Morgunblaðið - 28.02.1968, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1968
11
Einar Ö. Björnsson, Mýnesi:
Verkföll verka nú sem
loftárás á alla þjóðina
Á s.l. ári var mikið verðfall á
belztu útílutnmgsvörum þjóðar-
iiimar, en þó mest á síldarmjöli
og síldarlýsL Skreiðin liggur
enn óseld í geymsluhúsuim fram
leiðenda að verðmæti upp á
mtörg hundruð milljónÍT króna.
SdlcÞveiðarnar á s.l. sumri voru
aðallega stundaðar 6—800 sjó-
mílur frá fslandi, við Svalbarða
og þar í grennd. fslendingar
voru komnir á nýtízku veiði-
skipum norður í Dumbshatf, á
því haifsvæði, sem vart er til
á sjófeortum. Tvö síldarflutn-
ingaskip, sem nú komu í góðar
þarfir, voru í flutningum á
bræðslusíld af miðunum, auk
þess sem síldveiðiskipin urðu
að sigla með aílann í land vegna
vöntunar á flutningaskipum og
þjónustu á þessum fjarlægu mið-
um. I>að kom á óvart, að síldin
yrði svo langt frá landinu og
voru því þeÍT sem með málefni
síldarútvegsins fara of seinir að
átta sig á þeim viðbrögðum,
«em þurft hetfði að grípa til að
reyna að salta síldina um bcrð
í veiðiiskipunum eða flytja hana
ferska í land til söltunar og
frystingar.
Nú hefur verið skipuð nefnd
þeirra aðila, sem hlut eiga að
máli sem stuðla á að því að
íslendingar verði betur týgjaðir
á fjarlæg mið á komandí síld-
arvertíð. Ógæftir s.l. veturs og
stopul síldveiði með ærnum
kostnaði, mikið verðfall á er-
lendum mörkuðum, sem nemur
meira en 2 milljörðum króna,
þetta er það sem við blasti við
síðustu áramót. í byrjun janúar
var hafizt handa að r ?yna til
þrautar að finna ráð til að báta
flotinn kaemist á miðin og frysti
húsin tækju til starfa. í janúar
og fyrripart febrúar hafa menn,
sem með útgerðarmál byggðair-
laganna hafa að gera verið hér
í Reyikjavík til að reyna að fá
leystan þann vanda, sem við hef
ur verið að giíma. Tekizt hefur
að koma bátaflotanum af stað og
frystilhúsunum með sérsrökum
ráðsböfunum, þetta var fyrsta
sporið, sem stigið var etftir ára-
mót. Bátaflotinn er ko ninn á
mdðin og fry«tilhúsin tekin til
starfa. og allmdkill afli hefur bor
izt á land. Loðnan hefur gert
vart við sig. Séttar hafa verið
í gang síldarverksmiðjur í Vest-
mannaeyjum, Eskifirði, Neskaup
stað og e.t.v. víðar. Þannig hetfur
tekizt, þrátt fyrir mikla erfið-
leifea, að koma útflutningsfram-
leið®lu þjóðarinnar í gang og ver
tíð stendur sem hæst.
En þá dregur ský fyrir
sólu. Verkföll hafa verið
boðuð um næstu helgi
til að knýja í gegn að visi-
tölukerfið verði sett í gang, sem
á að vera mælir á kaup 'auna-
fólk®ins og skapa því betri lífs-
kjör. Slíkt er vitanlega hægt að
ræða, en hvernig má það vera,
að þeir hinir sömu í verstöðvun-
urn allt land, bæði útgerðar-
menn og frystihúsaeigendur sjó
menn og verkafólk, sem vissu-
lega hafa unnið að því að át-
vinnutækin í viðkomandi byggð
arlögum tækju til starfa, vilji nú
að þau verði ®töðvuð með verk-
föllum um næstu mánaðamót,
sem gæti staðið í fleiri vikur og
mundu verka sem loftárás á alla
þjóðina, og steypa henni í at-
vinnuleysi og örbirgð utn jfynr-
sjáanlegan tíma. Eru þetta úr-
ræði stjórnarandstöðunnaT í at-
vinnu- og efnaihagsmálum þjóð-
arinnar og umhyggjan fy.'ir al-
þýðunni .HeJdur hún að þetta
sé leiðin upp í stjórnarstólana?
Ég held ekki.
Hér er sama ábyrgðarleysið á
ferð, sem stjórnaði aðgerðum
stjórnarandstöðunnar í andstöð-
unni við samninga við Sviss-
lendinga og þar með virkjun
Þjórsár. Sú atlaga mistókst eins
og kunnugt er, og var til þess að
stjórnarandstaðan fékk ekki
nægilegt gengi í síðustu kosn-
ingum og var því utandyra á
stjórnarlheimilinu.
Bf hennar ráðum hefði verið
fylgt og álsamningurinn hefð;
ekki verið gerður, byggju fs-
lendingar við ®tórfellt atvinnu-
.eysi og miiklu meiri efnahags-
lega örðugleika, en raun ber
vitni. Enn er vika til stefnu, þar
til verkfölliin eiga að skella á.
Viðræðuir standa nú yfir, og
margir vinna að því að bera
klæði á vopnin og finna leið út
úr vandanum. Vissulega þarf að
rétta hlut lægstlaunuðu' stétt-
anna í landinu um það
þarf að ræða og finna
fram/búðarlausn á þeim
miálum, En jafnhliða þarf að
endurskoða hið úrelta sfcatíkerfi
og sndða atf því vankantana eða
jafnvel að leggja beinu skatt-
ana niður, sem eru óréttlátir og
geta eins og nú er komið ýms-
urn á kaldan klakann á því lág-
gengg sem nú er með atvinnu
í landinu. Þetta eiga venkalýðs
floringjarnir að hugsa um og
reyna að ná samkomulaigi við
ríki®valdið og atvinnurekendur,
þegar atvinnuvegirnÍT hafa rétt
sig við, sem vonandi verður, ef
allir leggjast á eitt. Þess vegna
verður vertiðin að halda áfram
ein.s og ekkert hatfi í skorizt.
Sú skefjalausa togstreita
þeirra flokkskerfa, sem nú
þjaka stjórnmáilaibaráttu þjóðar
innar, er sem óðast að ganga
sér tii húðar. En ný sjónarhmð
þeirra', sem beita vilja tækni og
réttum vinnubrögðum í ®am-
skiptum okkar við aðrar þjóðir
eru að ryðja sér til rúms. Þessi
nýju vihortf gera það fært að
efla atvinnuvegina . og taka
orku fallvatnanna og jarðhitann
í þjónustu þjóðarinnar til að
knýja stóriðjuvélar framtíðar-
innar og smærri iðju eftir því
sem hentar. Með byggingu ál-
verksmiðjunnar, sem nú er að
rí«a við Straumsvík, hefur skap
azt nýr þáttur í atvinnumálum
fslendingEL, sem vísar okkur veg
inn fram á við og styrkir þá
atvinnuvegL sem fyrir
Undantfarna daga hafa komm
únistar setið á rökstólum að
Tjarnargiötu 20 til að undirbúa
atlöguna um næstu mánaðamót.
En Hannibal og Björn Jónsson
eru spenntir fyrir vagn alþýð-
unnar í fyrirhuguðu verfcfalli.
Síðan ætla kommúnistar þeim
Birni og Hannibal að sök'kva
Einar Ö. Björnsison.
ofan í foraðið, en stikla síðan
á þeim ytfir á hinn bafckann og
veitfa ti'l alþýðunnar og óska
henni til hamingju með sigur-
inn yfir „auðvaldinu“. Þannig á
að fórna hagsmunum þjóðarinn
ar í þvi valdabrölti, sem nú á
sér stað innan Alþýðubanda-
lagsins og Alþýðuisambandsms.
Framisóknarforustan ýtir undir
þennan hráskinnaleik, ef marka
má skrif Tímans um þessar
mundir, og samþyfck'tir flokks-
stjórnarfundar Fraimsóknar.
Spuming er: Eru forráðamenn
Samfband® fsl. Samvinnutfél aga
samméla, sem nú eiga í erfið-
leikum vegna alvarlegs áfalls á
fi'sksölu í Ameríku. Ég held
ekki. f>eir vita sem er, að verk-
fall nú og stöðvun frystihúsanna
og mjólkurbúanna mundr auka
á erfiðleika Samvinnutfélaganna
um allan helming.
Spurning dagsins er: Hverju
þjónar verkíallsbrölt kommún-
ista og fylgifiska þeirra i verka
lýðhreyfingunni. Örfáir mis-
lukkaðir stjórnmiálamenn i Al-
þýðubandalaginu og Framsókn-
artflokknum telja að öli meðul
séu leyfileg og tiltæk til að fella
núverandi stjórn þó að slikt
haifi i fór með sér eins og ástand
ið er að flestir liggi i valnuim
og fáir til að hefja biórgunar-
starfið. Þetta eru viðbrögð
stjórnarandstöunnar í fyrsta ári
kjörtímabilsins. Framsóknarfor-
ustan kallaði ýrnsa sína menn
á fund hér i Reykjavuk í nóv.
®1. og fullvissaði þá um að verk-
fall sem hefja átti í desember
mundi fella ríkisstjórnina.
Hannibal og Lúðvik var farið
að dreyma um stjórnarstólana
til að fuillkomna það sem á vant
aði, er þeir yfirgáfu þá sællar
minningar við fall vinstri stjórn
arnnar.
Þeir létu forustumenn komm-
únista I verkalýðshreyfingunnd
urra að vinstri stjórninni er
síðan lagði upp laupana, sem
frægt er orðið. Nú láta Fram-
sóknarforingjarnhr þau boð út
ganga hér í borginni ásamt
kom'm.únistum, að verkfallið
verði stutt og ríkLsstjórnin mumi
falla og þá sé lau«nin fengin.
Framleiðslan skal stöðvuð til
landis og sjóvar. á meðan ver-
tíðin stendur sem hæst. Og
auka þannig á ógæftirnar í
þeim tilgangi að vinna fvrir al-
þýðuna, að dæmi skritffinna
Framsóiknar og kamimúnþta. Ég
held að allt hugsandi fólk, eigi
nú að taka í taumana og stöðVa
hina úreltu og ráðvilltu stjórn-
arandstöðu, sem ein vill verk-
föll og upplausn í þjóðfélaginu,
eins og áður er á minnst. Þé
er von um betri og þjartari
tírna.
Steindór Steindórsson, skólameistari:
„Þegar býður þjöðarsdmi“
Steindór Steindórsson, skóla
meistari á Akureyri, ritar for-
ustugrein í febrúarhefti tíma-
ritsins „Heima er bezt“, sem
hann ritstýrir. Þessi grein erum
narga hluti athyglisverð og
birtir Mbl. hana þvi í heild hér
á eftir með leyfi höfundar:
„Þegar býður þjóðarsómi, þá
á Bretland eina sál.“ Svo kvað
Einar Benediktsson fyrir löngu.
Þótt um margt sé deilt, og dóm-
ar um menn og þjóðir falli á
ýmsa vegu, hef ég aldrei heyrt
nokkurn draga í efa, að hér hafi
skáldið kveðið upp þann dóm,
sem ekki verði hnekkt, og saga
margra alda hafi sannað. Ein-
hugur og félagsþroski hinnar
brezku þjóðar á þrautastundum
er staðreynd, sem ekki verður
fram hjá komizt, þótt þegna stór
þjóðarinnar greini vitanlega á
um margt hversdagslega, og lífs-
skoðanir og lífsviðhorf einstak-
linganna séu harðla sundurleit.
Slíkt gleymist á hættustundum,
eða þegar þjóðarsæmdin krefst
þess.
Um þessar mundir á brezka
þjóðin í miklum fjárhagsörðug-
leikum, svo sem alkunnugt er.
Margar harkalegar ráðstafanir
hafa verið gerðar, til þess að
mæta vandanum og ná aftur rétt
um kili. Vafalaust hafa þær sætt
margvíslegri gagnrýni, þótt vér
höfum ekki heyrí nema undan
og ofan af því. En af öllum þeim
fregnum, sem borizt hafa til vor
er ein, sem vakið hefur athygli
mína og umhugsun öðrum frem-
ur, um viðbrögð manna þar í
landi, en það var þegar skýrt
var frá, að tilteknir vinnuhópar
hefðu bundizt samtökum um að
vinna meira en þeim bar, til þess
að treysta efnahag þjóðarinnar
og hvetja aðra til þess að gera
hið sama.
Ekki er mér kunnugt um,
hvort hér hefur komizt af stað
víðtæk hreyfing, en ekki er ó-
trúlegt að svo væri. Bretinn fer
sér oft hægt en sígur á. Vera
má, að hún hafi hjaðnað þegar
í fæðingunni, eða þá að hitt hafi
■
Steindór Steindórsson.
gerzt, að þegar af stað var kom-
ið hafi það ekki lengur þótt
fréttnæmt. Því er nú einu sinni
svo farið að fréttamennirnir virð-
ast fundvísari á æsifregnir um
glæpamál eða atburði en hvað
gerist í kyrrþey í menningar-
málum, að ekki sé talað um hið
síend'urtekna efni um styrjöldina
í Asíu. Eru fleiri voveiflega sekir
í þeim efnum en íslenzkir frétta-
menn, þótt oss oft þyki nóg um
þá, og skal það ekki fjölyrt hér
meira.
En lítum nær oss. íslendingar
eiga í líkum erfiðleikum og Bret-
arnir. Efnahagur vor hefur orð-
ið fyrir þungum áföllum, bæði
utan að komandi, sem enginn
fær við ráðið, og margt höfum
vér gert oss sjálfrátt, sem betur
hefði mátt fara. Um það skal
ekki rætt að þessu sinni, né af-
staða tekin til deilna þar um.
Hitt er jafnljóst, að vér hljót-
um að grafast fyrir, hvort ekki
sé unnt að afstýra slíkum á-
föllum síðar, ef líkt ber að hönd
um. En staðreynd örðugleikanna
blasir við og einnig hættan, að
verr kunni að fara, ef ekki er
við brugðizt af festu og mann-
dómi. Og um leið gægist spurn-
ingin fram í hugann, hvort ís-
lendingar gætu sýnt lík viðbrögð
og getið hefur verið um brezku
verkamennina.
Það tók oss íslendinga nokk-
urn tíma' að átta oss á að
vá væri fyrir dyrum. Þegar stað-
reyndirnar duldust ekki lengur
og ráðamenn þjóðarinnar settust
á rökstóla um, hvað gera skyldi
var eitthvað annað á seyði en
að þjóðin öll eða einstakir hóp-
ar tækju að ráðgast um, hvern-
ig styðja bæri viðleitni ráða-
manna, til að verjast áföllum og
sækja fram á ný. Annars vegar
kváðu við háværar raddir um
að öll óhöppin væru að kenna
rangsnúinni stjórnarsteifnu, en
hins vegar voru sífellt harðari
kröfur á hendur ríkisvaldinu og
mótmæli gegn kjaraskerðingu. í
þessum atgerðum verða fáir eða
engir undanskildir. Það er eðli-
legt, að þeir sem minnst bera
úr býtum séu gripnir ugg og
vilja halda fast um það litla,
er þeir hafa, því að það er marg
endurtekin saga, að allt sé af
þeim tekið, sem ekkert eiga. En
þeir eru ekki háværastir, heldur
margir hinna, sem breiðust hafá
bökin, og ekki kæmi mér á ó-
vart, þótt brátt kæmi hljóð úr
horni þeirra, sem mest bera úr
býtum í þjóðarbúinu og hafa
gert á liðnum árum.
íslendingar eru um marga hluti
einkennilegir í viðbrögðum sín-
um. Ef leitað er til almennings
um fjárframliög tjil að mætB
skakkaföllum eða afleiðingum
slysa innan lands eða oitan efu
þeir flestum ef ekki öllum þjóð-
um viðbragðsskjótari. Ef hins-
vegar er um það rætt að bera
sameiginlegar byrgðar þjóðfélags
ins sjálfs, er sem hver ýti frá sér
og krefjist fórnanna af nágrann
Vér höfum lifað við góðæri
alllangt skeið, og hagað oss eins
og vér hefðum fengið eilífðar-
bréf upp á varanleik þess, og
í samræmi við það hafa eyðsla
vor og kröfur verið.
Fyrir nokkru var sú fregn i
blaði, að enn mundu utanfarir
íslendinga aukast á sumri kom-
anda, og hefur mörgum þótt nóg
um þá hluti að þessu. Það er
að vísu náttúrulegt, að menn
fýsi að sjá sig um, en grunur
minn er, að alltof margir, sem
utan fara kynnist fáu öðru en
skemmtistöðum og stórverzlun-
um heimsborganna. Kaupæði ís-
lendinga erlendis hefur vakið at-
hygli og gert oss að hlátursefnL
Væri oss nú ekki sæmst að draga
úr slíkum ferðalögum og eyðslu
á dýrmætum gjaldeyri til skemmt
ana og kaupskapar í erlendum
stórborgum.
Hér er nefnt eitt dæmi af
mörgum, sem vér gætum breytt
lífsvenjum í samræmi við minnk
uð fjárráð, án þess að nokkrum
vandræðum ylli. En grípa mætti
niður á fjölmörgum sviðum.þar
sem vér þrengdum lítils háttar
kosti vorum en stæðum að öllu
jafnréttir eftir.
En eitt er víst, ef þjóðin sam-
einast í einhug um að vinna bug
á erfiðleikunum getur hún það.
Til þess þarf að vísu sjálfsaf-
neitun og stundum ef til vill
dálítið erfiði, en aðalatriðið er
að vilja vel. Ef vér sameinuð-
umst um að draga úr togstreit-
unni milli einstaklinga og stétta
og eyða tortryggninni hver í
annars garð mundi mikið vinn-
last á, þegar jafnframt væru
gerðar ráðstafanir til eflingar
framleiðslu með aukinni hag-
sýni og bættum tækjum. En
drýgsta ráðið í þessum vanda,
sem öðrum er að oss kunna að
steðja, er að ala upp í þjóðinni
brezk viðhorf, að þegar býður
þjóðarsómi, eigum vér eina sál,
sem beitir allri sinni orku og
hugkvæmni til að skapa fagurt
og öruggt þjóðlíf. St. Std,