum löndunum rekur yfir-
stjórn almannavarna sérstaka
skóla til þjáltfunar kennara og
sérhæfðra sveita, Allir, sem til
þess eru kvaddir 16—65 ára að
aldri (í Noregi 18—65 ár), eru
skyldir til þátttöku í starfl al-
mannavarna séu þeir ekki í her
þjónustu. í Svíþjóð eru allar
stúlkur 18 ára að aldri skyldar
til að taka stutt námskeið í
slysahjálp. I öllum löndunum
eru sérþjálfaðar sveitir með
fullkomnum búnaði björgunar-
bruna- og sjúkrahjálpartækja
og farartækja. Svíar hafa til-
tækar 20 slíkar sveitir með sam
tals 10.000 manna æfðu liði auk
varaliðs. Damr hafa 8 sveitir
og um 10.000 þjálfaða menn til
starfa í þeim og Norðmenn álika
marga í hliðstæðum sveitum,
sem staðsettar eru í og við
stærri borgir og þéttbýl svæði.
í héruðum, borgum og bæj-
um nemur fjöldi þótttakenda £
ýmiss konar hjálparsveitum í
Svíþjóð um 225 þús. manns og
í Noregi um 165 þús. manns.
Sambærilegar tölur frá Dan-
mörku eru ekki fyrir hendi, en
þjá:lfun þar og þátttaka í starfi
almannavarna er hlutfallslega
lík því, sem er í Noregi og Sví-
þjóð. í öllum löndunum er ná-
ið samstarf milli almannavarna
og féí. áhugamanna um björg-
unar- og líknarstörf, meðal ann
ars um samræmingu á þjáltfun.
Kostnaður.
Hér er ekki unnt að gefa yfir-
lit um kostnað Norðurlandanna
þriggja vegna almannavarna
kertfis þeirra, en nokkra hug-
mynd má þó fá af tölum, sem
teknar eru upp úr ýmsum skýrsl
um frá viðkomandi löndum og
er þá miðað við ríkisframlög
eingöngu.
Svíþj. 1964/1965 S.kr. 100
Svíþjóð 1964/1965 S.kr.
100 millj.
Noregur 1963/1964 N.kr.
38 milij.
Danmörk 1964/1965 D.kr
78 millj.
Framh. á bls. 20
Neðanjarðarskýli notað sem b'freiðageymsla.
UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR