Morgunblaðið - 19.11.1967, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. NÓV. I9«T
Hugrún skrifar:
„Hann hefir
— Samtaí við Sigurð Jónsson,
kaupmann á Dalvík
hildi háö“
IHVAÐ er tíminn? Eilífur straum
ur, stórfljót, sem teku/r allt er
á vegi hans verður, og fleytir
því að eilífðarósi. —* Hann
hættir aldrei — aldrei að
streyma fram, en þó hefir
hann lag á því að virðast svo
undarlega stuttur, þegar litið er
til baka. — Jafnvel þótt ýmis-
legt hafi borið við sem miður
skyldi. — Mér finnst ekki langt
síðan ég var sex ára gömul, og
dreymdi, eftir einn heljarmikinn
óþekktardag, að pabbi væri á
leið með mig á sleða niður á
Böggvistaðasand. Hann ætlaði að
selja mig fyrir þorskhausa. —
Líklega hefir samvizkan rumsk-
að við mér eftir að ég háttaði,
og sektarmeðvitundin fylgt mér
inní draumalandið. — Sá sem
átti að hljóta gripinn í skiptum
fyrir þorskhausana var þeirra
tíma athafnamesti maður þorps-
ins, Jón Stefánsson, póstaf-
greiðslumaður með meiru.
Nú talar enginn um Böggvi-
staðasand, þorpið heitir Dalvík
og er orðið hið glæsilegasta á að
líta. Mér verður hugsað til torf-
bæjanna þriggja, sem ég man
eftir frá æsku minni, og örfáum
timburhúsum. — í>ó þótti mér
mikið til þess koma að fá að
fara með föður minum niður
eftir, þegar hann þurfti að draga
fojörg í bú. Tveir voru þeir stað-
ir, sem mér þótti undurgott að
koma, það var í „Jónshúsið'" og
í búðina til hans „Sigga Jóns“.
fíann átti það til að rétta mér
ýmislegt góðgæti yfir búðarborð
ið, kandíssykurmola, rúsínur
eða gráfíkjur — og ég sé ennþá
urnar með allavega litum sykri
og lögun margs konar,
Á þeim árum kunnu börnin að
gleðjast. Líka bar það oft við að
Sigurður rétti góðgæti að föður
mínum, sem hann sendi okkur
krökkunum og var þá foátíð á
heimilinu. Hann „Siggi Jóns“
var fyrirmynd allra annarra
kaupmanna, og það var af þessum
orsökum sem við krakkarnir lít-
um svo mikið upp til þeirrar
stéttar.
í Jónshúsinu bjuggu foreldrar
hans, en þar var pabbi heimilis-
vinur; hann hafði unnið hjá
þeim hjónum áður en hann fór
sjálfur að hugsa um eigið heim-
ili.
Á síðastliðnu hausti lagði ég
leið mína á æskustöðvarnar í
Svarfaðardal, og dvaldist þá á
Dalvík í nokkra daga. Þegar ég
leit yfir þorpið eins og það er
nú orðið, varð mér hugsað til
æskuáranna í sveitinni, og þeirra
er hafa í raun og veru lagt
grundvöllinn að þessu fallega
kauptúni. — Eldri kynslóðin er „Jónshúsið“ er á sinum gamla
óðum að kveðja en önnur bygg- stað, og Sandgerði, þar sem alltaf
ir ofan á. — Ennþá stendur Sig- var opið hús fyrir gesti og gang-
urður Jónsson þó fyrir innan andi.
Sigurður P. Jónsson
í „þorpinu" Þorsteinshúsið, og
búðarborðið, glaður og reifur að
vanda. — Mig langar til þess að
spyrja hann um gamla tímann,
þar sem hann þekkir sögu Dal-
víkur betur en nokkur annar,
sem nú er á lífi þar, og er með
þeim fyrstu — eða fyrstur, sem
fæddur er á Böggyistaðasandi.
Hann er því jafngamall þorp-
inu. — Það eru mörg ár s-íðan
hann flutti úr gömlu búðinni, en
húsið stendur ennþá, og er frá
„Hvað heldur þú að ég geti
„Alla skapaða hluti héðan úr
byggðarlaginu", sagði ég. „Þú
ert einn af þeim, sem hafa sett
svip á staðinn, og hefir átt þátt
í því að byggja hann upp. —
Þér er vel kunnugt um sögu
hans. Var ekki oft þröngt í búi
áður fyrr og lífskjörin slæm?
Þú hlýtur að hafa margs að
minnast frá þínum bernsku- og
æskudögum, sem unga fólkið
hefði gott af að heyra og fræð-
ast um?“
„Hvað heldurðu að unga fólk-
ið geri með það, sem þeir gömlu
eru að gaspra? Það bara bros-
ið að þeim. Bilið er orðið of
breitt á milli moldarkofanna og
skrauthýsa nútímans til þess að
ungdómurinn geti skilið það, að
árin og orfið, klyfberinn og kol-
an voru jafn þýðingarmikil tæki
í lífsbaráttunni og hin fullkomn-
ustu tæki nútímans. Ég hefi upp
lifað það að olíulampinn var að-
eins notaður í baðstofum eða í
svefnhúsum, en kolan í verbúð-
um, fjósum og fjárhúsum, og
það er við þessi skilyrði, sem
byggð hefst hér á Böggvistaða-
sandi, aðallega með búsetu for-
eldra minna Rósu Þorsteinsdótt-
ur frá Öxnhóli og Jóns Stefáns-
sonar, sem talinn var launson-
ur Sigurðar Jónssonar, óðals-
bónda á Hálsi“.
fyrir mér fallegu litlu kexkök- mínum bæjardyrum séð „Húsið
Fyrirliggjandi
Þakjárn 6, 7, 8, 9, 10, 11 og 12 feta.
Verð kr. 13.— fetið án söluskatts.
Steypustyrktarjárn 8, 10, 16, 19 og 25 mm.
Gaddavír.
Verzlanasambandið hf.
Skipholti 37 — Sími 38560, 38568.
Mynd þessi var tekin á Hörgárbrú í júlí 1931, en þá var ekið
á „Grána“, Fodrinum frá 1928, um vegleysur frá Stærra-Ár-
skógi að Fagraskógi. Á öðrum hluta leiðarinnar til Akureyr-
var vegur kominn. Þetta var fyrsta bílferð að sumarlagi á
þessari Ieið. Á myndinni eru, talið frá vinstri: Helga Pálsdóttir,
Gísli Kristjánsson, sem ók „Grána“, Sigurður Jónsson, eigandi
„Grána“ og Páll Sigurðsson. Á pallinum situr Freyja Antons-
dóttir og ber hönd fyrir auga.
sagt, orðinn svona gamall( gleym
inn og hrumur, maður kominn
hátt á áttugasta tuginn eins og
kerlingin sagði?“ varð Sigurði
að orði, þegar ég hafði heilsað
honum. „Annars hefir ýmislegt
drifið á dagana eins og gengur.
Hvað er það, sem þér leikur hug-
ur á að fræðast um?“

Tausher-sokkar
ávallt í miklu
úrvali - Nýir litir £ekka(níiin
Laugavegi 42.
„Faðir þinn kom mér ætíð
fyrir sjónir sem hámenntaður
heims'borgari".
„Þú segir það. Líklega hefir
sú litla tilsögn, sem menn fengu
á þessum árum, notazt betur en
nú gerist. Nú eru ungmenrun
skyldug að læra. „Bókvitið verð
ur ekki látið i askana“, sagði
gamla fólkið. Á uppvaxtarárum
hans-þótti gott að fá einfoverja
tilsögn undir ferminguna. Faðir
minn var mikill áhugamaður um
félagsmál. Hann stofnaði bind-
indisfélagið „Fram“ 1898 og var
formaður þess á meðan það
starfaði. Hann var einnig sfeofn-
andi Fiskifélags Svarfdæla, og
hafði á hendi fiskimóttöku fyrir
„Gránu“. Hann sat líka fyrstur
manna hér í hreppsnefnd, og
var póstafgreiðslumaður um 3fl
ára skeið. Það má teljast vel aí
sér vikið, hve vel hann koftist
út úr þessu öllu. Hann byrjaði
ekki að draga til stafs fyrr en á
milli fermingar og tvítugs, en
varð þó vel skrifandi, hafði
fallega rithönd. Hann varð
aldrei fjáður maður fremur en
aðrir á þeim tímum, en þó bjarg
álna, og frekar veitandi en þurf-
andi“.
„Höfðu bændur ekki útgerð
með sveitafoúskapnum?"
„Jú, fyrsta byggðin hér voru
sjóbúðir bændanna, og þær voru
kenndar við bæina. Um alda-
mótin man ég eftir þessum sjó-
búðum: Brimnesbúð, Tungufells-
foúð, Holtsbúð, Hrísabúð, Böggvi-
staðábúð, Ingvarsbúð, Hvarfs-
búð og Hólsbúð. Þær voru allar
byggðar úr torfi og hefðu ekki
verið taldar hæfar til þess að
hýsa skepnur nú á dögum. Eld-
færi í þær komu ekki fyrr en
1890. Hverri búð fylgdi grinda-
hjallur, sem notaður var til
skreiðar og veiðarfærageymslu.
Búðirnar voru undir einu eða
tveimur risum. Annað hólfið vai
þá notað til bei'tingar, en hitt
fyrir svefnskála. Auk þessara
búða voru hér 3 torfbæir, sem
búið var í og úr timfori., fisk-
móttökuhús, kölluð „Gránuhús“
konsúlshús og' íshús, sem út-
gerðarmenn áttu. Það var byggt
1896—-7 og er þá upptalin óll
byggð á Böggvistaðasandi um
aldamót. íbúarnir voru á milli
20 og 30 — éli í dag eru þeir
rúmlega eitt þúsund. — Það er
nú svo komið að ég fylgist ekki
með öllum þessum byggingum,
enda áhuginn farinn að minnka.
Nú sést hér ekkert hreysi. Flest
eru þetta hin myndarlegustu hús
með öllum nútíma þægindum“.
„Og þú hefir rekið verzlun
lengur en nokkur annar hér?“
„Já, og jafnframt fiskverkun
og útgerð um áratugi eins og
aðrir við erfið skilyrði. Ég hafði
alltaf mikið að starfa“.
„Heldurðu að fólkið sé ánægð-
ara í dag en á þessum tíma?“
„Það ætti að vera svo, en ég
efast um það. Þá þurfti minna
til þess að skapa mönnum
ánægju. — Hún var meira að
segja fólgin í því að hafa vel í
sig og á. Um skemmtanir tu
ánægjuauka var tæplega að
ræða* í það minnsta ekki-í nú-
tímaskilningi. Það var þá helzt
í brúðkaupsveizlum að menn
fengu sér snúning, og þá stund-
um í staupinu, en það mátti þó
frekar teljast til undantekninga.
Lífið gekk fyrst og fremst út á
það að fullnægja matarþörfinni,
sem byggðist á sjónum, en ef
hann brást var vá fyrir dyrum,
sultur og seyra. Ég hefi þó ekki
upplifað slíkt, en þegar foreldr-
ar mínir fluttu hér ofaná Sand-
inn, vorið 1887 var almennur
bjargarskortur hér og í nær-
liggjandi byggðarlögum, því ís-
inn lá fyrir öllu Norðurlandi. En
þá sem oftar, þegar mikið lá við,
kom hjálpin. Það rak hval á
Sandinn og kom það í hlut föður
míns að bana honum og stjórna
Dalvik. Séð út Ufsaströndina.