Morgunblaðið - 26.01.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 190«

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði tnnanlands.
FR YSTIHÚSIN
¥ Tm þessar mundir standa
^ yfir viðræður milli full-
trúa ríkisstjórnarinnar og
hraðfrystihúsanna um lausn
á vandamálum hraðfrystiiðn-
aðarins í landinu. Þingflokk-
ar stjórnarflokkanna hafa
einnig rætt þessi mál mjög
ítarlega og sérfræðingar rík-
isstjórnarinnar hafa unnið
að gagnasöfnun til þess að
byggja á tillögur og ákvarð-
anir. Að þessu sinni liggja
fyrir ítarlegri gögn og upp-
lýsingar um stöðu frystihús-
anna en nokkru sinni fyrr.
Það starf hefur verið mjög
umfangsmikið, enda þær upp
lýsinear, sem fengizt hafa frá
frystihúsunum sjálfum ekki
svo glöggar, sem æskilegt
hefði verið.
Margir spyrja í hverju
vandamál frystihúsanna séu
fólgin og hvernig á því
standi, að gengislækkunin
hafi ekki leyst í einu vet-
fangi þau vandamál. — Við
þeirri spurningu verða ekki
gefin almenn svör, sem gildi
fyrir öll frystihúsin í land-
inu. Afkoma þeirra er mjög
misjöfn. Nokkur hluti þeirra
hefur ýmist haft mjög góða
eða sæmilega afkomu undan-
farin ár, önnur hafa búið við
mjög slæman hag og enn önn
ur flokkast þar á milli. Al-
mennt talað má segja, að
þrátt fyrir gengislækkunina
hafi ekki tekizt að skapa
frystihúsunum viðunandi
rekstrargrundvöll, jafnvel
ekki hinum beztu þeirra. Til-
kostnaður hefur vaxið mikið,
hráefnisverðið hefur hækkað,
hráefnisskortur hefur verið
tilfinnanlegur, verðfallið hef-
ur orðið frystihúsunum
þungt áfall, sums staðar berj-
ast tvö lítil frystihús um afl-
ann með þeim afleiðingum að
bæði tapa og þannig mætti
lengi telja.
Það liggur alveg Ijóst fyr-
ir, að engar aðgerðir af hálfu
ríkisvaldsins geta leyst öll
vandamál allra frystihús-
anna. Vandamál sumra
þeirra eru þess eðlis, að þau
verða ekki leyst nema til
komi ný forusta og önnur
vinnubrögð heima fyrir. Hins
vegar ríður á miklu, að betri
frystihúsunum verði sköp-
uð sæmileg rekstursaðstaða,
þótt þau geti hins vegar ekki
við því búizt, að ríkisvaldið
hjálpi þeim til þess að græða
stórfé með framlögum af al-
mannafé. Þau geta krafizt
þess eins, að þeim verði skap-
aður viðunandi rékstrar-
grundvöllur.
Þær raddir heyrast oft hjá
almenningi, að sjávarútveg-
urinn sé baggi á fólkinu í
landinu og að hann eða ýms-
ar greinar hans þurfi stöðugt
á tilstyrk að halda af al-
mannafé. Það er mikill mis-
skilningur, að útgerð eða
fiskvinnsla sé baggi á almenn
ingi. Þessar atvinnugreinar
eru undirstaða lífskjara fólks
ins í landinu. Vegni þeim vel,
vegnar fólkinu vel. Gangi
þeim illa herðir að hjá al-
menningi. Þetta eru einföld
sannindi.
Hins vegar er engum vafa
bundið, að sjávarútvegurinn
í heild leggur ekki nægilega
áherzlu á að skýra fyrir al-
menningi þau vandamál, sem
þessi undirstöðuatvinnugrein
á við að etja. Og ýmsar að-
gerðir einstakra aðila eru
ekki líklegar til þess að vekja
samúð. Þannig er t.d. um
stöðvun frystihúsanna, sem
m.a. virðist knúin fram með
stöðvun á sölu umbúða til
frystihúsanna. Slíkar aðgerð
ir leysa engan vanda og það
er mikill misskilningur hjá
forráðamönnum frystihús-
anna í landinu, ef þeir halda
að slíkar tiltektir hraði fyrir
lausn málanna. Þær hafa að-
eins gagnstæð áhrif og auka
tortryggni almennings í garð
þesara aðila, en ríkisvaldið
á afar erfitt með að beita sér
fyrir aðgerðum í þágu frysti-
húsanna, sem almenningur í
landinu skilur ekki þörfina
á. Þetta ættu forráðamenn
frystihúsanna að íhuga vand-
lega.
ENGIN KJARN-
ORKUVOPN
Á ÍSLANDI EÐA
í NÁGRENNI
ÞESS
C*á atburður að bandarísk
^ sprengjuþota með kjarn-
orkusprengjur innanborðs
hrapaði í nauðlendingu á
Grænlandi hefur vakið óhug
meðal manna hér á landi og
á hinum Norðurlöndunum.
Það hefur lengi verið vitað,
að slíkar þotur með þessi ógn
arvopn eru stöðugt á flugi all
an sólarhringinn allan ársins
hring og einstaka sinnum
hafa slíkar þotur hrapað þótt
enn hafi ekki orðið kjarn-
orkusprenging af þeim sök-
um. Gagnvart okkur íslend-
ingum liggja fyrir skýrar yf-
irlýsingar Bandaríkjamanna
Aðskilnaðarstefna í kynþátta-
málum er að eflast í Rhodesíu
EFTIR að liðlega tvö ár eru
liðin, frá því að Rhodesia
lýsti yfir sjáifstæði sínu,
verður nú fyrst vart óánægju
í landinu, og það er nú fyrst
að koma í Ijós, hvaða gjald
verður að greiða fyrir þá ráð-
stöfun að slíta sambandinu
við Bretland.
Enda þótt allt virðist vera
með kyrruim kjörum út á við
á stjórnmélasviðinu og Ian
Smith virðist hafa völdin
tryggilega í höndum sér, eru
það aðeins hin ytri merki.
Að tjaldabaki eru bæði hægri
og hin hófsamari vinstri öfl
tekin að láta bæra á sér. Þá
eru loks farnar að heyrast
raddir á efnahagamálasvið-
inu, þar sem allt virðist vera
með kyrrum kjörum, um að
allt sé ekki í rauninni, eins
og vera ber.
Á þeim árum, sem liðin
eru, síðan lýst var yfir sjálf-
stæði Rhodesiu, hefur orðið
mikil breyting á stefnu
stjórnarinnar þar, án þess að
á því hafi borið. í nóvember
1965 áleit Smitih það rétt að
fylgja þeirri stefnu, að kyn-
þáttur eða litarháttur skipti
ekki máli í Rhodesiu. Geta og
hæfileikar vœru eini mæli-
kvarðinn, sem miða ætti við,
til þess að menn gætu kom-
izt áfram i þjóðfélaginu. Nú
myndi verða erfitt að fá leið-
toga Rhodesiu, eða nokkurn
samstarfsmanna hans til þess
að réttlæta þá afstöðu.
Drög þau að stjórnarskrá,
sam Wilson forsætisráðherra
Bretlands og Smith tókst að
koimast að samkomulagi um,
um borð í skipinu Tiger á sín
um tíma og lýst vax yfir opin-
berlega, að stjórnin í Rhode-
siu rnyndi geta fallizt á, er
nú ekki lengur minnzt á einu
sinni sem byrjunaTgrundvöll
fyrir samningaviðræðum. Síð-
an þetta gerðist hefur Rhode-
sia í kyrrþey en ákveðið tek-
ið upp kenninguna um „að-
skilda þróun“, sem grundvöll
fyrir framtíðarstjórnarskrá
sína.
Þessi „aðskilda þróun“
er Rhodesiuhugtakið fjrrir
„apart)heid“, aðskilnaðar-
Suður-Afríku í kynþáttamál-
um, og er afleiðing stöðugrar
viðleitni hóps valdamikiMa
manna, sem gætt hafa þess
vandlega ,að láta ekki bera
mikið á sér. Þessi menn, sem
standa miðs vegar á meðal
hinna valdameiri manna
Rhodesiufyl'kingarinnar, hafa
valdið fullkominni breytingu
á viðhorfi manna í landinu,
sökum þeirra áhrifa, sem þeir
hafa á hina óbreyttu menn
flokksins og getu sinnar til
þess að hafa áhrif á ríkis-
stjórnina.
Hvað svo sem stjórnmála-
mennirnir kunna að hafa
sagt, komst Rhodesiufylking-
in til valda með því að heita
því að viðhalda yfirráðum
hvítra manna í Rhodesiu,
enda þótt þeir hafi aldrei tek
ið svo gróflega til orða. Síðan
Rhodesiufylkingin náði völd-
um, hafa leiðtogar hennar
verið gagnrýndir fyrir mis-
tök í því að framkvæma ekki
mörg hinna öfgakenndari
kosningaloforða sinna.
Ian Smith
Þing landsins hefur sam-
þykkt lög, sem heimMa sér
hverju bæjarfélagi í landinu
að innleiða allt það, sem er
einkennandi fyrir apartheid.
I þessum lögum, eem sam-
þykkt voru, og veita ótak-
markaða heimild, felst leyfi
til þess að merkja bekki í
görðum „Aðeins fyrir hvíta“.
Unnt er að koma á fullkomn-
uim aðskilnaði kynþáttanna á
saiernum, aimenningsvögn-
um ,skemmt«stöðum og á öll-
um hugsalegum sviðum. Eini
mælikvarðinn, sem miða ber
við, er sá, að allir kynþættir
eigi að flá kost á að búa við
sömu skilyrði, en þeir menn,
sem eiga að dæma um, hvort
jafnræði ríki, eru sömu bæj-
arstjórnafulltrúarnir, sem
koma munu lögunum í fram-
kvæmd.
Borgarstjórnin í Saliisbury,
en þar hlaut RhodesiufyLk-
ingin meiri hluta, er tveir
óháðir fulltrúar gengu í lið
með borgarstjórnarfulltrúum
hennar, rétt eftir að bæjar-
og svei'tarstjórnarkosningar
fóru síðast fram, hefur í aðal
atriðum samþykkt að beita
hinuim nýju lögum. Það er
víst, að hið sama mun gerast
annars staðar, þar sem
Rhodesiufylkingin nær meiri
hluta.
Þessum hægfara aðskilnaði
kynþáttanna er ekki verið að
þröngva upp á ríkisstj órnina
né bæjanstjórnir af hálfu
kjósenda í Rhodesiu.
Flestir hinna hvítu manna
vilja óbreytt ástand, eða eru
jafnvel í ákveðinni andstöðu
við ráðstafanir sem þessar.
En eins og andrúmsloftinu er
nú háttað í Rhodesiu, þar
sem séxihver, er gagnrýnir
ríkisstjórnir, eða stofnanir
hennar, á í hættu að vera
stimplaður „svikari", þá er
erfitt að finna fóik, sem get-
ur eða vill láta í ljós s'koðun
sína.
Það eru tvær hreyfingar
fyrir hendi í landinu, sem
eru reiðubúnar til þess að
gera þetta, en áhrif þeirra eru
lítil og ástæður þær ekki hin-
ar sömu. Önnur þeirra, sem
nefni'st „Forum“, er hreyf-
ing atvinnurekenda og kaup-
sýslumanna og hefur nú um
2000 félagsmenn og álíka
marga aðra stuðmingsmenn.
Þessi hreyfing leitast við að
komið verði aftur af stað
samningaviðræðum við Breta,
sem byggðar verði á „Tiger“
stjórnarskránni.
En „Forum“-hreyfingin
leggur áherzlu á, að hún
styður Smith og er þeirrar
skoðunar, að einungis verði
unnt að komast að samkomu-
lag.i við núverandi stjórn
Rhodesiu og er andvíg því,
að nokkur stjórnmálaflokkur
verði stofnaður gegn Rhode-
siufylkingunni. í stuttu máli
sagt, er það markmið þess-
arar hreyfingar, að hinum
efnahagslegu refsiaðgerðum.
sem komið var á gagnvart
Rhodesiu, verði aílétt til
hagsbóta fyrir efnahag lands-
ins, en þar er ekki fyrir her.di
nein löngun til þess að koma
á neinum breytingum, sem
myndi hafa í föT með sér
meiri hluta stjórn þeldökkra
manna í Rhodesiu á meðsn
núverandi kynslóð er á lífi.
Hin hreyfingin, sem Leitast
við að hafa áhrif á stjórnina
í Rhodesiu er RCA (The
Rhodesian Constitutional
Association), en sú hreyfing
nýtur helzt stuðning á meðal
kvenna af evrópsku bergi í
Rhodesiu. RCA hefur sama
lokatakmark sem Forum-
hreyfingin, en gengur aðeins
lengra í opinberri andstöðu
sinni við þá hugmynd, að
lýðveldið verði komið á í
Rhodesiu og gagnrýnir enn
fremur kynþáttastefnu stjórn-
arinnar.
Þessar hreyfingar eru nú
Framhald á bls. 20
um, að engin kjarnorkuvopn
séu höfð um hönd hér á landi
og er í sjálfu sér engin
ástæða til að draga í efa að
svo sé. Hins vegar vekur at-
burðurinn á Grænlandi óhug
manna hér og leiðir hugann
að því, hvað gerast mundi
ef slík sprengjuþota nauð-
lenti hér á landi. Til slíks má
ekki koma og við þurfum að
fá tryggingu fyrir því, að slík
hernaðartæki komi ekki ná-
lægt okkar ströndum.
AFSTAÐAN
TIL KÍNA
að er útbreiddur misskiln-
ingur að íslendingar hafi
jafnan tekið afdráttarlausa
afstöðu gegn inngöngu Rauða
Kína í Sameinuðu þjóðirnar.
Hið rétta er, að ísland hefur
stutt tillögur, sem gert hafa
ráð fyrir aðild bæði Rauða
Kína og Formósu að Samein-
uðu þjóðunum, en greitt at-
kvæði gegn tillögum um, að
Formósustjórninni yrði út-
hýst úr þessum samtökum. Á
sl. tveimur þingum hefur Is-
land svo greitt atkvæði með
tillögu frá ítölum þess efnis,
að nefnd verði kosin til þess
að ræða við ríkisstjórnir
beggja þessara landa um
lausn sem telja megi að meiri
hluti aðildarþjóðanna geti
fallizt á.