Morgunblaðið - 29.03.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. MARZ 1968
17
MALFUNDAF
ARA
í DAG minnumst við 30 ára af-
mælis málfundafélag'sins Óðins,
félags sjáifstæðisverkamanna og
sjómanna og annarra launþega,
sem fylgja stefnu Sjálfstæðis-
flokksins í baráttu hans fyrir efn
alegu og andlegu frelsi íslenzku
þjóðarinnar.
Þrjátíu ár er ekki langur tími,
en samt munu spor Óðins verða
skýrt mörkuð þetta stutta tíma-
bil í stjórnmála og félagsmála
sögu Sjálfstæðisflokksins og þar
með íslenzku þjóðarinnar.
Málfundafél. Óðinn var stofn
að 29. marz 1938. Stofnendur
voru 41, verkamenn og sjómenn.
Stofnfundurinn var haldinn í
Varðarhúsinu dið Kalkofnsveg.
Markmið félagsins eins og segir
í stofnskrá þess og lögum var
fyrst og fremst það að æfa með-
limi sína í að setja hugsanir
sínar fram í ræðuformi, svo og
að sameina alla launþega og þá
sérstaklega verkamenn og sjó-
menn, sem fylgdu Sjálfstæðis—
flokknum að málum til baráttu
um að ná sínum sjálfsögðu mann
réttum innan verkalýðshreyfing
arinnar. En einmitt á þessu tíma
bili var háð innan verkalýðs-
hreyfingarinnar einhver sú hat-
rammasta barátta um verkalýðs-
félögin, annarsvegar á milli Al-
þýðuflokksins og hinsvegar komm
um, að hann væri Alþýðuflokks-
maður. Fáeri svo að einhvér full-
trúi vildi ekki gefa þessa yfir-
lýsingu gat hann farið heim til
sín aftur án þess að fá þing-
setu.
Svona stóðu málin, þegar Óð-
inn var stofnaður. Slíkum rang-
indum og mannréttindamismun
gátu Sjálfstæðisverltamenn og
sjómenn ekki unað lengur heldur
hófu nú baráttuna fyrir sjálf-
sögðum mannréttindum sínuim
innan verkalýðssamtakanna. 1959
hafði Óðinn fyrsta skipti lista í
framboði til kosninga í Verka-
mannafél. Dagsbrún og var þá
í fyrsta skipti sem Dagsbrúnar-
menn fengu tækifæri til þess að
kjósa eftir lýðræðislegu fyrir"
j laginu í sínar hendur. Því hafði:
alltaf verið haldið fram af vinstri
flokkum, að Sjálfstæðismenn ættu
, ekkert fylgi meðal verkamanna
og sjómanna, en þessi barátta i
Óðinsmanna sýndi þessum herr- |
um að það var hrpallegur mis-
skilningur, Jafnframt baráttu Óð .
insmanna innan verkalýðshreyf- :
ingarinnar tóku þeir í sívaxandi j
mæli þátt í störfum innan Sjálf- j
stæðisflokksins.
1939 sendi Óðinn fulltrúa á
Landsfund Sjálfstæðisflokksins, !
þá var fyrir forgöngu Óðins
stofnað Málfundafél. Þór í Hafn j
arfirði, sem starfaði þar af mikl- \
um þrótti og var ætíð náið sam- |
band á milli þessara félaga á
þeirra fyrstu starfsárum. Þá á
segja sögu Óðins nema að þessa j arbyggingar fyrir sig sjálfa. Til-
máls sé um leið getið því Óðinn
er upphafið og sterkasti fram-
kvæmdaraðilinn í öllu starfinu.
Þá ber sérstaklega að geta
þess að forystumenn Sjálfstæðis
flokksins sýndu þessari baráttu
Sjálfstæðisverkamanna og sjó--
manna slíkan skilning og studdu
drengilega að þessari viðleitni
Óðinsmanna á allan hátt og ber
þar sérstaklega að nefna þáver-
andi formann flokksins, Ólaf
Thors, dr. Bjarna Benediktsson,
túverandi forsætisráðherra og
þáverandi framkv.stj. Sjálfstæð
isflokksins, Jóhann Hafstein, sem
og margir aðrir af forustumönn-
um flokksins.
Við Alþingiskosningarnar
lögur þessar voru samþykktar
og á næsta Alþingi fluttu þrír
| ingmenn Sjálfstæðisflokksins
þeir: Jóhann Hafstein, Gunnar
Thoroddsen og Sigurður Bjarna
Axal Guðmundsson
únista, sem þá var sem óðast að
vaxa fiskur um hrygg.
Alþýðuflokkurinn hafði um
langt árabil haft öll yfirráð í
verkalýðsfélögunum svo og í A1
þýðusambandi íslands, og var
þar kveðið svo rammt að mál-
um að kæmi það fyrir að full-
trúi yrði kosinn af aðildarfélagi
á Alþýðusabmandsþing fékk
hann samkvæmt lögum Alþýðu-
sambandsins ekki þingsetu nema
að hann undirritaði yfirlýsingu
komulagi. í þeim kosningum feng
Alþýðuflokksmenn fæst atkvæði
og sýndi það sig bezt þá að
þeir voru minnsti flokkurinn
innan Dagsbrúnar, þótt þeir
hefðu haldið félaginu í sínum
höndum þar til við þessar kosn-
ingar. í þetta sinn unnu komm-
únistar félagið með tilstyrk fylg
ismanna Héðins Valdimarssonar,
sem þá fyrir skömmu hafði sagt
I skilið við Alþýðuflokkinn. 1940
stilltu Sjálfst.verkam. upp lista
í Dagsbrún í sameiningu við
Alþ.fl. og náðu kosningu í fé-
laginu með yfirburðum, en sú
samvinna stóð eitt ár. 1941 hófst
samvinna Óðinsmanna og fylgis-
manna Héðins og stilltu þeir upp
lista til stjórnarkjörs í Dags-
brún og héldu félaginu 1942.
Var sú samvinna framlengd, en
þá hófst samvinna milli Alþ.fl.
og kommúnista um stjórnarkjör
í Dagsbrún og náðu þeir þá fé-
Núverandi stjórn Óðins
þessu tímabili beittu þessi félög
sér bæði fyrir því að flokkur-
inn hefði erindreka í verkalýðs-
málum og var ráðinn í það starf
Hermann Guðmundsson, formað-
ur Þórs, og ferðaðist hann um
landið ásamt Sigurði Halldórs-
syni, fyrsta formanni Óðins. Og
stofnuðu þessir menn 11 mál-
i fundafélög víðsvegar um landið
j sem svo árið 1940 stofnuðu með
í sér Landssamband Sjálfstæðis-
j verkamanna og sjómanna, sem
starfaði til ársins 1949, en þá
var skipulagi í sambandinu breytt
Landssambandið lagðist niður en
þess í stað kosin verkalýðsmála-
nefnd. Það er ekki hægt að
Óðinn og íbúðnrbyggingnr
1942 fékk Óðinn mann á þing-
sömuleiðis við bæjarstjórnarkosn
ingarnar 1942, fékk Óðinnmann
á bæjarstjórnarlistann og hefir
hann haldið sætum sínum á báð-
um þessum listum síðan. Þá beitti
Óðinn sér sérstaklega fyrir bygg
ingarmálum. 1946 var stofnað
Byggingasamvinnufélagið Hof-
garður, sem byggði 36 íbúðir við
Hofteig. Á landsfundi Sjálfstæð
isflokksins, sem haldinn var á
Akureyri dagana 25.—27. júní
1948 báru fulltrúar Óðins á fund
inum upp tillögu um aðstoð til
handa fátæku fólki við að koma
sér upp íbúðarhúsnæði svo og
um skattfrelsi á vinnu við íbúð-
Sigurður Halldórsson
fyrsti formaður Óðins.
son frumvarp um íbúðarbygging
ar og skattfríðindi og vegna au *c
avinnu við byggingar eigin íbú i
og var frumvarpið samþykkt þar.
Hefir það gjört mörgum fátæk-
um manni kleift að eignast íbúð
fyrir sig og fjölskyldu sína. I 'i
má sízt gleyma því framtaki ÓU-
insmanna, þegar þeir stofnuð i
á árinu 1965 Byggingasamvinr i
félag verkamanna og sjómanna
og hefir Óðinn þar reist sér þan v
minnisvarða, sem lifa mun u- v
ær'ð mior.g ókomin ár, en því máli
mun annar gjöra betri skil á
þessum tímamótum Óðins.
Ég hefi í sem stytztu máH
reynt að segja ágrip af sögu
Óðins, en þvi miáli verða ekki
gjörð nema mjög ófullkomin sk>l
í stuttri blaðagrein, en aðeins
stiklað á stóru. En óhætt mim
að fullyrða, að þeir fulltrúar Óð-
ins, sem skipað hafa hinar ýms u
trúnaðarstöður innan Sjálfstæð
isflokksins hafa haft það að
meginstefnumáli að gjöra hlut
hins vinnandi manns sem stærs!-
an.
Þeir menn, sem frumkvæð 5
áttu að stofnun Óðins eiga fles! -
ir langa starfsæfi að baki og
hafa að mestu dregið sig í h é
úr hinni daglegu baráttu. Marg-
ir þessara brautryðjenda er þeg
ar horfnir yfir móðuna mikb ,
og þeim sé þökk fyrir sín mikl u
Framhald á bls. 19
Úr örbirgð til bjargálna
UM LEIÐ og ég minnist afmæl-
is Málfundarfélagsins Óðins, sem
hefur í 30 ár haldið uppi merki
alþýðumannsins í. Sjálfstæðis-
flokknum og gert það með sóma,
þó svo að blásið hafi úr ýmsum
áttum, minnist ég margra merkra
framfaramála, sem Óðinn hefur
beitt sér fyrir í þágu almenn-
ings. Ekki bara hér í Reykjavík
heldur hefur almenningur um
land allt notið góðs af verkum
þeirra manna, sem staðið hafa
í baráttunni og fylgt málum okk-
ar fast eftir til sigurs.
Ég vil minnast á, að á Lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins norð-
ur á Akureyri báru Óðinsmenn
fram hugmynd að Smáíbúðahverf
inu í Reykjavík og skattfríðind
um húsbyggjenda á eigin vinnu
í íbúðum sínum. Að sjálfsögðu
vorum við ekki einir því for
ustumenn Sjálfstæðisflokksins á
Alþingi og í borgarstjórn leiddu
mál okkar í höfn og erum við
þeim þakklátir fyrir það.
Þá hefur Óðinn beitt sér fyr-
ir stofnun byggingarsamvinnu
félaga og nú síðast Byggingar-
samvinnuifélags Verkamanna og
sjómanna. Á vegum þessa systurs
félags Óðins hafa verið byggð-
ar 38 íbúðir að Reynimel 88-90,
92-94, og er flutt í þær allar á
árinu 1967.
Þá er félagið að byggja 17 í-
búðir að Gautlandi 11-13-15, og
| er það nú í fokheldu ástandi og
I væntanlega íbúðarhæft seinni
part sumars 1968.
í Breiðholtshverfi er svo ver-
) ið að byggja 48 íbúðir, sem verða
væntanlega íbúðarhæfar á árinu
1969.
Þetta er einn liðurinn í verk-
um Óðins og hann beinist í þá
átt að hjálpa efnalitlu fólki að
eignast þak yfir höfuðið og vera
sjálfstætt fólk.
Að endinga óska ég Málfunda-
félaginu Óðni til hamingju með
30 ára starfið, og vona að Óð-
innn eigi eftir að starfa giftu-
samlega í mörg 30 ár í viðbót.
Guðmundur Guðmundsson.
Því verður ekki neitað, að síð
ustu fimimtíu árin haifa verið
mest'U umbrota og byltingartímar
í andlegu og efnalegu tiltiti hér
á íslandi eins og reyndar um
1 heim allan.
íslenzka þjóðin hefur brotizt
úr örbirgð til bjargálna á þessu
tímabili og lifir hún nú við einn
beztan kost allra þjóða á jörð-
inni og á menningarsviðinu hafa
íslendingar látið mjög að sér
kveða bæði í bókmenntum og
myndlist.
} í stjórnmálalifi þessa tíma hef
| ur oft verið stormasamt og blás-
| ið úr ýmsum áttum, en eftir lok
: fyrri heimstyrjaldar fara að ber
| ast hingað róttækar stjórnmála-
| hreyf'ngar með öllum þeim öTlg-
um, sem jafnan eru slíkumhreyf
ingum fylgjandi.
Eftir samruna íhaldsflokksins
og Frjálslynda flokksins í Sjálf-
stæðisflokkinn rétt fyrir 1930
fara pólitískar línur að skýrast
og stjórnmálaflokkarnir eru þá
komnir fram á sjónarsviðið með
nokkurn veginn fu/llmótaða
stefnuskrá, sem enn í dag eru
í fullu gildi. Þó er einn flokkur
sem mjög hefur breytt um svip
og það er Sjálfstæðisflokkurinn.
Vaxandi áhrif launþega og stór-
aukið fylgi flokksins hafa gert
hann að því, áem hann er í dag'
frjálslyndur umbótaflokkur og
langstærsti stjórnmálaflokkur á
íslandi.
Á kreppuárunum varð fjölda
verkamanna og sjómanna, sem
fylgdu Sjálfstæðisflokknum, það
ljóst, að verkalýðsfélögin voru
aðeins deildir í Alþýðuflokknum
verkifæri flokksins til að lyfta
broddunum til æðstu valda á
st j órnmálas viðinu.
Þá verður Málfundafélagið Óð
inn til og fyrir baráttu þeirra
verkamanna og sjómanna, sem í
Óðin gengu, voru helfjötrar
kratanna á verkalýðsfélögin
leystir og mörg verkalýðsfélög
urðu þá það, sem þau eiga að
vera, ópólitísk hagsmunasamtök
launþega.
Síðan Óðinn var stofnaður
eru nú í dag liðin 30 ár og mik-
ið vatn runnið til sjávar á þeim
tíma. Sjálfstæðismenn hafa á
þessum tíma víða verið forystu-
menn í launþegasamtökum og
farist það vel úr heldi. Kjörorð
Sjálfstæðisflokksins, „Gjör rétt,
þol ei órétt“, hefur verið þeirra
leiðarljós bæði innan launþega-
samtakanna, sem annarsstaðar.
Það að vera trúr hverju því
réttlætismáli, sem menn taka að
sér að leysa og gera það eii s
vel og hægt er, á að vera aða s
merki Sjálfstæðismanna hvar í
stétt, sem þeir standa. Vera ó-
feimnir að taka á sig þau óþæg-
indi, sem því fylgja, að berjast
fyrir rétti lítilmagnans.
Heimspeki hinna stritandi
handa verður aldrei misskiliu.
Verkamaðurinn berst alltaf fjrr-
ir því að geta séð fjölskyldu
sinni farborða og sá, sem hefur
aðeins tvær hendur til þess í
i dag, verður að vinna langan
i vinnutíma. En þá er nauðsyn
legt að vinnan sé fyrir hendi.
Óðinsfélagar eru ekkert öðru-
vísi en aðrir launþngar og munu
innan þeirra hagsmunasamtak a
launþega, sem þeir eru í. jafn-
í an að vera í fararbroddi þeirra,
: sem berjast fyrir bættum kjör-
! um verkalýðsins.
Á þessum degi er það ó-k
| mín að áhrif hinnar frjálslyndu
| umbótastefnu Sjálfstæðisflokks-
I ins megi verða sem mest með ís-
lenzku þjóðinni svo vinnuveit-
endur og launþegar geti unníð
sáttir saman að farmgangi hags-
munamála þessa kalda lands und
ir kjörorðunum: Stétt með Stétt.
Guðjón Sigurðsson.