Morgunblaðið - 03.02.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 1968
17
Önauðsyn H-umferðar á íslandi
Nolckrar athugasemdir við grein
Baldvins Þ. Kristjánssonar 24. jan.
- HVAÐ ERU
Framh. af bls. 12
undirbúningi að, er gert ráð
fyrir aðeins tveimur sérfræð-
ingaherbergjum, þ.e.a.s. engri
viðbót við það sem nú er (þó
að ef til vill mætti hugsa sér
að tveir sérfræðingar gætu unn
ið á hvoru herbergi). Til við-
bótar er svo allrúmgóður lest-
rarsalur, þar sem styrkþegar
myndu vinna, svo og hugsan-
legir lausráðnir starfsmenn aðr-
ir og gestir; loks eru „stúdíó“
fyrir gesti. Eins og húsnæðið
er úr garði gert, er þar engin
aðstaða til neinnar skiptingar
„í deildir eftir fræðigreinum."
(f kjallara munu að vísu vera
afdrep hugsuð handa örnefna-
og þjóðfræðum — nánast, að
því er virðist, til að nýta
kjallararými sem ekki þarf
undir tæknideildir og geymslur
stofnunarinnar og annars væru
því engin not fyrir. En þessar
tvær fræðigreinar geta tæpast
átt sér glæsta framtíð sem horn
rekur í kjallara eða angar út
úr stofnun sem fæst annars við
ólík efni).
Um húsnæðið gildir því hið
sama og um starfsmannahald:
allt er miðað við þarfir rann-
sóknarstofnunar í aðeins einni
af þeim átta fræðigreinum sem
undir Handritastofnunina voru
lagðar.
Loks er svo þess að geta að
það er ekki á færi nokkurs
eins manns — hversu mikilhæf-
ur og lærður sem hann kann
að vera — að veita forstöðu,
stofna til og hafa umsjón með
rannsóknum í átta fræðigrein-
um, sem sumar hverjar a. m. k.
eru hver annarri gerólikar:
slíkt er einfaldlega handan tak
marka mannlegrar getu. Flest-
um veitist nóg að ná því valdi
sem þarf á starfsaðferðum einn
ar fræðigreinar til að geta
staðið fyrir rannsóknum sem
þoki þekkingunni nokkuð á-
leiðis. Öll rannsóknarstörf —
einnig í hugvísindum — eru
orðin svo sérhæfð að yfirgrips-
mikil, en um leið djúptæk þekk
ing einstaks fræðimanns á víð-
feðmu fræðasviði, sem algeng
var á 19. öld og fram á þá
20., er nú þegar orðin lítt hugs-
anleg: það er nú þegar nógu
erfitt að halda valdi á höfuð-
þáttum einnar fræðigreinar
(sem er vist þegar orðið óhugs-
andi í flestum raunvisindagrein
um). Reynslan af starfsemi
Handritastofnunar, innan þeirra
þröngu marka sem þessi starf-
semi hefur verið nú í fimm ár,
bendir líka til, að stofnunin
megi hafa sig alla við til að
standast þá undirstöðukröfu,
sem gerð er til allra rannsókna
— að fylgjast til fulls með sér-
hverju því sem gerist í fræð-
unum varðandi þau viðfangs-
efni sem tekin eru til meðferð-
ar, þannig að rannsóknirnar
byggi ætíð á því sem sannast
og réttast er vitað á hverjum
tíma um hvert atriði sem um
er fjallað.
Hverra ráða er þá þörf til
úrbóta? Hvaða stefnu ber að
taka í málefnum stofnunarinn-
ar? Um það skal rætt í síðari
hlutá þessarar greinar.
V
Hér að framan voru leidd
rök að því, að í fræðilegu
tilliti eru „íslenzk fræði“ ekki
sérstök heild, þ.e. ein, sjálf-
stæð og afmörkuð fræðigrein.
Á hinn bóginn er ofureðlilegt
að í rannsóknum og kennslu
hafi við Háskóla fslands frá
öndverðu verið mest áherzla
lögð á þau viðfangsefni sem
beint eru tengd íslandi. Slíkt
er eðlilegt og fullkomlega rétt-
mætt einkenni á háskólapólitík
hverrar þjóðar. Með stærri Ev-
rópuþjóðum eru þannig víða há
skólaenilbæitti og stotfnanir
fyrir móðurmálið og bókmennt
ir þess, svo og fyrir mörg Ev-
rópumál önnur eða a m.k. mála
flokka (rómönsk mál, slafnesk,
o.s.frv.), en víða aftur á móti
aðeins eitt embætti t.d. fyrir
öll Austurlandamál sameigin-
lega (kínversku, japönsku,
kóreönsku, tíbetönsku o.fl.). Á
sama hátt er í ýmsum Austur-
landaháskólum aðeins eitt em-
Greinarhöfundur tekur það fram
í fyrstu að hann tali aðeins frá
sínum ákvörðunum og hugsunar-
hætti. Þar fer hann alveg rétta
leið að blanda ekki öðrum í
sinn stórorðavaðal.
Fyrir jólin báru 5 þingmenn
fram frumvarp til laga á Al,-
þingi um frestun á lögum um
H. umferð. Greinarhöfundur læt
ur sig hafa það að gefa þessum
háttvirtu þingmönnum nafnið
Steingerfingar og jafnvel að
hann (Baldvin) hafi ekki notið
hátíðanna fyrir því að þessir
menn hefðu látið frumvarpið frá
sér fara.
Ég sem þetta skrifa, hafði al-
veg óskertar hátíðir hvað þetta
snerti, enda veit ég að þessir
þingmenn hafa kynnt sér þá
miklu andstöðu, sem þetta mál
hefur vakið hjá þjóðinni. Tel ég
þá menn að meiri að sjá sig um
hönd og haga framkvæmdum eft
ir því sem þeir vita að er rétt-
ara. Vona ég að það finnist marg
ir fleiri þingmenn, sem frestun
fylgja, hvaða nöfn sem hr. Bald-
vin vill finna á þá.
Ekki var nog hjá greinarhöf-
undi að finna þingmönnunum við
eigandi nafn, heldur tekur hann
og til meðferðar vitsmuni þeirra
sem fram komi í greinargerð með
frumvarpinu, sem hann teiur að
helzt tilheyri gnauði og nuddi
um ómerkilegt mál.
Þá ræðir höfundur um þjóðar-
atkvæði og fundarsamþyktir,
sem farið hafa fram um málið,
(þ. e. fundarsamþ.) telur hann
það allt svo neðarlega ef ekki er
fylgt hans hugsun að þeir mættu
tilheyra hinum landsþekktu
treystir sér til að stimpla and-
stæðinga sína í þessu máli sem
slíka þá væri tími til kominn
að grafast fyrir að hvaða ætt-
stofni hann er sprottinn, eða
hvernig hann er að þeim vits-
munum kominn, sem hann telur
sig hafa umfram sína samtíðar-
menn.
bætti eða ein stofnun fyrir Ev-
rópumál í heild. Þetta er eðli-
leg afleiðing þess að hver þjóð
lætur sig skiljanlega mestu
skipta þau efni sem nánust eru.
í þessum skilningi á hugtak á
borð við „islenzk fræði“ vissu-
lega fullan rétt á sér. En í
þessum skilningi er það hins
vegar engan veginn takmark-
að við hefðbundnu greinarnar
þrjár, heldur miklu víðtækara.
Til samanburðar má nefna að
við ýmsa bandaríska háskóla er
nokkur áherzla lögð á „amerísk
fræði“ (American Studies). En
þá er ekki aðeins átt við amer-
ísk—enska tungu, amerískar
bókmenntir og sögu, heldur
og landafræði Bandaríkjanna,
þjóðfélags- og stjórnfræði,
atvinnuvegi og efnahagskerfi,
trúarbrögð, listir o. fl. A'ð
nokkru leyti eru námskeið með
þessu sniði ætluð erlendum
stúdentum fremur en þarlend-
um. Þá hefur og við ýmsa
bandaríska háskóla verið stofn
að til „Regional Studies“ (East
Asia Program, Middle East Pro
gram, Latin America Program
o-s.frv.), sem skipulagslega eru
svipaðs eðlis, þ.e. ná ekki að-
eins yfir mál, bókmenntir og
sögu hvers svæðis, heldur og
aðra þætti menningarlífsins.
Er þetta nám einkum ætlað verð
andi stjórnarerindrekum, blaða
mönnum, starfsmönnum fyrir-
tækja og stofnana með alþjóð-
leg viðskipti o.fl.
í þessum skilningi eða svip-
uðum á hugtak á borð við „ís-
lenzk fræði“ vissulega rétt á
sér. Og eins og rakið verður í
síðari hluta þessarar greinar,
má ætla að svipuð hugsun hafi
legið að baki, er íslenzk fræði
voru fyrst innleidd við Háskóla
íslands, þó að raunin hafi
smám saman orðið allmjög
önnur.
Þá vitnar greinarhöfundur
til greinar um málið, sem læknir
hafði skrifað, þar sem meðal
annars er vitnað til þess að tími
sé til kominn að við förum að
aka eins og siðaðir menn. Mér
finnst að það ætti að senda Bald-
vin til Englands tilað leiðbeina
forráðamönnum þar um áhuga-
mál sitt og hafa þá greinina með
sér máli sínu til stuðnings: Þá
kemur að rökunum, sem hann
færir fyrir breytingunni:
1. Sjái betur til að mætast. Það
veit ég varla hvernig má ske,
þar sem ökumaður er alls ekki
eins viss havar hann hefur veg-
kantinn þar sem hann situr fjær
honum eða áður, enda eru til á
flestum vegum útskot sem
skylda er að stoppa á heldur en
að tefla á tvær hættur á þrengri
vegi framundan. Minnsta kosti
aðgætir lögregla ef slys eða ó-
happ á sér stað þegar mætzt er,
hvor hafi verið nær útskoti.
2. Sjái betur til að aka fram úr
öðrum. Þar held ég að standi
allt við sama. Um framúrakstur
eru til fastar reglur og því mið-
ur eru þær ekki alltaf haldnar
af ökumönnum. Sé ekki að þetta
sé neitt atriði sem máli skiftir.
3- Sjái betur þá sem aka fram
úr þeim. Ef bíll og ökumaðureru
í fullkomnu lági, er þetta að mér
finnst sagt til að segja eitthvað,
en engin ástæða til þess að breyt-
ing eigi sér stað.
Þá kemur Baldvin að kostn-
aðarhliðinni. Þar eins og áður
virðist hann ekki vera í vafa
hver sé færastur í reikningi, Það
er eins og hann haldi að ekki
séu til menn, sem kunni að fara
með háar tölur, minnsta kosti
ekki í hans andstæðingahóp og
afgreiðir þá með viðeigandi nöfn
um svo sem Kurfum og Fugla-
hræðum. Hann bendir á, eftir að
hafa afgreitt þessa skrýtnu fugla
að kostnaðurinn sé ekkert atriði,
þó aðstaðreynd sé að í þetta eru
komnar 22 milljónir, sem að mín
viti er ekki nema dálítill partur
af því sem koma skal. Það er
eins og þessi maður hafi ekki
hugmynd um að öll afkoma þjóð-
arinnar er gerólík því, sem hún
var, þegar þetta mál var fyrst
á dagskrá og þurfi því að spyrna
eitthvað við fótum í þeirri gegnd
arlausu peningasóun, sem átt hef
ur sér stað undanfarin ár. Máli
sínu til framdráttar vitnar Bald-
við í samtal sem hann hafi átt
við einhvern aðalforstjóra trygg
ingafélags í Svíþjóð,(líklega ekki
neinn Kurf) eins og hann hefði
hlotið að nafnbót ef Baldvin
hefði ekki talið hann á línunni.
Gefur þessi forstjóri það út að
breytingin hjá þeim sé búin að
borga sig frá þjóðfélagslegusjón
armiði, en þó hafa slys og orðið
mun meiri nú þegar líður frá
breytingunni heldur en áður var
Ég vil spyrja. Hver hefur grætt
eru það þeir sem fyrir slysum
hafa orðið, eða einhverjar kemp-
ur álíka staðsettir og hr. Baldvin
Ef til vill hefur hann fengið vil-
yrði fyrir fé til okkar af þessum
gróða Svía, þó ekki sé nefnt,
enda væri það víst fyri neðan
hans virðingu að taka við því
lítilræði, sem þetta mál skiftir
íslenska þjóð. Slys og dauðsföll
eru að því að ætla má mjög
ómerkileg tilfelli í huga þessa
stórbrotna manns.
Þá ræðir hr. Baldvin um þjóð-
aratkvæðagreiðslu í málinu. Þar
er ég nú að efni til nokkuð sam-
mála, en ég vildi aðeins fá því
framgengt að viðhöfð væri at-
kvæðagreiðsla þeirra sem öku-
réttindi hafa, Veit Baldvin alveg
eins og ég, hvernig því mundi
lykta, og enn kemur hann með
ný nöfn á alþingismenn og and-
stöðina, allt frá herforingjum
niður í snemmlbærur. Er ég alveg
hissa hvað maðurinn kann fyrir
sér í nafnavali, telur hann líka
alveg sýnilega að þau komi hon-
um að miklu gagni við málflutn-
ing sinn. Þess vildi ég óska þó
ekki sé algengt um karlkyns
skepnur eða fólk að hægt væri
að fá fullkomið álit læknis að hr.
Baldvin væri genginn af tíman-
um, það held ég að væri honum
fyrir beztu úr því sem komið er.
Hefði hann þá losnað við að
gera sigað minna manni með þess
um hrokalegu og ég vil segja
mjög svo dónalegu skrifi um
menn og málefni.
Næst kemur Baldvin að því
að hann h(jfi átt mikinn kost á
því að kynnast vilja manna í
þessu efni. Það held ég að hann
hefði ekki átt að minnast á, því
við þá kynningu hefur hann
heyrt anda mikils hluta kjósanda
sem ekki mun að öllu jafnaði
verið í samræmi við hans vilja
og er því ósköp skiljanleg sú
mikla andstaða um þjóðarat-
kvæðagreiðslu. En sania svarið
frá Baldvin og áður: Þið hafið
ekkert vit á þessu, ég hef það.
Ég sem þessar línur skrifa,
var á síðastl. hausti á fundi
klúppsins „Öruggur akstur“ á
Selfossi. Sá fundur fór mjög
skikkanlega fram. Þar var mætt
ur margumtalaður Baldvin. Þótti
mér það alveg með eindæmum
hvað maður þessi gat æst sig þar
út af smáatriði svo að ég taldi
hann tæpast orða sinna ráðandi.
Meðal annars bar þar á góma
H.aksturinn og var þá strax tek-
ið fram með allri kurteisi að at-
kvæðagreiðsla færi ekki fram.
Nokkru seinna var ég á al-
mennum fundi, sem boðað var
til um H.akstur, einnig á Selfossi
Þar var fjölmenni, fullt hús,
margir töluðu og aðeins ein sál
úr sýslunni var hlyntur málinu.
Þarna voru mættir aðalfor-
sprakkar og ráðamenn í H.mál-
inu (þó ekki hr. Baldvin). Var
þar alveg aftekið af þessum leio-
andi mönnum að atkvæðagreiðsla
færi fram. Þótti mönnum þetta
ekki mikið lýðræði og einsvnt
hverjir valdið höfðu.
Þarna var mættur mikilsmet-
inn aðkomumaður, sem mjög
færði rök fyrir því að þetta
mál væri ekki aðkallandi og
eins og margir var hann mjög
hræddur við að aukin slys yrðu
með tilliti til þeirra vega, sem
við eigum við að búa, enda rakti
hann allar aðstæður sem öllum
eru kunnar máli sínu til aðstoð-
ar. Þegar þessi maður hélt sína
síðustu ræðu, bað hann fundar-
menn, sem væru á móti H.akstri
að gera svo vel og standa upp.
Stóð ekki á því að þessi greiði
væri gerður og sátu þá eftir að-
eins framkv.stj H.nefndar með
föruneyti sínu þetta var alveg
varast að nefna á nafn í blöðum
og er mér ekki grunlaust að á
sama veg hafi farið þar sem
Baldvin eða hans nótar hafi set-
ið fundi um málið, Þetta finnst
þeim herrum alveg sjálfsagt. því
þarna er unnið að því að koma
heimskunni og fáfræðinni fyrir
kattarnef.
Um kosti þess að halda enn
áfram þeirri reglu í umferðamál-
um, sem verið hefur, ætla ég ekki
að orðlengja, það hefur verið
svo rækilega gert af mikils metn
um mönnum, sem áreiðanlega
eru ekki í þeim hóp fáfræðinga
eða heimskingja, sem Baldvin
hefur flokkað þannig. Annars
veit ég að þetta mál hefði ekki
fengið það ákafa fylgi, sem
New York, 30. janúar. AP.
BANDARÍSKA útgáfufyrirtæk
ið Groves skýrði frá því í dag, að
það hefði keypt réttindi fyrir
Bandaríkin að endurminningum
njósnarans Harold Philby, sem
var háttsettur í brezku leyni-
þjónustunni. en njósnaði sam-
'tímis fyrir Rússa. Bókin heitir
„My secret war”.
Fréttir herma, að Groves hafi
greitt 50 þúsund dollara fyrir
réttindin á Bandaríkjamarkaði,
en franska tímaritið Paris-
Match, sem keypti handritið
markaðinn, hafði gert ráð fyrir
beinit frá Philby fyrir heims-
að fá a.m.k. 200 þúsund dollara.
nokkrir hafa gert að aðalmáli 1
dag, ef ekki hefði svo viljað til
að Svíar voru með þetta á döf-
inni og hefðu vitanlega átt að
vera búnir að breyta til fyrir
löngu, en að okkur hér sé nein
nauðsyn á að elta þá í þessu fæ
ég ekki séð. Hvernig er með Eng
lendinga, eins og ég hef áður að
vikið, er þar engin umferð frá
meginlandinu, eða fara þeir ekk-
ert yfir með bíla til afnota á
hvorum stað?. Ég held að við
getum tæpast látið þá í friði, þeg
ar breyting hefur orðið hér. Kem
ur þá starf fyrir nokkra
menn frá okkur þeim til leið-
beiningar, en þá ber vel að at-
huga að þeir væru ekki valdir
úr fuglahræðu flokknum, heldur
úr snemmbærunum.
Þá vil ég að endingu beina
nokkrum spurningum til hr.
Baldvins:
1. Hvaða tegundum af þungabíl-
um hefur hann ekið og hvað
stórum?
2. Hefur maðurinn ekið svoleiC-
is farartækjum daglega og við
allar þær aðstæður sem slíkir
ökumenn verða öft að mæta?
3. Ef hann getur ekki svarað
þessum spurningum játandi, finn
ur hann sig þá mann til að á-
kveða, að þeir menn, sem þá at-
vinnu hafa stundað jafnvel um
tugi ára hafi ekkert vit á um-
ferðamálum bara ef þeir fylgja
ekki hans vilja? Það eru áreiðan
lega til margir þeirra, sem ekið
hafa svoleiðis farartækjum og
átt full erfitt með að halda
kanti í þoku og byljum þó að
þeir sitji alveg út við kantinn
í farartækinu, en ekki setið inn
á miðjum vegi og orðið að áætla
kantinn þaðan, sem þeir vita oft
og einatt að getur verið svikull
ef of langt er vikið.
4. Töldu Svíarnir sem hingað
voru fengnir til ráða um breyt-
inguna, vegi okkar í góðu lagi
til breytingarinnar.
Ég hafði nú ekki ætlað mér
að skrifa neitt um H.breytinguna,
en þegar ég hafði lesið þessa
fruntalegu og ósvífnu grein hr.
Baldvins gat ég ekki á mér setið
að láta nokkrar línur á blað.
Þó seint sé þá vil ég skora á
háttvirta alþingismenn að athuga
vel, hvort ekki megi koma því
fé, sem í þetta fer, til arðbaer-
ari hluta. Þegar þetta er skrifað,
eru lokuð 70-80 frystihús í land-
inu að því að talið er vegna
fjárskorts og mikið öngþveiti rík
ir í fjármálum yfirleitt. Ætli
þetta sé bara ekki af því að við
þessi mál fást menn, sem ekki
kunna að fara með háar tölur.
Látið hr. Baldvin leysa vandann.
Árni Einarsson.
111111111 llllllllll
BÍLAR
Opiff til kl. mm 4 í dag.
BÍLL DAC Mercury C ekinn 7,7 legur bil tSINS: ougar árg. 67, 00 km, glæsi- I.
Plymouth s; 67. Rambler An Rambler Cla 65, 66. Zephyr II N Opel CaravE Opel Capitai Austin Mini Dodge 2Senej Taunus 12 I Taunus 17 ]V Zephyr árg. Skoðið hreii farna bíla í kynnum. íttleright árg. íerican árg. 65. ssic árg. 63, 64, ova árg. 65. n árg. 62. n árg. 59. árg. 62. ga árg. 60. d árg. 64. [ ár. 63. 63, 66. na og vel með björtum húsa-
JÖN ! ambler- mboðið
LOFTS Hringbraut SON HF. 121 - 10600
lllllllll lllllllllll