Morgunblaðið - 09.05.1968, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. MAÍ 19(18.
Matur og næring
Ný bók í alfrœðasafni AB
ÞESSA dagana kemur á mark
aðinn ný bók í Alfræðisafni
AB og nefnist hún Matur og
næring. Aðalhöfundur hennar
er William H. Sebrell prófessor
í heilsufræði og næringarfræði
við Colombíuháskóla, en hann
er auk annars ráðunautur við
Alþjóða heilbrigðismálastofnun-
ina (WHO) og Barnahjálp Sam-
einuðu ' þjóðanna (UNICEF).
Nýtur hann alþjóðlegrar viður-
kenningar sem einn fremsti
fræðimaður heims á sínu sviði
og hefur sjálfur unnið þar merki
leg vísindaafrek. Má þar til
nefna kannanir hans á sambandi
miUi næringar og blóðsjúkdóma
en sá þáttur læknavísindanna
verður nú. æ afdrifaríkari eins
og berlega kemur fram í þess-
ari bók.
Matur og næring .kom fyrst
út á ensku fyrir fáum mánuð-.
um og tekur þannig örugglega
til nýjustu þekkingar og rann-
sókna. Hefur Örnólfur Thorla-
cius menntaskólakennari þýtt
hana og búið í hendur íslenzk-
um lesendum. Skrifar hann
einnig formála fyrir bókinni og
kemst þar m.a. svo að orði: “Mat
ur og næring, viðfangsefni þess-
arar bókar hefur verið megin-
viðfangsefni manna og mann-
legs þjóðfélags á öllum öldum.
Fyrstu samfélög manna voru
einkum stofnuð til öflunar mat-
væla, og menning dafnaði ekki
fyrr en tími varð aflögu frá
brauðstritinu. . . .Ekki er ýkja-
langt síðan ófeiti var algeng
dánarorsök hér á landi. En nú
er svo komið hér sem víða í
grannlöndum vorum, að menn
stytta ýmsir ævi sína frekar með
of mikilli neyzlu matar en of
lítilli. Vandamál ofneylzu eða
„ofátið“ eru tekin til meðferðar
í þessari bók, en þau eru ná-
tengd þjóðfélagslegum venjum
ekki síður en vandamál vannær
ingar.“
Að sjálfsögðu er þróun mann
eldis og næringarfræði skil-
merkilega rakin allt frá önd-
verðu í þessari bók og kemur
þá margt forvitnilegt í ljós.
Lengstan aldur hefur mannkyn
ið tekið næringu sína í því
formi, sem hún hittist fyrir í
hverju sinni, og miðað við alla
sögu mannkynsins má segja, að
stutt sé um liðið „síðan menp
náðu tökum á tækni til mat-
vælaframleiðslu." Þannig á raun
verul. landbúnaður sér hvergi
lengri sögu en um það bil tólf
þúsund ár, og þá liðu enn tug-
ir alda án þess að hann tæki
verulegum breytingum. En loks
á 7. eða 8. árþúsundi f.Kr. upp-
götvuðu menn, að fræ, sem falla
til jarðar, verða að nýjum plönt
um og þar með var að dómi
fræðimanna stigið eitt mesta
framfaraspor í allri sögu mann-
kynsins. Veruleg aukning á mat
vælaframleiðslu verður þó ekki
fyrr en með iðnbyltingu 19.
aldar, en þrátt fyrir sívaxandi
tækni helzt hún naumlega t
f dag er talið að fullur helm-
ingur þeirra búi við alvarlegan
sult og næringarskort, og eftir
því sem fólkinu fjölgar vofir
hungurdauðinn yfir æ stærri
hluta mannkynsins. En jafn-
framt hefur annar bölvaldur
færzt í aukana með heilsuspill-
andi ofnæringu og offitu.
Þessu hvoru tveggja, hörmung
um skorts og ofgnóttar, eru gerð
rækileg skil í Mat og næringu
og rætt um hugsanlegar leiðir
til úrbóta. Hungurvofunni verð
ur sennilega ekki bægt fylli-
lega frá dyrum mannkynsins,
nema með takmörkun barnsfæð
inga, og lýsir bókin nýjustu úr-
ræðum í því skyni. Hitt vanda-
málið er engu síður erfitt og
flókið, sem bezt verður ráðið
af því, hversu fólk, sem á við
offitu og ofþyngd að stríða,
verður auðveldlega að bráð sam
vizkulausum fjárgróðamönnum.
sem færa sér trúgirni þess og
vandræði í nyt eins og mörg
dæmi eru tilfærð um í bókinni.
Matur og næring er bók, sem
tvímælalaust á erindi við hvern
mann, ungan sem gamlan. Flest-
ir eiga að geta sótt þangað þekk
ingu og ráð, sem koma þeim að
persónulegu haldi, en auk þess
er hún mjög skemmtileg aflestr
ar. í bókinni er á annað hundr-
að mynda, þar á meðal um 70
þeirra hin mestu listaverk.Verð
ið er enn hið sama og verið
hefur frá upphafi á bókum Al-
fræðasafnsins.
GRENSASVEGI22 - 24
»30280-32262
LITAVER
Pilkington4s tiles
postulínsveggflísar
Stærðir 11x11, 7^2x15 og 15x15
cm.
Mikið úrval — Gott verð.
VELJUM ÍSLENZKT-
ÍSLENZKAN IÐNAÐ
NÝKOMIÐ
SPORTBUXUR DÖMU
— ljósir litir
— létt efni.
FLAUELSBUXUR st. 4—20.
GALLABUXUR 65% dacron.
barna- og unglingastærðir.
Ó D Ý R T .
LAUGAVEGI 31.
Núverandi stjórn sambandsins skipa: Halldór Guðmundsson formaður, Haligrímur Benedikts
son ritari, Rúnar Einarsson gjaldkeri og Svavar Erlendsson varaformaður. Meðstjórnendur
eru söngstjórarnir Róbert A. Ottósson og Sigurður Ágústsson.
Landssamb. Blandaðra kóra 30 ára
TILDRÖGIN að stofnun L.B.K.
voru þau, að Jakob Tryggvason,
þáverandi söngstjóri I.O.G.T. hóf
máls á því á félagsfundi 22. júní
1938, að þörf væri að stofna
landssamband með blönduðum
kórum og kvennakórum, þeim
er þá störfuðu hér á landi, og
lagði til ,að söngfélag I.O.G.T.
gengist fyrir þessu máli. Tillag-
an var samþykkt og þriggja
manna nefnd kosin til að vinna
að framkvæmd málsins. í nefnd-
inni áttu sæti þeir Jakob
Tryggvason, Jón Alexandersson
og Bent Bjarnason.
Árangurinn af störfum nefnd-
arinnar var stofnun sambands-
ins 7. des. 1938. Fimm eftirtald-
ir kórar voru stofnkórar: Kant-
ötukór Akureyrar (stofnaður
1932), Söngfélag I.O.B.T. (stofn-
að 1932), Sunnukórinn á ísa-
firði (stofnaður 1934), Vest-
mannakórinn í VeStmannaeyj-
um (stofnaður 1937) og kór
Róberts Abrahams á Akureyri
(stofnaður 1936). í fyrstu stjórn
ina voru kosnir þeir Jón Alex-
andersson form., Jakob Tryggva
son ritari og Bent Bjarnason
gjaldkeri.
Frá upphafi starfað 17 bland-
aðir kórar í L.B.K. að stofn-
kórunum meðtöldum. Einn stofn
kóranna er enn starfandi, það
er Sunnukórinn á ísafirði. í dag
eru 7 eftirtaldir kórar í sam-
bandinu: Alþýðukórinn (stofn-
aður 1950), Pólýfónkórinn (stofn
aður 1957), Söngsveitin Fíl-
harmónía (stofnuð 1961), Söng-
félag Hreppamanna (stofnað
1961) , Liljukórinn (stofnaður
1962) og Samkór Vestmanna-
eyja (stofnaður 1963). Þátttak-
endur í söngmótinu verða allir
kórarnir nema Sunnukórinn á
ísafirði og Alþýðukórinn, sem
ekki hefir verið starfandi að
undanförnu vegna söngstjóra-
leysis.
Markmið L.B.K. er að efla
kórsöng og aðra söngmennt á Is
landi. Það hefir gefið út söng-
lagahefti handa kórunum og
stuðlað að raddþjálfun og
kennslu í nótnalestri og styrkt
sambandskórana fjárhagslega
eftir getu hverju sinni.
Söngmálaráð var„_ starfandi á
vegum sambandsins frá árinu
1941 og fram til 1961, að lögun-
um var breytt. Það sá um alla
útgáfustarfsemi sambandsins. í
því áttu einungis sæti söngstjór
ar sambandskóranna, og á þess-
um tímamótum sambandsins
viljum vér heiðra minningu
þeirra, sem nú eru fallnir í val-
inn, en það eru þeir Björgvin
Guðmundsson tónskáld, Jónas
Tómasson tónskáld og dr. Viktor
Urbandcic. Sambandið stendur í
ómetanlegri þakkarskuld við
þessa menn fyrir mikið og óeig-
ingjarnt starf í þágu L.B.K. Á
sama hátt færir það þeim mönn-
um, sem verið hafa í stjórn sam-
bandsins alúðar þakkir fyrir
unnin störf, en formenn L.B.K.
frá upphafi hafa verið þeir Jón
Alexandersson, Guðmundur
Benjamínsson, Edvald Malm-
kvist, Gísli Guðmundsson og nú-
verandi formaður, og ekki má
undan fella að geta Steindórs
Björnssonar, sem var ritari í 15
ár samfellt og nú heiðursfélagi
sambandsins.
Söngmót L.B.K. fer fram í
Háskólabíói n.k. laugardag 11.
maí kl. 3 e.h. Þar syngja 6 kór-
ar hver sína efnisskrá. Kórarn-
ir eru: Pólýfónkórinn, söngstj.
Iúgólfur Guðbrandsson, Söng-
sveitin Fílharmonía, söngstj.
Róbert A. Ottósson, Söngfélag
Hreppamanna, söngstj. Sigurður
Ágústsson Birtingaholti, Lilju-
kórinn, söngstj. Ruth Little
Magnússon, Samkór Vestmanna
eyja, söngstj. Martin Hunger og
Samkór Kópavogs, söngstj. J.
Moravek. Einnig munu allir kór
arnir syngja sameiginlega nokk-
ur lög og er það 250 manna kór.
Að loknum hljómleikunum
efna kórarnir til samkvæmis í
Lídó.
(Frá L.B.K.)
Sönglög Sveinbjörns
Sveinbjörnssonar
ÞAÐ er gleðiefni að geta sagt
frá því, að mér tókst að vekja
athygli ráðamanna á þeirri stað-
reynd, að nauðsyn bæri til að
gefa út lög Sveinbjörns Svein-
björnssonar tónskálds. í Lands-
bókasafninu liggja staflar af
margs konar handrituðum nót-
um, ásamt mörgum prentuðum
nótum, sem eru fyrir löngu upp-
seldar, þar hafa þær legið síðan
árið 1930. Eins og kunnugt er
gaf ekkja Sveinbj. Sveinbjörns-
sonar, frú Eleanor, öll handrit
síns íslenzka ríkiniu, sem sjá má
á gjafabréfi, sem er til varð-
veizlu í Menntamálaráðuneytinu
dagsett 24. júilí 1954. Ekki er
mér kunnugt um að neitt af verk
um Sveinbj. Sveinbjörnssonar
hafi verið gefið út, þessi 14 ár
síðan gjafabréfið barst, nema
þjóðsöngufinn og þessi áður
nefndu sönglagahefti, sem eru
nú á boðstólum hjá Menningar-
sjóði, Hverfisgötu 21, Reykjavík.
Sveinbj. Sveinbjörnsson starf-
aði mikinn hluta ævi sinnar í
Skotlandi, Danmörku og Kanada.
Hann samdi sönglög við texta,
er hann valdi í þeim löndum sem
hann dvaldi í, og eru bæði prent
aðar og óprentaðar nótur á er-
lendum tungúmálum, einkum á
ensku. í söngbókum tveim er
nefnast „Musica Islandioa" nr.
22 og 25, má sjá snildar þýðingar
Jakobs Jóh. Smára. Hann hefur
vegna minnar tilhlutunar þýtt
alla textana, sem eru í heftun-
um, af ensku á íslenzku. Dr.
Hallgrímur Helgason sá um
prentunina. Ég hafði lengi barist
fyrir að einsöngslög Sveinbj.
Sveinbjörilssonar, þau sem eru í
safninu, kæmust á prent. Von-
andi er þetta aðeins upphafið.
Ljóðskáldinu góða, Jakob Jóh.
Smára ætti að vera falið að þýða
alla erlenda textana við áður-
nefnd sönglög, hvort þau verða
gefin út fyrr eða síðar. Það er
mikill fengur fyrir íslenzka ein-
söngvara, að fá þessar tvær söng
bækur með íslenzkum texta, eft
ir okkar höfuðtónskáld.
Eftir að ég hafði fengið leyfi
réttra aðila, að fá ljósprentuð í
Landsbókasafninu sönglögin, tók
Jakob Smári til við þýðingarnar.
Við unnum saman við að fella
textana sem bezt við lögin, og
fæ ég ekki séð annað, en að vel
hafí tekist. Ljósprentanirnar
voru síðar notaðar við prentun
sönglagaheftanna sem prentuð
voru í Þýzkalandi. Tillag þeirra
sönglaga, eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson sem Jakob Smári hef-
ur þýtt samkvæmt ósk minni eru
sem hér segir. Ég elska land,
Hvítt lyng, Vor, Sóleyjarsöngur,
Dúfan min, Til næturgalans, Man
söngur, Söngur vestanvindsins,
Ljóffaljóð, Heimsigling bátanna,
Kall fiskimannsins, Vetrarrósir,
Grímudans, Álfarnir, Hví skyldi
syrgja og Sjá ljós og lit.
Þess skal getið að nokkur ai
Ijóðunum eru ort af Helenu
'Sveinbjörnsson, dóttur tónskálds
ins, hún býr í Calgary, Alberta,
Kanada, ásamt bróður sínum,
Þórði, og móður, hinni ágætu
heiðurskonu, Eléánor Svein-
björnsson, sem nú er á tíræðis-
aldri.
Reykjavík, 31. jan. 1968.
Anna Þórhallsdóttir.