Morgunblaðið - 30.12.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR »0. DES. VMf

Útgefandi: Hf. Árvakur, R'eykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús jónsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Jphannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðaistræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Símf 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
A AÐ BANNA
NÚTÍMANN?
að er vissulega rík ástæða
til þess að fagna því, að
Framsóknarblaðið birti í gær
kafla úr ræðu, sem Skúli
Guðmundsson, einn af þing-
mönnum Framsóknarflokks-
ins, flutti við lokaafgreiðslu
fjárlaga á Alþingi fyrir
skömmu. Þar gerir þessi
þingmaður m.a. að umtalsefni
bók, sem Ríkisútgáfa náms-
bóka gaf út fyrir skommu og
nefnist „Nútímaljóð handa
skólum". Þessi ræða gefur í
hnotskurn gleggri lýsingu á
stefnumálum og hugsjónum
Framsóknarflokksins en flest
annað sem úr þeim herbúðum
hefur komið um langt skeið.
Hún sýnir t.d. að meira aftur-
hald er ekki að finna í þessu
landi en Framsóknarflokkinn.
Þessi þingmaður Framsókn-
arflokksins ber saman skóla-
Ijóð, sem gefin voru út um
aldamótin og hann las og nam
í æsku sinni og verk nútíma-
ljóðskálda íslenzkra og af
ræðu hans er greinilegt, að
hann telur verk hinna síðar-
nefndu „andlega gengislækk-
un“, sem sé mun skaðlegri en
gengislækkun hins íslenzka
gjaldmiðils.
Nú er það vafalaust svo að
menn hafa skiptar skoðanir á
nútímaverkum Ijóðskálda,
rithöfunda, málara, tónskálda
og annarra listamanna. Þann-
ig hefur það jafnan verið um
listamenn samtímans hverju
sinni. En Skúli Guðmundsson
gengur skrefi lengra. Hann
flytur vanþóknun sína á þess-
um verkum inn í þingsali við
afgreiðslu fjárlaga og gefur
þar með glögglega í skyn, að
Alþingi eigi ekki að veita fé
til þeirrar þokkalegu iðju,
sem miðar að því að kynna
nútímamönnum nútímalist.
Annar skilningur verður ekki
lagður í ræðu hans en sá, að
Alþingi eigi beinlínis að
bregða fæti fyrir slíka starf-
semi eða í hreinskilni sagt,
koma í veg fyrir að æska ís-
lands kynnist verkum lista-
manna sinnar samtíðar. Hér
talar rödd Framsóknarflokks-
ins og hér talar rödd liðinna
tíma. íslendingar kunna vel
að meta verk listamanna og
ljóðskálda fyrri tíma en
íslendingar vilja einnig kynn-
ast verkum sinnar samtíðar.
Hér ríkir ekkert ráðstjórnar-
skipulag, sem skammtar
mönnum það lesefni, sem
nýtur velþóknunar ráða-
manna, hverjir sem þeir eru
á tilteknum tímum.
Hin „andlega gengislækk-
un“ sem Skúli Guðmundsson
talar um á ekki við íslenzka
þjóð í dag en hún lýsir glögg-
lega því hugarástandi, sem
ríkir innan Framsóknar-
flokksins, þar sem menn
löngu liðinna tíma makka
saman um leiðir til þess að
beita úrræðum fyrri tíma við
lausn vandamála nútímans.
Ræða Skúla Guðmundsson-
ar lýsir annars vegar því
að hugsunarháttur liðinnar
aldar situr enn í fyrirrúmi í
Framsóknarflokknum og hins
vegar hættulegum tilhneig-
ingum til þess að álíta það
hlutverk valdhafanna að
ákveða hverjum listaverkum
fólkið í landinu eigi að kynn-
ast. Slíkt háttalag er velþekkt
annars staðar frá. Að mati
Skúla Guðmundssonar og
flokksbræðra hans á greini-
lega að banna nútímann.
ÓÞOLANDI
ÁSTAND í
GRIKKLANDI
að er nú komið í ljós að
náðun grísku herforingja-
stjórnarinnar á pólitískum
föngum er ekki jafn víðtæk
og ætlað var í upphafi og
marka mátti af fyrstu yfirlýs-
ingum frá Aþenu um þetta
mál. Jafnframt er komið í
ljós að þeir sem töldu vafa-
samt, að hér væri um víðtæk-
ar náðanir að ræðu höfðu rétt
fyrir sér. En það virðist einn-
ig greinilegt að ágreiningur
hefur ríkt innan herforingja-
stjórnarinnar um málið og
líklegt að hinir öfgafyllstu í
þeim hópi hafi haft sitt fram,
en aðrir orðið að láta undan
síga. Sakaruppgjöfin í Grikk-
landi er því nánast kák eitt
og vonir þeirar, sem gerðu
sér hugmyndir um annað
hafa brugðizt herfilega.
Ástandið í Grikklandi er
löngu orðið óþolandi. í vöggu
lýðræðisins, því landi, sem
verið hefur fyrirmynd lýð-
ræðislegra stjórnarhátta vest-
rænna ríkja, er nú beitt ein-
ræðisfullum aðgerðum, sem
eru lítið betri en „stjórnlist"
kommúnista í Austur-Evrópu.
Dagblöð eru ritskoðuð, sak-
lausu fólki varpað í fangelsi
fyrir hlægilegar sakir og hinir
furðulegustu tilburðir hafðir
í frammi. Því hljóta að vera
takmörk sett hversu lengi
hægt er að veita slíkum
stjórnarherrum jafnvel hina
takmörkuðustu viðurkenn-
ingu... ........
Johnson og andstæðingar hans
innan Demokrataflokksins
SÚ skoðun er útbreidd í
Bandaríkjunum, að Lyndon
B. Johnson, forseti, sé nú, þeg
ar í hönd fer nýtt ár, er fram
eiga að fara forsetakosning-
ar, í mjög svipaðri aðstöðu og
Harry Truman 1948, þegar
hinn síðarnefndi átti við
mikla erfiðleika að etja.
Rétt eins og fyrir 20 árum
verður forsetinn nú að verj-
ast árásum andstæðinga sinna
bæði úr vinstri og hægri armi
flokks síns. Hvorki hinn
frjálslyndi öldungardeildar-
þingmaður Eugene McCarthy,
sem hvað ósleitilegast allra
gagnrýnir stefnu forsetans í
Víetnam, eða hinn afar íhalds
sami George Wallace, fyrrv. .
ríkisstjóri í Alabama, sem
beitir sér af alefli gegn
stefnu Johnsons um að draga
úr kynþáttamismunun hvítra
manna gagnvart blökkumönn
um, eiga þess nokkra von að
ná kjöri, sem frambjóðendur
Demókrataflokksins í forseta-
kosningunum. Þeir geta ekki
orðið Johnson hættulegir á
flokksþinginu, er það fer
fram í Chicago, en gætu hins
vegar veikt svo aðstöðu hans,
að honum tækist ekki að fá
hreinan meirihluta, þegar
kosið verður í forsetakosning
unum í nóvember á næsta
ári.
Þessi hætta kann að verða
mjög alvarleg fyrir forsetann,
ef Wallace leggur út í kosn-
ingabaráttuna, sem ellegar
yrði einvígi forsetans og
keppinauta hans úr Republik
anaflokknum, sem leiðtogi
þriðja flokksins. Þessi svarni
andstæðingur kynþáttajafn-
réttisins nýtur í Suðurríkjun-
um vinsælda, sem kynnu að
nægja honum til sigurs í sex
rikjum, þar sem Goldwater
hafði gæfuna með sér 1964.
Ef bilið milli republikana og
demókrata verður mjótt, þá
kunna þau atkvæði, sem Wall
ace fær, að verða til þess, að
hvorugur frambjóðenda stóru
flokkanna næði hreinum meiri
hluta.
f slíku tilfelli ætti fulltrúa-
deild bandaríska þignsins að
velja hinn nýja forseta sam-
kvæmt stjórnarskránni. Ef til
þess myndi koma, væru horf-
ur á kjöri Johnsons slæmar
og þá einkum, ef sú von repu-
blikana næði fram að ganga
að vinna af demókrötum þau
31 þingsæti, sem stjórnarand-
staðan þarf að fá til þess að
ráða yfir hreinum meiri
hluta.
Wallace telst aðeins að
nafni til til demókrata. Enda
þótt hann sé meðlimur þess
flokks, stendur hann demó-
krötum stjórnmálalega séð
fjær en nokkur republikani.
Afstaða McCarthys er á ann-
an veg farið. Hann hefur að
vísu gert uppsteit gegn for-
setanum, en gætir þess að
halda sér innan ramma þess
flokks, sem bæði hann og for
setinn tilheyra. Til þess hef-
ur öldungardeildarþingmann-
inum ekki tekizt að koma
fram með neina fullkomlega
sannfærandi skýringu á að-
gerðum sínum. Hann játar
það sjálfur, að það sé von-
laust fyrir sig, að sigra
Johnson í kosningunni um for
setaframbjóðanda flokksins.
Aðgerðir hans virðast til-
gangslausari fyrir þá sök, að
þær hljóta að leiða til sundr
ungar í Demokrataflokknum
og geta leitt til þess, að demo
kratar verði að hafa sig á
brott úr Hvíta húsinu.
Sennilegast hafa kringum-
stæður í heimaríki McCart-
Eugene McCarthy
hys, Minnesota, átt sinn þátt
í ákvörðun hans. Hinn póli-
tíski bakhjarl hans er í þessu
ríki alveg eins og Humph-
reys varaforseta. Johnson
var í vafa um það 1964,
hvorn þessara tveggja öld-
ungardeildarþingmanna frá
Minnesota hann ætti að velja
til framboðs með sér sem
varaforseta. Sá grunur, að
McCarthy kunni enn að vera
fullur gremju vegna þeirra
vonbrigða, sem hann varð
fyrir þá, er sennilega út í
hött. Það liggur nær að álíta,
að hin andstæða skoðun hans
við Humphrey varaforseta í
Víetnammálinu hafi dregið
úr áhrifum hans í heimaríki
sínu og að hann vilji bæta
sér það upp með þeirri at-
hygli, sem hann hlýtur að
beina að sér með því að
skora forsetann á hólm í kjör
inu um forsetaframbjóðanda
flokksins.
Þetta þýðir ekki, að þær
siðferðislegu ástæður, sem
McCarthy heldur fram, að
liggi að baki skoðunum sín-
um varðandi Víetnam, séu
ekki í samræmi við sannfær-
ingu hans. Á meðal hinna
harðsoðnu atvinnustjórnmála
manna, sem í meirihluta eru
í öldungadeildinni, er hann
maður, sem vakið hefur á
sér athygli fyrir glæsibrag,
fjölþætta menntun, hugsjón-
ir og þótt laus við að olnboga
sér áfram á kostnað annarra.
Það getur aðeins orðið til
þess að draga úr þeirri móð-
ursýki varðandi Víetnam-
stríðið, sem komið hefur upp
í ýmsum bandarískum stór-
borgum, að þeir, sem þar
hafa átt hlut að máli, hafa
öðlazt jafn alvarlega hugsandi
talsmann og McCarthy öldung
ardeildarþingmann.
Hins vegar er almennt
ekki farið jafn jákvæðum
orðum um þær aðferðir, sem
hann hefur lagt til, að beitt
verði við lausn á Víetnam-
deilunni. Áætlanir hans
þykja barnalegar og það
kemur meira á óvart en
vænta mætti af stjórnmála-
manni, sem gert hefur Víet-
nam að miðdepli stjórnmála-
stefnu sinnar, því að gera
verður ráð fyrir, að hann
hafi kynnt sér allt, sem varð
ar Víetnam og styrjöldina
þar, mjög gaumgæfilega.
Þess verður hins vegar lít-
ið vart. Hann mælir með því,
að hin svonefnda Þjóðfrelsis-
hreyfing, þ.e. Víetcong fái
hömlulaust að taka þátt í
stjórn landsins. Hann leggur
enn fremur til, að láta Víet-
cong öll þau landsvæði eft-
ir, sem stjórnarvöldin í Saig-
on hafa ekki örugglega ráð
yfir. Síðarnefnda tillagan er
alls ekki ný, heldur er þar
aftur tekin upp kenning Gav-
ins hershöfðingja um að láta
andstæðingunum mestan
hluta landsins eftir að und-
anskildum þeim svæðum, þar
sem herbækistöðvar Banda-
ríkjamanna eru. Hernaðarsér
fræðingar hafa fyrir löngu
talið sig hafa sýnt fram á,
að sú kenning, að með þess-
um hætti yrði mannfall
Bandaríkjamanna minna,
hafi ekki við rök að styðj-
ast.
Sú kenning McCarhys virð
ist ekki síður byggð á sandi,
að það myndi reynast auð-
veldar að komast að sam-
komulagi við Víetcong með
samningum, ef kommúnistum
yrðu ekki aðeins látið eftir
landsvæði heldur einnig lyk-
ilstöður í samsteypustjórn í
Suður-Víetnam. Til hvers
ætti að fá kommúnista að
samningaborðinu, um hvað
ætti frekar að semja við þá,
er búið væri þegar fyrirfram
að láta þeim eftir nærri allt
það, sem þeir krefjast — það
mikið, að það, sem eftir
væri, hlyti af sjálfu sér að
falla þeim í hendur?
Margir telja, að McCarthy
verði að gera nákvæmari og
raunsærri grein fyrir þessum
tillögum sínum og öðrum
þeim, er snerta Víetnam, ef
hann ætlar sér að geta haft
einhver áhrif á kjósendur.
Jafnvel margir frjálslyndir
gagnrýnendur Johnsons for-
seta bera McCarthy öldung-
ardeildarþingmanni það á
brýn, að tillögur hans í þess-
um málum feli í sér enga
lausn.
(Þýtt og endursagt)