Morgunblaðið - 08.12.1967, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. DES. 1967
/tz
lr BORGARSTJÓRN
Framíhald af 'bls. 1
nrskoða fjárhagsáætlunina
með það fyrir augum að
hækka útsvarsupphæðina í
krónutölu. Annað væri ekki
verjandi þar sem reksturs-
kostnaður allur er mjög Iágt
áætlaður, og einnig bíða
margar framkvæmdir úr-
lausnar.“
Borgarstjóri gat um að í at-
hugun væri að samræma fast-
eignamat til eignaútsvars og
eignaskatts, en það mundi
gefa sveitarfélögum hærri út-
svarsupphæð, en að öðru
leyti lagði hann megin-
áherzlu á að sömu álagning-
arreglu yrði beitt á næsta
ári og nú í ár.
Hér fara á eftir kaflar úr
ræðu horgarstjóra í gær en
á bls. 12 er birtur sá kafli
úr ræðu borgarstjóra, sem
fjallaði um afkomu borgar-
sjóðs 1967 og á bls. 17 er yfir-
lit um hvaðan tekjur borg-
arinnar koma og hvernig
þeim er varið og hvernig
framkvæmdafé borgarinnar á
næsta ári skiptist á einstaka
framkvæmdaliði.
Atkoma borgarsjóðs 1967:
Líkur á oð rekstrorgjöld verði undir úætlun
- og heildartekjur 5,6 mr///. lœgri en áœtlað var
í RÆÐU sinni á fundi
borgarstjórnar Reykjavík-
ur í gær, við fyrri um-
ræðu um fjárhagsáætlun
borgarinnar fyrir árið
1968, gerði Geir Hallgríms-
son, borgarstjóri, nokkra
grein fyrir afkomu borgar-
sjóðs á yfirstandandi ári.
Borgarstjóri sagði, að áætl-
un, sem byggð væri á
reikningsyfirliti fyrstu 10
mánuði ársins, benti til
þess að rekstrarútgjöld
borgarinnar yrðu 1,8 millj-
ón undir áætlun og hefðu
þá kauphækkanir, sem orð
ið hafa á árinu og nema
1,9 milljónum króna verið
reiknaðar, sem viðbót borg
arstjórnar við rekstrar-
áætlun ársins. Enda þótt
vonazt sé til að útsvör og
aðstöðugjöld skili sér það
vel, að áætlunarupphæðir
þeirra náist virðast heild-
artekjur á rekstrarreikn-
ingi ekki ætla að ná áætl-
un og er það vegna þess
að búast má við að 8 millj-
ónir vanti á að framlag
úr Jöfnunarsjóði sveitar-
félaga nái áætlun. En
vegna hærri gjaldár útsv.
og meiri arðs af eignum
má búast við að heildar-
tekjurnar verði aðeins 5,6
millj. lægri en fjárhags-
áætlun yfirstandandi árs
gerði ráð fyrir.
Hér fara á eftir ummæli
borgarstjóra um afkomu
borgarsjóðs á árinu 1967:
Áður en ég ræði frumvarp-
ið, er rétt a!ö gera grein fyrir
því, hvernig fjárhagsáætlun
yfirstandandi árs hefur stað-
izt og ræða í því sambandi
afkomuhorfur borgarsjóðsins
á yfirstandandi ári. Hér er að
sjálfsögSu um að ræða áætl-
un, sem byggð er á reiknings-
yfirliti fyrstu 10 mánaða árs-
ins. Jafnframt er tekið tillit
til þeirra útgjalda, sem til
reiknings koma og tilheyra
árinu 1967.
í fjárhagsáætluninni fyrir
árið 1967, eins og hún var
samþykkt við aðra umræðu í
borgarstjóm 15. desember
1966, voru rekstrarútgjöld
áætluð samtals 787.989 þús.
kr. og yfirfærsla á eigna-
breytingar 196.950 þús. kr.
Heildargjöldin voru þannig
áætluð 984.939 þús. kr.
Ekki var þá gert rá'ð fyrir
neinni fjárveitingu til Fram-
kvæmdasjóðs til þess að
standa skil á skuldbindingum
B.Ú.R., og tók ég sérstaklega
fram í umræðum fyrir einu
ári, að fjárhagsáætluninni
væri ábótavant að þessu leyti.
Fyrirsjáanlegur var taprekst-
ur B.Ú.R. á árinu 1966, sem
reyndist við uppgjör 29 millj.
króna, og fyrirsjáanlegt var,
að um áframhaldandi tap-
rekstur yrði að ræða. Var
því augljóst, að fyrirtækinu
var óhjákvæmilegt að halda
áfram lántökum hjá Fram-
kvæmdasjóði Reykjavíkur-
borgar, þar eð engin lán voru
íáanleg annars staðar. Sjóður-
inn lánaði útgedðinni kr. 15.3
millj. á árinu 1965 og kr. 16.7
millj. á árinu 1966 til þess
að halda Bæjarútgerðinni í
rekstri. Þótt ekki væri til
annars en að unnt yrði að
standa við þegar áfallnar
skuldbindingar Bæjarútgerð-
arinnar varð því að lgggja
sjóðnum til tekjur. Borgar-
stjórnin samþykkti þess vegna
6. júlí s.l. að hækka eigna-
breytingahlið fjárhagsáætlun-
ar ársins 1967 um 25 millj.
kr. og útsvarsupphæð um
sömu upphæð, enda var unnt
við álagningu að auka afslátt
útsvara úr 5% í 6%, þrátt
fyrir þessa hækkun útsvars-
upphæ'ðar. Voru þannig 25
millj. kr. ætlaðar Fram-
kvæmdasjóði vegna Bæjarút-
gerðarinnar, en heimilað að
afskrifa þar af 6,4 millj. kr.
sem óendurkræft framlag til
Bæjarútgerðarinnar, vegna
skuldbindinga þriggja togara,
sem teknir höfðu verið úr
rekstri.
Eftir þessa breytingu á fjár-
hagsáætluninni varð eigna-
breytingaáætlunin 221.950
þús. kr. Rekstrarútgjöld
breyttust ekki, en heildarút-
gjöld áætlunarinnar urðu kr.
1.009.939.000.00 — einn millj-
arður níu milljónir níu hundr
uð þrjátíu og níu þúsund
krónur. —
Kaupgreiðsluvísitala sú,
sem lögð var til grundvallar,
þegar fjárhagsáætlun 1967
var samþykkt, þ. e. 15.25%,
hélzt óbreytt til 1. þ. m. f»á
hækkaði hún í 19.16%, en
það jafngildir 3.39% hækkun
á kaupi (þ. e. launum a’ð
meðtalinni 15.25% vísitölu-
uppbót).
Laun þeirra fastráðinna
borgarstarfsmanna, sem laun
taka samkv. 1.—9. launafl.,
voru hækkuð um 3,5%, 3%,
2% eða 1% í marzmánuði s.l.
Byggðist sú hækkun á dómi
Kjaradóms 17. marz 1967 um
launahækkun til ríkisstarfs-
manna í þessum launaflokk-
um. Gilti hækkunin frá 1.
júlí 1966.
Aðrar launabreytingar en
hér hefur verið lýst áttu sér
ekki stað á árinu.
Útgjaldaaukning vegna þess
ara kaupbreytinga er varlega
reiknuð þessi:
Millj
kr.
1. Launahækkanir fast-
ráðinna starfsmanna
í 1.—9. fl. hafa verið
metnar til 0.25% af
heildiarlaunum mán-
aðarlaunamanna. —
Reiknast hækkunin
fyrir ár, eða
0.375% af 240 millj
kr. árslaunagreiðslu 0.9
2. Hækkun kaupgreiðslu
vísitölu kemur á öll
desemberlaun, eða
3.39% á sem næst 30
millj. kr. að hluta
borgarsjóðs ....... 1.0
Útgjaldaukning samt. 1.9
Þrátt fyrir þessa útgjalda-
aukningu lítur út fyrir, að
rekstrargjöld borgarsjóðs
standist áætluh.
Samkvæmt yfirliti um
rekstrarafkomuna, virðast
gjöld á rekstrarreikningi að-
eins munu fara 0.1 millj. kr.
fram úr upphaflegri fjárhags-
áætlun, Hins vegar ber að
reikna framannefndar kaup-
hækkanir, kr. 1.9 millj., sem
viðbót borgarstjórnar við
rekstraráætlun ársins. Rekstr-
arútgjöld samkvæmt reikningi
virðast þannig ætla að verða
1.8 millj. kr. undir endan-
legri áætkin.
ítrekað skal, að rekstrartöl-
um þessar eru áætlunartölur,
en greinilegt er, að endanleg
reikningsfærsla verður á
þessu reiknipgsári mjög í sam
ræmi við fjárhagsáætlun. —
Skýrist það meðal annars af
því, að kaupgjald hefur ekki
um langa hríð verið jafn stöð
ugt og á yfirstandandi ári.
Tekjur á rekstrarreikningi
vixðast ekki ætla að ná á-
ætlun, jafnvel þótt vonazt sé
til, að útsvör og aðstö'ðugjöld
skili sér það vel, að áætlunar-
upphæðir þeirra náist. Er
þetta byggt á verulega hag-
stæðari innheimtu eftirstöðva
þessara tekna. Hins vegar lít-
ur út fyrir, að framlag úr Jöfn
unarsjóði sveitarfélaga nái
ekki þeirri fjárhæð, 100 millj.
kr., sem áætlað var. Virðdst
munu vanta allt að 8 millj. kr.
á þennan tekjulið. Ástæðuna
fyrir þessari tekjuskerðingu
má rekja til laga nr. 4, frá 31.
marz 1967, um ráðstafanir
vegna sjávarútvegsins. Sam-
kvæmt 2 gr. laganna var ríkis
stjórninnin heimilað að lækka
greiðslur til Jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga fyrir árið 1966
um 20 millj. kr. Að visu var
ætlunin gú, að skerðing þessi
næði aðeins til þessa eina árs
og að hún ætti ekki að gilda
til frambúðar. Reyndin varð
sú, að í framkvæmd er um að
ræða rýrnun á framlögum
sjóðsins til sveitarfélaganna á
árinu 1967, en ekki 1966, þar
sem sá háttur hefur verið á
hafður, að hluti Jöfnunarsjóðs
hvers árs hefur flutzt til
næsta árs og komið þá til inn-
borgunar í sjóðinn og verið
greiddar sveitarfélögunum á
því ári
Tekjuyfirlitið sýnir, að þrátt
fyrir þessa umtalsverðu lækk-
un á framlagi úr Jöfnunar-
sjóði virðast heildartekjurnar
þó aðeins verða 5.6 millj. kr.
lægri en fjárhagsáætlun gerði
ráð fyrir. Valda því hærri
gjaldársútsvör og meiri arður
af eignum, en gert var ráð
fyrir.
Fjárhagsáætlun gerði ráð
fyrir, eftir breytingu í júlí
1967, að á eignabreytingar yf-
irfærðust af rekstrarreikningi
221.950 þús. kr. Vegna kaup-
hækkana lækkar sú tala um
1.9 millj. kr. og verður þá
220.050 þús. kr.
Tekjuskerðingin hefði lækk
að rekstrarafganginn um 5.6
millj. kr. frá upphaflegri á-
ætlun, en með því að borgar-
sjóður sýnist standa undír 1.8
millj. kr. útgjaldaaukningu
vegna kauphækkana lækkar
raunverulega rekstrarafgang-
urinn um 3.8 millj. kr. Yfir-
færsla á éignatoreytingarreikn
ing verður þannig 216.2 millj.
kr. samkvæmt áætiun um
reikning 1967.
Undirtoúningur að þessari fjár
hagsáæthun hóflst nokkru fyrr en
tíðkazt hefur. Hafði sparnaðar-
nefnd undirbúninginn með hönd-
um, en í nefninni er.u Gunn-
laugur Pétursson borgarritari,
Heiigi V. Jónsson borgarendur-
skoðandi, Jón G. Tómasson skrif-
stofustjóri bor.garstjóra og Ellert
Sohram skrifstofustjóri, borgar-
verkfræðings. Með þeim hafa
starfað forstjórar einstakra rnáia
flokka og stofnana og starfs-
menn þeirra. svo og Sigtfinnur
Sigurðsson borgarhagfræðingur
og Kristján Kristjé.nsson borgar-
bókari. Kann ég ölium þessum
mönnum beztu þakkir fyrir
mikið starf.
í kjölfar nýrrar gengissfcrán-
ingar ísL krónunnar 24. nóv. s.l.
varð að reikna áætiunina upp
að nýju, og fór borgarráð sömu-
leiðiis afltur yfir frv. lið fyrir
lið og má því segja, að borgar
ráð hafi fjallað allrækilega um
frumvarpið. Var um það sam-
staða meðal borgarráðsmanna,
að rétt væri að stefna að því að
afgreiða fjárhagsiáætlunina nú í
þessum mánuði, þótt moktour
óvissa ríki enn um það, hvaða
áhrif hin nýja gengisskréning
muni hafa á þróun verðiags í
landinu á næsta éri.
Ætlast er til, að hver bygg-
inn maður geri sér grein fyrir,
hvaða tekjur hann hefur vissu
um eða alla vega á von á, áður
en hann stofnar til útgjalda. Á
sama hátt hlýtur að fara um
hverja fjölskyldu eða fyrirtæki.
í þessum efnum eru opinberir
aðilar eins og sveitarsjóðir og
ríkissjóður, sem 'ögam samkv.
hafa heimild til skattlagningar,
heldur engin undantekning. Op-
inberir aðilar verða einnig á
sama ve.g að gera grein fyrir,
hvaða tekjur gildandi reglur um
opintoer gjöld veita til ráðstöf-
unar til rekstrar ýmis konar
þjónustu og eignaaukningar ým-
is konar framkvæmida sveitar-
félagsins, samfélagsins í heiid.
Lög um tekjustofna sveitar-
.félaga gera að vísu ráð fyrir, að
svo sé staðið að fjárhagsáætlun-
argerð, að kannað sé í fyrsta lagi
hvað rekstur og framkvæmdir
sveitarfélagsins kosti, iþá í öðru
lagi hvað aðrar tekjur en útsvar
gefa í aðra hönd, en mismun
heildarútgjalda og þessara tekna
eigi síðan að jafna niður á íbúa
sveitarfélags sem útsvör.
Sveitarfélögum er að vísu sett
það hámark um útsvarsupphæð,
að leggja toeri útsvör samkv. lög
bundnum reglum og skattstiga,
en síðan rnegi bæta allt að 20%
ofan á það, sem slíkar reglur
gefa við niðurjöfnun.
í Reykjavík hefuir eins og
kunnugt er verið lagt á samfcv.
lögbundnum útsvarsstiga og af-
sláttur síðan gefinn öllum gjald-
endum, sem hér segir:
1964 9%
1965 4%
1966 , 6%
1967 6%
Þegar vinna 'hófst við fjárhags
áætlanagerð Reykjavíkur fyrir
næsta ár, var það mark fiyrst og
fremst sett, að afsláttur útsvara
yrði ámóta og á yfirstandandi
ári, að óbreyttu verðilagi og
kaupgjaldi.
NauðsynLegt var þess vegna
að gera gér grein fyrir, hvaða
breytingar ihefðu orðið á tekjum
einstaklinga og fyrirtækja á yfir
standandi ári miðað við sl. ár.
Launabreytingar voru litlar, en
þessar helztar:
1. KaupgjaldsVísitala var að
meðaltali 111,94% árið 1966, en
115,57% árið 1967.
2. Kaupgjaid verkamanna
hækkaði um 3 ¥2% 1966 og gilti
þannig 6 mánuði þess árs, en
allt árið 1967.
3. Kaupgjalid nokkurra lægstu
fiokka opintoerra starfsmanna
hækkuðu um 1—3.5% skv. kjara
dómi í árstoyrjun 1967, en þótt
hækkunin gilti frá 1. júlí 1966,
kom hún öll til úttoorgunar á
þessu ári.
4. Síðasti áfangi hækkunar
kaups kvenna til jafns við karl-
menn gekk í gildi í ársbyrjun
1967 og nam 1—7%.
A'lHr þessir liðir, nema sá
fyrsti gefa mjög litlar útsvars-
tekjur fyrir borgarsjóð, þar sem
um lágtekjuflokka er að ræða,
en fjölgun útsvafsgreiðetnda get-
ur aftur á móti vegið hér tölu-
vert til hækkunar útsvarsupp-
hæðar.
Fjölgun útsvarsgreiðenda hef
ur verið undanfarin ár, sem hér
segir:
1964 24.447.
1965 25.818.
1966 26.964.
1967 28.586.
Til læktounar útsvarsiupphæð-
ar kemur aftur á móti hlutfalls-
lega hér útsvarsfrádTáttur þessa
árs, minni tekjur sjómanna,
væntanlega minni eftir- og næt-
urvinma og þótt launaskrið
hafi etoki stöðvazt, þá hafa yfir-
borganir heldur eikki aukizt. Þá
veldur væntanLega verri af-
koma fyrirtækja atvinmurekenda
einnig minni tekjuvon í útsvör-
um þeirra.
Að öLLu þessu athuguðu varð
að fara mjög varlega í hækkun
útsvarsupphæðar í krónutölu.
Við mat á ofangreindum atrið-
um, ef reglur um útsvarsálagn-
ingu breyttust ektoi, kom fram,
að óvarlegt væri, ef útsvarsiupp-
hæð hækkaði um rneira en 3%
— 5%.
Vi'tað var raunar, að ráða-
gerðir voru um, að fasteignamat
til eignaskatts yrði margfaldað
allt að 12 sinnum, í stað þeiss að
fsteignamat til eignaútsvans var
aðeins þrefaldað. Með tilvísun til
þess, að eðliLeglt er og líkur á
niú, að lögg'jafinn meti skattsfofn
til eignaútsvaris og eignaskatts
hinn sama, meðan um eigma-
stoatta er að ræða bæði til rikis
o.g sveitanfélaga, þá má gera ráð
fyrir, að fasteignamat til eigna-
útsvars hækki og gefi þannig
sveitarsjóðnum hærri tiekjur á
næsta ári, en var á yfirstand-
andi ári.
Að öllu þessu athuguðu var
álitið, að útsvarsupphæð í fjár-
hagsáætlun næsta áns mætti allra
hæst hækka um allt að 5%, ef
unnt á að vera að beita sömu
eða svipuðum álagningarregilum
og á yfinsitandiandi éri, — að
undantekinni hækkun fasteigna-
mats til eignaútsvans nær raun-
giLdi fasteigna en tíðkazt hefur.
Spyrjá má að vísu, hvort
aðrir tekjiustofnar en útsvör
gœflu ekífci meira í aðra hönd á
næsta ári en niú í ár.
Eins og ég gat um við fram-
lagningu fjórhaggáætlunar fyrir
árið 1967 skiptast tetojur borgar-
sjóðls í höfuðatriðuim þannig:
Útsvör, tekju- og eignaútsv. 65%
Aðstöðugjöld 15%
Framlag úr Jöfnunansjóði 10%
Fasteignajöld 5%
Ýmsar tekjur 5%
Borgarstjóri gerði síðan grein
fyrir öðruim tekjuliðum borgar-
sjóðis en útsvörum og sagðd sið-
an:
Tekjuliðir þeir, sem nú hafa
verið nefndir, nema samtels kr.
370.209 þús., þegar búið er að
bæta við 5 milLj. kr. tekjuim af
gjaLdánsútsvörum, þ. e. útvöruim
út'Lendinga, er vinna hér í borg-
inni, og draga kr. 400 þús. frá
vegna útsvara til annarra sveit-
arfélg.
Hafa þá aðrar tekjur en útsvans
hækkað skv. framlagðri áætlun
fyrir 1968 um 5,06% frá áætlun
1967.
Með því að útsvarsupphæðin
sjáif, sem er um 65% heiildar-
teikna, mátti hæst hætoka um 5%,
þá var ljóst, áður en fjallað var
um útgjöld til reksturs og fram-
kvæmda, að þeim var þröngur
stakkur skorinn.
Hér hefur því verið nauðsyn-
legt að velja og hafna og kanna
flestar mögplegar leiðir til sparn
aðar á útgjöldum.
Skal nú vikið að rekstrargjöid-
um samkv. frumvarpi því að
fjárhagsáætlun, sem hér liggur
fyrir til umræðu.
Þegar byrjað var að lita á
rekstrarútgjöld borgai-sjóðs, kom
í ljós, að launakostnaður hlaut
að hækka, en beinn launakostn-
aður borgarsjóðs er 46% af
rekstrargjöldum.
Til grundvallar útreikningi
kaupgjalds í gjaldaáætlun fjár-
Framhald á bls. 31.