Morgunblaðið - 12.11.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓV. 1967
17
„Hámark hátíðar-
hersýn-
mnar var
ing

í Þjóðviljanum hinm 8. nóv.
sL er sagt frá 50 ára afmaeli
októberbyltingarinnar. Aðal
fyrirsögnin nær yfir 5 d'álka og
hljóðar svo: „Hámark hátíðar-
innar var hersýning og skrúð-
ganga á Rauðatorgi.“ Sjélf heftet
frásögnin með þessum orðurn úr
fregn frá Moskvu dags. hinn 7.
nóv.: „Rauða torgið í Mioskvu
breyttist í dag í stórfenglegt og
litríkt heriminj asafn“. En daginn
áður hafði Tíminn skrifað há-
stöfum: „Rauða torgið Mkt risa-
stóru altari“. Óneitanlega styður
frésögn Þjóðviljans miklu frem
ur skýringu Arnórs Hannibals-
sonar í grein hans hér í blaðinu
hdnn 7. nóiv. á eðli kommúnista-
stjórnarinnar í Rússlan.di, að
hún sé beint framhaM Zar-
stjórnarinnar gömki, fremur en
boðskap Brynjólfs Bjarnasonar
í Háskólabíó sama dag, þar sem
hann taldi byltinguna m.a, hafa
skapað nýja og betri manngerð
en áður hafi þekkzt hér á jörðu.
Hámark hátíðarinnar á Rauða torginu í Moskvu.
REYKJAVÍKURBRÉF
f sjálfu sér er ætíð upplyfting
1 því að heyra BrynjóM Bjarna-
son tala. Hrifning hans og
barnslegt trúnaðartraust á hin-
um kommúnisbu frelsurum eru
til þess löguð að verka einnig
á þá vantrúuðu, að vísiu oftast
á þveröfugan hátt við það, sem
ofsatrúanrnaðurinn Brynjólfur
ætlast tiL Einlægni hans sjá'lús
efar þó enginn. Hann trúir því
áreiðanlega af heilum hug, að
hann hafi heyrt mannkynssög-
una tala fyrir munn Lenins, og
sannarlega er það rétt hjá hon-
um, að kammúniskri byltingu
má ekki líkja við unga stúlku,
sem situr við sauma í friðsæld
rósa og faguns umhverfis. Eins
og Brynjólfur sagði er bylting-
in miklu líkari náttúruihamför-
um. Það, sem ski'lur á milli, er,
að þrétt fyrir allar framfarir í
Sovétríkjunum, þá hefur verið
komizt lengra áleiðis, þar sem
kiamið var í veg fyrir slíbar nátt
únuhamfarir en sbynsamlegt vit
og lýðræði látið ráða.
.Lýðræði líkast
vmi
•66
Endurminningar Macmillans
fyrrverandi forsætisráðiheiTa
Bretlands eru langdregnar en
um margt stórfróðlegar og
lengst af fjörlega ritaðar. Að
því leyti er ó þeim mibill rnunur
og endurminningum fyrirrenn-
ara Maomillans Anthony Edens.
Macmillan segir frá samsbiptum
sínum við Vyshimsby, sem fyrst
varð frægur þegar hann var
saksóknari og aðalrannsóknar-
maður í Moskvuréttarhöldunum
alræmdu á fjórða tug aldarinnar
og nú er alviðurkennt að hafi
verið hin hatrömmustu réttar-
morð, sem mannkynssagan grein
ir frá. Á styrjaldarárunum var
Vyshinsky aðstoðarutanríkisráð-
herra Sovét-Rússlands og ferðað
is't um ftalíu nokkru eiftir að
Bandamenn höfðu náð þar fót-
festu. Macmillan segir fró því,
að hann hafi þá fengið Vishin-
sky að leiðsögumanni ungan
mann, mjög gáfaðan, sem
gat bæði ta'lað reiprenn-
andi ítölsku og rússnesku
og var sá Aubrey Halford, nú
Halford-McLeod, sendiherra
hennar hátignar Bretadrottning-
ar á íslandi. Maomillan hefur
m. a. tvö spakmæli eftir
Vyshinsky. Annað þeirra er:
„Lýðræði er líkast víni. Allt
'Laugardagur 11. nóv. ■
er í lagi að neyta þess, aðeins
ef það er gert í hófi“.
Hitt:
„Það er allt í lagi með mél-
frelsi á meðan það truflgr ekki
stefnu stjórnarinnar“.
r
Ur hörðustu átt
Það kemur óneitanlega úr
hörðustu átt, þegar þeir, sem
lært hafa lýðræði í Moskva eða
þýkir Rauða torgið líkasit altari,
ásaka Sjálfstæðismenn fyrir
ólýðræðisleg vinnubrögð í sam-
bandi við viðræður við
fulltrúa launþegasamtakanna.
Manni skilst, að þær ásakanir
séu byggðar á bollaleggingum
sjálfstæðisblaðanna um hvað
við muni taka, ef samkomulag
næst ekki. Því fer fjarri, að í
slíkum bollaleggingum felist
nokkrar hótanir, þvert á móti
er um að gera, að allir aðilar
bugleiði öfgalaust, hvaða mögu-
leikar séu fyrir hendi. Af hálfu
forsætisráðherra og ríkisistjóm-
arinnar var boðið upp á þessar
viðræður með þeirri tvímæla-
lausu og skýrt fram teknu for-
sendu að leitast yrði við að ná
megintilganginum, sem í stjórn-
arfrumvarpinu fellst. Vel má
segja, að viðræður af hálfu
þeirra, sem þeim megintilgangi
voru algjörlega andstæðir, hafi
verið þýðingarlausar. Engu að
síður hafa allir möguleikár, sem
fúlltrúar launþega höfðu orð á
verið rækilega athugaðir af
hálfu ríki'sstjórnarinnar. Hitt
var vitað, að frá uppha.fi vildu
Framsóknarmenn og kommún-
istadeildin í Alþýðubandalag-!
inu koma í veg fyrir að nokkuð j
yrði úr viðræðum hvað þá I
samninguim. Um það báru þing-
ræður Kristjáns Thorlacius og
Magnúsar Kjartanssonar ótví-
rætt vitni. Áróðursmenn Fram-
sóknar hafa og hælt sér af því,
að innan nefndarinnar hafi þeir
strax leitast við að setja ski’l-
yrði, seim fyrirfram áttu að
hindra að viðræðurnar gætu
borið nokkurn árangur. Þetta
tókst ekki, en vafalaust hafa
ögranir Tíma.ns og Þjóðviljans
ásamt stöðugum ílegum Fram-
sóknarbroddanna og Moskvu-
manna haft sitt að segja tifl. að
spilla árangiri. Af Tímanum s.l.
föstudag er ótvírætt, hver hefur
verið þarna ákafastur að verki,
því að þar er Kristján Thorla-
cius staðinn að því að segja
rangt frá tilboði ríkisstjornar-
innar í grundvallaratriðum.
Cegn von góðvilj-
aðra manna
Víst er, að allir góðviljaðir
menn hafa orðið fyrir vonibrigð
um yfir, að viðræðurnar skuli
ekki hafa leitt til samkoimulags.
Að vísu ber að virða það. að
aðilar lýsa yfir, að þeir séu
áframihaldandi ti/1 viðtals um
þau atriðL er um var fjallað og
önnur ný eftir því sem efr.i
standa tiL Á meðan svo er þá
má segja, að ekki sé með öllu
vonlaust um að einihver érangur
náizt áður en yfir lýkur. Eins
og horfir, þá er sú von saimt því
miður haria veik. Ætíð er
hægara að spilla á milli en að
sætta hagsmuni, sem menn
ímynda sér að séu andstæðir,
Hér eru raunar allir í sama
bát og hagsmunirnir hinir
samu. En tíma tekur að aUir
átti sig á þvi. Þeim launþegum
fer þó áreiðanlega ört fjölgandi,
sem skilja, að hagsmunum þeirra
hefur aldrei verið betur borgið
en á síðustu árum eftir að nokk-
urt samstarf hófst á milU ríkis-
stjórnarinnar og verkalýðs-
hreyfingarinnar. Þar sýna verk-
in merkin og hafa sumir for-
ystumenn verkalýðsins þó orðið
fyrir aðkasti af þerm 6Öku!m
Ætla mætti, að árangurinn af
verkum þeirra væri nóig vörn
gegn öfgamönnunum. Nú er
spurningin hvort þeir halda svo
á að á ný hefjist barátita allra
gegn öllum, svo að allt glatist,
sem áunnizt hefur og meira til.
Eiga náttúruhamfarir að ráða
eða skynsamlegt vit ?
Láta eins og ekkert
hafi í skorizt
Furðulegt er, að Framsókn-
armenn og réttlínu-kommar
skuli láta eins og ekkert óvænt
hafi í skorizt, þó að útflutnings-
verðmæti lækki um fjórðung eða
jafnvel þriðjung é einu ári. Á
okkar dögum eru þeiss engin
dæmi, að þjóðin hafi orðið fyrir
öðru eins skakkafalli. Áfa'lUð í
kreppunni miklu var að þessu
leyti minna í upphafi en við
sýnumst nú þurfa að búast við.
Af þeiim ósköpum leiddi langt
kyrrstöðutímabil, atvinnuleysi
og örbirgð þúsund fjölskyldna
um land allt. Ætla mætti að
þeir, sem þá tíma muna, vildu
gera sitt til að koma í veg fyrir
aðra eins ógæfu á ný. En ein-
mitt þeir, sem valdamestir voru
á ófarnaðarérunum, róa að því
öllum árum að hinclra skynsam-
leg viðbrögð að þessu sinni. Þeir
sýnast ekkert hafa lært og engu
gleymt, allra sízt sinni óþrotlegu
valdagræðgi. Leikuir þeirra
verður svo enn ljótari, þegar
þeir eru jafnframt manna
margorðastir um nauðsyn á
alisherjar þjóðarsamtökuim til
að ráða við vandann.
Ef hugur fylgdi
reyna að dylja tilgang sinn með
því að sLá úr og L Aðrir eru
aftur á mó'ti hreinskilnari eða
barnalegri. Þar má til netfna
stjórn Búnaðarsambands Suður-
Þingeyjarsýslu, en hana skipa
Baldur BaM'vinsson, Teitur
Björnsson og Henmóður Guð-
mundsson. Þeir sendu frá sér
áilyiktun þar sem m.a. segir:
„Stjóm búnaðarsaimhands S.-
Þing, telur, að ráðstafanir þær,
er kunna að reynast óhjákvæmi-
legar nú, í fjárhags -ag efna-
hagismiáLum þjóðaninnar, leysi
því aðeins aðsteðjandi erfið-
leika til frambúðar, að víðtæk
samvinna náiist um lausn þeirra,
milli al.lra stétta og stjómmála-
samtaka í landinu, undir fior-
ustu sterkrair þjóðstjórnar.
Með þessu móti einu mætti
vænta lífsnauðsynlegrar stefnu-
breytinga,--------
Þarna er komið að megin
keppikefli Framsóknarmanna,
að stefnubreytingunni, sem
þeir ætla nú að knýja fram,
þvert ofan í enduritekinn úr-
skurð þjóðarinnar. Lýðræði er
þessum mönnuim lítt í huga.
Slíkt er raunar lítil nýjung.
Menn minnast þess enn margir,
þegar Eysteinn Jónsson harmaði
það í sjónvarpinu í vor, að ekki
hefði tekizt að fá þriðja Fram-
sóknamaanninn kosinn í Suður-
landlskjördæmi og þar með
tryggja stjórnarandstöðunni
synjuarvald í annarri deild Al-
þingiis. Þetta hanmaði formaður
Framsóknar, en út af fyrir siig
ekki hina ótvíræðu yfirlýsingu
rítflega 53% þjóðarinnar um, að
fylgt skyLdi sömu stefnu og að
undanförnu. Formaðurinn harm-
aði einmitt, að ekki skyldi gef-
ast íæri á að hafa þann vilja að
engu. Hann vill bersýnillega hafa
iýðræói í hófi eins og Vyshin-
sky hinn rússneskL
„Sterk þjóð-
máli
Ef hugur fylgdi máli í þesisu
tali um þjóðarsamtök, þá mundu
þeir að sjálLfsögðu byrja með
því að gera sér grein fyrir eðtti
vandanisi, sem nú þarf að leysa.
En í stað þess að játa þýðingu
þess, að skyndileguir miissir eins
fjórða til eins þriðja hluta út-
flutningstekna hlýtur að skapa
alveg ný viðhorf og vandamál,
þá halda Framsóknarmenn
áfram að klifa á deiluimálum,
sem þjóðin hefur þegar oftar en
einu sinni skorið úr. Bfnahags
stefnan, sem fylgt hefur verið
fré árslokuim 1959, var mörkuð
af kjósendum í kosningum það
ár. Þeir endurtóku fyrirmæli sín
í kosningunum 1963 og stað-
festu þau enn í kosningunum
1967. Þvílík staðfesta er áður
óþekkt í íslenzkum stjórnmál-
um enda er meirihluti stjórnar-
flokkanna nú meiri en yfirleitt
þekkist í lýðrœðislöndum, hvað
þá eftir svo langt stjórnartíima
bil. Ef stjórnaramdstæðingar
vilja nú, vegna alvöru tímanna,
leggja sitt af mörlkum til þjóð-
arheilla, þá ber þeim að sjálf-
sögðu skylda til að gera það
í samræmi við hinar ótvíræðu
ákvarðanir kjósenda allt frá
1959. Þetta er hinsvegar ekki
aldeilis í huga þessara háu
herra. Þeir vilja nota það áistand,
sem hefur skapast af ófyrirsjá-
anlegum ástæðum til þess að
knýja meirihlutann til að láta af
marg-ákveðinni stefnu og fara
í hennar stað þá leið, sem þjóðin
hefur fyrir löngu og hvað eftir
ánnað hafnað. Sök sér væri þó,
ef þar væri einhverja þekkta
leið að fara, en jafnvel enn þann
dag í dag fæst ekki með noikkru
móti skýring á því, hvað fyrir
þessum mönnum í raun og veru
vakir.
Betri er belgur
en barn
Hinir undirhyggju-meiri for-
sprakkar í Framsóknarliðinu
stjórn66
Víst væri það æskilegt, ef nú
væri hægt að mynda „sterlka
þjóðstjórn" til þess að bregðast
við hinum nýju viðhorfuim, en
því aðeins getur slíkt horft til
góðs, að meirilhlutinn ráði en
minnihlutinn noti ekki bráða-
birgðavandræði til að neyða
meirihluta til að hverfa af þeirri
hraut, er þjóðin sjáLf hefiur
markað. Því bæri vissulega að
fagna, að æm flestir fengjust
til þess að gera sér grein fyrir
vandamálunum, því að nú duga
engar sérkreddur heMur ein-
ungis sanngjarnt mat allra að-
stæðna. Tal um þjóðareiningu
og sterka þjóðstjórn má þess
vegna ekki vera svikahjúpur til
þess að fela úrræðaleysi, sér-
hyggju og vaidapot manna, seim
fyrir löngu hafa sett sjálfa sig
úr leik. Þeir staðfesta einungis
réttmæti vantrausts kjósenda á
þeim með því að neita nú stað-
reyndum og þykjast ekki skilja
hin breyttu viðhorf. Út af fyrir
sig ætlast enginn til að þeir játi
sjiálfir, að þeir hafi haft rangt
fyrir sér undanfarin ár. EðLiiegt
er að þeir berjist með lýðræðis-
legum hætti fyrir því að þeirra
ákioðanir verði ofan á. En á
meðan þeim hefur ekki tekizt
að fá nægan lýðræðislegan
stuðning, þá ber þeim að beygja
sig fyrir þeirri staðreynd. Enda
verður ekki um það dieilt, að í
áreiningsmálum undanfarinna
ára, þá hafa stjórnarandstæð-
ingarnir í öllum meginatriðum
reynst hafa rangt fyrir sér. Eða
hvernig væru menn nú staddir,
ef við hefðum ekiki aflað okkur
gjaMeyrissjóðins? Og hvernig
væri fyrir okkur komið, ef
sfcjórnarandstæðingum hefði
tekizt að hindra virkjun Búr-
fells og samninginn um ál-
bræðslu? Öruggt er, að ef ráð
stjórnarandstæðinga í þeissum
höfuðágreiningsefnum hefði
orðið ofaná, þá væri víða þröngt
í búi hér á landi uim þessar
mundiir.