Morgunblaðið - 26.01.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR L968
17
- GRIKKLAND
Framhald af bls. 11
sem hann sagði. Hann taldi allt
afsakanlegt, og skiljanlegt og
kristilegt. sem skaðaði kommún-
ismann. Og núna hafði bann
haft ástæðu til að sækja okkur
heim.
,,Hvers vegna“ spurði hann,
„þegja þessi tvö blöð MESSI-
MVRINI og KATHIMERINI,
sem við vitum, að öllum góðum
Grikkjum þykir fjars'ka vænt
um? Hvers vegna taka þau ekki
undir þann lofsöng, sem bergmál
ar um gervallt landið“?
Fáeinum dögum seinna, föstu-
daginn 5. maí, gat George Papa-
dopolos, herslhöfðingi í þessum
sama sófa, sötraði vísiká og vatn
og vakti máls á sama efni, en á
hreinskilnislegri hátt. Hann er
lágvaxinn maður, ógeðfelldur,
svipljótur og augnaráðið flárátt.
Hann lék sér að því að breyta
um s'vip og fas hvað eftir ann-
að, fyrst gjóaði hann til okkar
augunum, brögðóttur á svip og
kænskubros lék um varir hans,
andataki síðar setti hann upp
strangan alvörusvip, þá var
hann hinn kló'ki stjórnmálamað-
ur og heims/borgari. „Hvaða á-
vinning búist þér við að hljóta
af því að stöðva útgáfu blaða
ykkar“? spurði hann.
Við reyndum að skýra mál-
ið. Við vorum ekki baira andvíg
ritskoðun, heldur líka þeirri
skyldu að prenta allan þennan
áróður. Hann skildi þetta Ijóm-
andi vel.
„í»ér hafði á réttu að standa“,
sagði hann. „Ég er nefnilega láka
á móti ritskoðun og ég mun sjá
um það, að henni verður hætt
einhvern næstu daga. En þið
ættuð að gefa blöðin út. Strax.
Á rmorgun ef hægt er. Til að
sýna samstarfsvilja og góðan á-
setning. Þangað til gef ég ykkur
drengskaparloforð mitt“.
’ Allt sumarið. vildi herstjórnin
ekki sætta sig við þá 'Staðreynd,
að ákvörðun okkar um að gefa
ekki blöðin út, var óhagganleg.
Við vildum ekki prénta og gefa
út blöð sem höfðu ekki annað
efni en hverja áróðursgreinina af
annarri, altt annað var klippt og
skorið, svo að beinagrindin stóð
varla eftir. Svo að þeir tóku
það t'il bragðs að reyna að telja
okkur hughvarf með því að beita
hinum fráleitustu aðferðum. I»ær
fólust í að breyta sífellt um
brögð, smjaður, hótamr. bænir,
hótanir.
í septem'berbyrjun fcóku þeir
að 'beita öðrum og meira spenn-
andi aðferðum, dularfullum heim
sóknum, hvíslandi raddir í síma,
húsleit hvað eftir annað. Loks
þótfcust hafa fundið skjal,
þar sem ákveðið var að ráða
mig af dögum, með því að láta
bifreið keyra á mig. Fyrir þessu
trúði mér dyggur stuðningsmað-
ur herstjórnarinnar. Auðvitað
með mestu 'leynd og ég átti að
fyllast þakklæti fyrir göfug-
mennsku þeirra og umhyggju
fyrir völferð minni. En ég hafði
vitneskju um, að það sem þeir
höfðu verulegan áhuga á var lif
andi og starfandi blaðaútgefandi
og lét því allar hótanir, hvers
eðlis sem þær voru, sem vind um
eyru þjóta.
Og alla þessa mánuði hélt
Papadopolos áfram að leggja við
drengskap sinn. Stundum þegar
siá gállinn var á honum sór hann
við heiður sinn sem hermaður
— að ritskoðun yrði aflétt. Þetta
sór hann í viðurvist minni,
Grikkja, erlendra blaða, og í
nýjustu blöðum grískum sem ég
hef lesið, sé ég, að enn sver
hann. Kannski einhver sé sem
trúir honum.
Það sem hryggði mig mesfc og
kom ónotalega á óvart þessa
fyrstu daga var einmitt þetta:
að fólk lagði trúnað á orð hans.
Það er safct. að fram að 21. apríl
þótti Grikkjum mjög vænt um
her sinn og þeir báru virðingu
fyrir hernum. Grískir kaTlmenn
hafa oftar og lengur gegnt her-
skyldu en þekkist í nokferu
Evrópulandi öðru á þes'sari öld.
Það bófst árið 1912 og lauk 1947.
Grískir hermenn höfðu ávallt
barizt fyrir friði og frelsi og
stund þeirnai fegurstu frama var í
síðustu heimastyrjöld. þeigar þeir
Kollias fyrrv. forsætisráðhr. og hershöfðinginn Spandidalui.
sfbóðu einir gegn tveimur misk-
unnarlausum einræðisseggjum.
Það var mjög erfitt fyrir
Grikki, að trúa því að þessir her
menn væru samsafn hættulegra
og metorðagjarnra manna, sem
hefðu að takmarki að ná og
halda völdum. Og að þeir væru
reiðubúnir að fórna öllu og öll-
um til að þetta næði fram að
ganga — konungi og konung-
dæminu einnig. Það vafðist fyr
ir mönnum að skilja, að and-
kommúniskar skoðanir þeirra
voru sjúklega öfgakenndar, því
að þeir ofsóttu hægri sinna inn-
an hersins, af meiri grimmd en
marga kunna kommúnista,
„Hvers vegna styðja Banda-
ríkin þá“? var önnur spurning,
sem í sífellu kvað við. Það er
að minnsta kosti tilgangslaust
að neita því, að Bandaríkin
komu fram við hershöfðingja
stjórnina af sömu vinsemd og
umburðarlyndi og hinir einföldu
kommúnistahatarar og herunn-
endur — Grikkir sjlálfir.
„Ef Bandaríkin vildu ekki
þessa stjórn" sögðu mar.gir
„gætu þeir velt henni úr sessi
með einni handarsveiflu". Og
þefcta kom smám saman þeim út
'breidda orðrómi af stað. sem
matgir tó'ku trúanlegan, að við
værujn fórnardýr djöfullegrar á-
•æfclunar sem CIA hefði skipulagt
til að koma öllum Miðjarðar-
hafslöndum hægt og sígandi und
ir yfirráð Bandaríkjanna.
En hvers vegna skyldum við
áfellast Bandaríkjamenn eina.
Það sem gaf hershöfðingjunum,
herforingjunum, og fylgismönn-
um stjórnar þeirra, nægjanlegt
svi'grúm til að koma undir sig
fótunum, var sú takmarkalausa
auðsveipni sem erlendar ríkis-
stjórnir — jafnvel hinar mest
lýðræðissinnuðu — sýndu
grísku valdhöfunum. Aðeins
fréttamenn í London, Washing-
ton og París virtust hafa ski'ln-
ing á því frá byrjun, hvað það
var, sem gerzt hafði í Grikk-
landi. Flestir erlendir frétta-
menn sáu í gegnum hershöfð-
ingjna eftir fyrst blaðamanna-
fund þeirra, En gaumur var
ekki gefinn að orðum þeirra.
Flestar erlendar ríkisstjórnir
gerðu ekki annað en beiita
grxsku stjórninni einhvers kon-
ar stjórnmálalegum kulda og
veizlu'banni. Sendiráðin lokuðu
dyrum sínum, engin sámkvæmi
voru haldin og þjóðbátíðardaga
er minnzt í kyrrþey.
Síðan komu fram á sjónar-
sviðið bandarísku þingmennirn-
irí sem ollu enn flóknari ringu'l-
reið. Þeir voru kallaðir Dervin-
sky og Poujinsku eins og persón
ur í leikriti eftir Dúrrenmatt.
Þeir ferðuðust um landið, þvert
og endilangt, lýstu yfir óbland-
inni ánægju með hvað eina,
sem fyrir augu bar og var að
þeirra vi'ti frjiálst „ha.mingjusamt
nýtt Grikkland“. Blöðin voru upp
fu'll af ræðum þeirra á hverj-
tim degi; þetta var að okkar ó-
liti í senn káfcbroslegt og skelfi-
legt.
Við öfunduðum oft sérvitringa,
sem skrifa bréf beint til forseta
eða forsætisráðherra. Okkur
langaði til að segja við þá: „Les
ið þér ekki yðar eigin blöð?
Trúið þér ekki beztu skáldum
yðar og blaðamönnum? Við er-
um ekki að segja að Grikkland
riði á barmi hengiflugs og geti
á hverri stundu hrapað niður í
djúpið. Við segjum ekki neitt,
vegna þess að þeir hafa þaggað
niður í okkur. En ykkar eigin
þjóð, þingmenn ykkar, sitjórn-
málamenn, lögfræðingar, þeir
'hafa komið til ökkar, séð. skrif-
að. Og ekkert, ekki eitt orð, ekki
hvísl hefur heyrzt „að ofan“.
Það var aðeins frá nokkrum ör-
ismáum ríkjum í Evrópu, að við
heyrðum raddir, sem sögðust
styðja okkur og vildu stappa í
okkur stálinu og það gaf okkur
von um að þau gætu vakið stór
veldin af dvalanum — England,
Frakkland, Bandaríkin — en
þeim löndum langaði okkur til
að skrifa bréf.
„Látið herforinigjana reyna
sig. Kannski tekst þeim bara
betur en stjórnmálamönnunum“.
Svona hljóðuðu eitraðar hvísliÐg
ar, og þær hjálpuðu til að koma
faraldrinum af stað, bæði inn-
an og utan Grikklands. Faraldri
sinnuleysis og sljóleika. En þeir
standa sig ekki betur, ekki einu
sinni jafn vel eða jafn illa. Þeir
istanda sig miklu verr. Þeir hafa
skoðanir stjórnmálamanna, ón
þess að hafa þekkingu og
reynslu. Þeir hafa bannfært alla
starfsemi stjórnmálaflokka og þá
munu öfgasinnar til vinstri
blómstra, því að þeirra flokkur
er sá eini, sem virðist geta skipu
lagt neðanjarðarihreyfingu í
Grikklandi, enda hef ég fyrir
satt að stöðugt sé unnið í búðum
öf.gamanna til vinstri.
Herslhöfðingjarnir hafa fóturn
troðið allt, sem okkur er hei'la.gt.
Sjálfstraust þeirra er augljóst
og mjög skoplegt í senn. Þeir
telja sig hafa bundið enda á
Kýpur-deiluna, eitt viðkvæmasta
mál þjóðarinnar, þeir hafa bak
að sér óvild nágrannaþjóða,
stjórnmálasamband landsins við
fjölmörg vinveitt ríki er nú í
verulegri hættu.
Herstjórnin hefur ekki staðið
sig vel. Það er ekkert aðalatriði,
að margir efnaðir kaupsýs'lu-
menn segja.st ánægðari en óður,
né heldur að grískir s'kipakóng-
ar segjast vera glaðir og hress-
ir. Hvort sem þessir aðilar eru
ánægðir eða ekki hafa þeir allt-
af stutt hvaða ríkisstjórn, sem
við völd hefur verið.
Þungbærast er þó að hinir nú
verandi valdhafar eru að bæla
niður í þjóðarandann. Þeir beita
sérstakri grimmd, sem útlend-
in.ga. ihryllir við. Þeir halda þús-
undum í stöðugum ótta, ótta um
atvinnuleysi, eftirlaunin, heim-
ilið. Þeir kveikja lymskulega
úlfúð mil'li fornvina, þeir hóta
að eyðileggja framtíð barnanna.
Allt er þetta gert á óvenjulega
klókindalegan hátt. Fólk er
ihvatt til að njósna hvert um ann
að og framselja hugsanlega
fjandmenn landsins.
Fæst af því, sem er að gerast
í Grikklandi, er nýt't. Það hefur
gerzt áðuT. Og það befur haft í
för með sér ólýsanlegar hörmunig
ar. Og við erum skyldug að
reyna. að sporna við fæti. Það
þýðir ekkert að bíða þolinmóð-
ur, trúa fögrum orðum og loforð
um um þjóðaratkvæði, nema
þjóðin sjálf og vinaþjóðir Grikk
lands neyði stjórnina til að sjá
sinn hag í því að standa við lof-
orðin frekar en svíkja þau.
Þolinmæði og heimspekilegar
bollaleggingar munu ekki held-
I ur hjá'lpa Konstantín konungi
til að s-núa a.f’ur heim til ætt-
lands síns. Hann mun þurfa að
berjast fyrir hverjú skrefi, sem
hann stígur á leiðinni þangað.
Hann veit það og er undir það
búinn. Eitt af fáu, sem sjálfsagt
hefur glatt konunginn þessa
beizku daga eru hin hikandi
spor, sem herstjórnin hefur tek-
ið í lýðræðisátt. Og þau hafa
öll verið byggð á kröfum hans.
Ekki var látið uppskátt að það
var vegna kröfu hans, að þrír
broddarnir í stjórninni sögðu sig
úr hernum. Sömuleiðis eftir
kröfu hans voru pólitískir fang-
ar leystir úr haldi. og ákveðinn
va.r dagur fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslu um nýja stjórnarskrá.
„Ég hef enn ekki séð uppkast
að þessari nýju ^ stjórnarskrá“
sagði Konstantín konungur í
Rómaborg fyrir fáeinum dögum.
„En að sjá'lfsögðu lít ég svo á,
að ekki sé unnt, að leggja stjórn
arskrá undir þjóðaratkvæði
nema að undangengnum umræð
um um efni hennar. Áður en
stjórnarskráin verður lögð unj>
ir þjóðaratkvæði verður að af-
létta ritskoðun og leyfa aftur
fullkomið málfrelsi, svo að hin-
ir beztu menn Grikklands megi
segja skoðun sína“.
Stjórnin í Aþenu hefur búið
sér til alls konar vandamál með-
an Papadopolos segir að stjórn-
in sé að bæta andrúms'loftið, svo
að konungur eigi vísan fögnuð
og stuðning, þegar hann snýr
heim. Síðasta há’lf-opinbera
sendisveitin, sem kom til Róma-
'borgar frá Aþenu, færði kóng-
inum — auk kveðju frá forsæt-
isráðherranum —' það ráð að
'bíða þar til öldurnar hafi lægt.
Öldur, sem slyn.gir og siótfcugir
herforingjar hafa æst upp sjálf-
ir með Papadopolos sem upp-
hafsmann.
Gríska þjóðin vill konunginn
iheim aftur. þó ekki væri nema
vegna þess að hann er þessa
stundina eina sameiningartákn-
ið, sem landið á. En George
Papadopolos er miklu meiri and-
konungssinni en George Papan-
dreu — sagður erkióvinur kon-
ungs — hefur nokkurn tíma ver
ið. Það stoðar ekki að bíða og
vona, að hann muni nokkurn
tíma fa'llast á að láta frá sér
minnsta brot þeirra valda, sem
hann hefur náð. Né heldur þýð-
ir að búást við, að allt muni
smám' saman skána og jafnvel
falla í ljúfa löð, af þeirri ein-
földu ástæðu að allt mun halda
áfram að versna ef ekkert er
að gert.
Þetta er hvorki hvatning til
byltingar, né ofbeldis. Þetta er
til að minna á að grískur máls-
'háittur segir: „Ef þú hrópar ekki,
mun gröfin umlykja þig“.
Þetta er sannara núna en
nokkru sinni fyrr.

Bréf:
Tveir merkir fundir
UM mánaðamótin nóv.-des.
1967, voru haldnir tveir athygl-
isverðir fundir í Góðtemplara-
húsinu hér í Reykjavík. Á þeim
var samankominn fjöldi manns.
fólk úr ólíkustu stéttum, flokk-
um og félögum, fólk með ólík-
ar skoðanir á ýmsum málum. En
eitt áttu fundarmenn sameigin-
legt, vilja og djörfung til að
vinna á móti þeim mikla böl-
valdi. áfenginu, sem nú þjakar
þjóðfélagið meira en nokkuð ann
að.
Á fyrri fundinum, sem var boð
aður af sfcúkunni „Framtíðin"
voru mættir fulltrúar frá ýms-
um bindindisfélögum. heildar-
samtökum og stofnum um fé-
lágs og mannbótamál. Áttu þar
ýmsar stéttir fulltrúa: skólastjór
ar, prestar, læknar, leikarar. hús
mæður. byggingameistarar, bíl-
stjórar, mála.rameistarar, öldung
ar og æskulýður landsins.
Þar töluðu 6 ungmenni og 9
manns fullorðið. Flestir töluðu
tvisvar. Ræðumenn voru á aldr-
inum frá 15—82 ára. Var ekki
að sjá að aldursskeið fundar-
manna sameinaði þá í skoðun-
um heldur einungis það, er að
framan greinir. Það voru fjörug
ar umræður og féllu allar í
sama farveg. Þó að allir stæðu
ekki í sömu bæjardyrum var
sjónarmiðið eitt og hið sama al-
gjör útrýming áfengis og neyzlu
þess. Um það ríkti almennur
áhugi, bæði hjá ræðumönnum
og, að er virtist, hjá öllum fund
armönnum. Það var jafn snemma
að daginn þraut og fundi var
lokið.
Á hinum fundinum- sem stúk
urnar V'erðandi, Einingin og
Frón stóðu að, flutti Einar Hann
esson mjög athyglisvert erindi
um þróun bindindisstarfseminn-
ar á Norðurlöndum, ung stúlka
lék létt og yndislega á pianó og
magister Guðmundur Þorláks-
son flutti langt og f.róðlegt er-
indi með skuggamyndum um
Grænland og Grænlen.dinga a.f
sinni alkunnu snilld og þekk-
ingu bæði á landi og þjóð. Tel
ég víst að annað betra hafi ekki
verið á boðstólum í borginni það
kvöldið. hvorki á skemmtistöð-
um eða í fjölmiðlunartækjunum.
Þessir fundir voru öllum opnir
og var þess sérstaklega vænst
að á fundinn, sem Framtíðin hélt,
kæmu einnig víndýrkendur í
orði og andbanningar til að
túlka sín sjónarmið til saman-
burðar við hina. Á fundinum lét
enginn slíkur á sér bera, og
verður því að draga þar af þá
gleðilegu ályktun að engir vilji
mæla víni eða vínneyzlu bót,
þrátt fyrir hið mikla áfengisflóð
eða öllu fremur vegna hins mi'kla
drykkjuskapar, sem nú ógnar
þjóðlífinu.
Almenn fræðsla um skaðsemi
áfengis og annara nautnavara
bæði í skólum landsins, útvarpi,
sjónvarpi og blöðum. samfara
kennslu og leiðbeiningum í heil
brigðum lifnaðarháttum, gerir
það eðlilega að verkum að menn
ska.mmast sín fyrir að koma
fram á fundum eða á öðrum op-
inberum vettvangi til þess að
mæla bót glæpsamlegum athöfn
um, svo sem nautnavöruverzlun
og nautmalífi.
Sjálfsagt verða fleiri fundir
sem þessir haldnir á næstunni
og þá auglýstir öllum almenn-
ingi.
Annars er rétt að geta þess
um leið, þeim til glöggvunar.
sem ekki vita, að góðtemplara-
reglan stendur öllum opin, sem
þessum málum vilja sinna. um
lengri eða skemmri tíma. Þar er
enginn veggur reistur milli ein
staklinganna, hvorki hörundslit-
ur, kyn, aldur. auðæfi stétt,
völd, skoðanir á trú eða stjórn-
málum né sjónarmið gagnvart
öðrum félögum koma þar til
greina aðeins bindindi á meðan
viðkomandi er félagi og hefur
vilja til að vinna gegn áfengis-
nautninni. Góðtemplarareglan
er sá mikli meiður. sem öll bind
indisstarfsemi og önnur bindind
isfélög í landinu eru sprottin frá.
Þökk sé þeim mönnum, sem
til þessa funda boðuðu.
Guðjón B. Guðlaugsson.
Efstasundi 30.
\ élritunarstúlka
Óskum eftir að ráða vana stúlku til vélritunar- og
annarra skrifstofustarfa.
Vinnutími hálfan daginn frá kl. 1—5.
Upplýsingar ekki gefnar í síma.
I. PÁLMASON H.F., Vesturgötu 3.