Morgunblaðið - 23.06.1968, Blaðsíða 15

MORGONBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 19©8
15
Afrek. sern ekki
devmast
O J
Síðustu dagana hafa látizt
tveir íslendingar, sem hvor með
sínum hætti reyndust afreks-
menn.
Annar var málarinn Nína
Tryggvadóttir, sem andaðist í
New York, gift þarlandsmanni
en hélt ætíð tryggð við föður-
land sitt. Svo sem verða vill,
eru ekki allir sammála um list
Nínu Tryggvadóttur. En ein-
kennilegur má vera smekkur
þeirra, sem ekki viðurkenna, að
altaristafla hennar í Skálholts-
kirkju sé frábært listaverk. Með
því hefur hún tengt naifn sitt
við eitt fegursta guðshús á fs-
landi, reist á fornhelgum sögu-
stað, og eftirlátið síðari kynslóð-
um verk, sem þær munu dást að,
ekki sízt vegna hins rammís-
lenzka anda, er í verkinu býr og
e.t.v. er enn öflugri vegna langr-
ar dvalar höfundar utanlands,
heimþrár hennar og næms skiln-
ings á fegurstu einkennum ís-
lenzkrar náttúru.
Kristján Kristjánsson bíla-
kóngur frá Akureyri, eins og
hann var nefndur í daglegu tali,
var vissulega ólíkur listakon-
unni Nínu Tryggvadóttur. En
hann var einnig afreksmaður á
Frá nýju Sundlaugunum.
REYKJAVÍKURBRÉF
sinn veg. Þótt Kristján væri
staddur innan um margmenni,
virtist stofan stækka og hærra
verða til lofts, þegar hann bar
að. Þessu réði lifsþróttur hans,
bjartsýni og framkvæmdaþrek.
Kristján var einn hinna mörgu
samtímamanna sinna, sem hófst
af sjálfum sér og varð vel stæð-
ur maður með því að ryðja nú-
tíma samgöngum rúm hérlendis,
samfara því, að hann sýndi stór-
hug sinn með miklum bygginga-
framkvæmdum í þeim bæjum,
þar sem hann valdi sér aðsetur.
Án athafna og dugnaðar því-
líkra manna er hætt við, að list-
tíengi fái lítt notið sín heldur
koðni niður eins og um eru allt
of mörg dæmi í sögu þjóðar okk-
ar.
Fjölsóttasta
sýningin?
„fslendingar og hafið“, sýning
in, sem nú er haldin í Laugar-
dalshöllinni í Reykjavík að frum
kvæði stjórnar fulltrúaráð Sjó-
mannadagsins í Reykjavík og
Hafnarfirði, hefur verið fjölsótt
og er sennilegast þegar orðin
fjölsóttasta sýning sinnar tegund
ar, sem haldin hefur verið á fs-
landi og a.m.k. á hún skilið að
verða það. Um þýðingu sjávarút
vegs fyrir íslendinga þarf ekki
að fjölyrða. Henni hefur svo
oft verið lýst, að þar um verð-
ur ekki bætt með fáum orðum
í Reykjavíkurbréfi. Rétting ís-
lenzku þjóðarinnar úr aldalöng-
um kút fátæktar og umkomu-
leysis er fyrst og fremst að
þakka hagnýtingu gæða hafsins.
Höfuðgallinn nú er sá, að við
erum orðnir of háðir sjávarafla.
Á þá staðreynd er minnt, ekki til
þess að gera lítið úr þýðingu
sjávarútvegsins, heldur vegna
hins, að engum má ofbjóða, enda
hefur ævaforn reynsla þjóðar-
innar sannfært hana um, að svik
ull er sjávarafli. Of margir
gleyma því í önn dagsins, hversu
við erum háðir hafinu og þeim
feng, sem þangað er sóttur.
Hættan á þeirri gleymsku skap-
ast ekki sízt í fjölmenni, eins og
hér í Reykjavík, þar sem fæstir
sækja framfæri sitt beint í sjáv-
arútveg, en allir eiga þó vel-
gengni sína að verulegu leyti
undir honum. Þess vegna er það
mikið þarfaverk að efna til sýn-
ingar eins og íslendingar og haf
Laugardagur 22. júní
ið til þess að rifja upp, hversu
mörg og sterk bönd tengja þessa
tvo aðila.
Fróðleikur
og skemmtun
Sýningin sameinar það tvennt,
sem saman þarf að fara, til að
fullt gagn verði af. Hún er bæði
fróðleg og skemmtileg. Sumir, e.
t.v. flestir, fara þangað fyrst og
fremst í því skyni að fá góða
skemmtun eina dagstund. Slíkt
næst með skjótri yfirferð, og
verður þó einnig að gagni því
að ætíð situr eitthvað eftir af
þeim mikla fróðleik, sem þarna
hefur verið saman tekinn. Hér
skal engin tilraun gerð til að
lýsa honum. Þár er sjón sögu
ríkari. Þarna má bera saman
gamla og nýja tíma, aðstæður og
atvinnuhætti áður fyrr og nú,
jafnt hér í Reykjavík og á ver-
stö'ðvum víða um land. Sýnd eru
ævaforn vinnubrögð og nýtízku
vélar, innlendar og útlendar.
Svo er og gerð grein fyrir
helztu þjóðfélagsstofnunum, sem
ýmist styðja sjávarútveginn eða
styðjast við hann. Auðvitað hafa
ekki allir jafnan áhuga fyrir
öllu, sem þarna er að sjá, en þá
er að velja og hafna, svo að
hver dveljist helzt við það, sem
hugur hans stendur til, enda er
ólíklegt annað, svo fjölbreytt
sem sýningin er, en allir finni
þarna eitthvað, sem þeir hafa al-
veg sérstakan áhuga á. Forustu-
menn sýningarinnar eiga skilið
alþjóðarþakklæti fyrir hug-
kvæmni sína og dugnað. Enginn
þó fremur en Pétur Sigurðsson
alþingismaður, sem forustuna
hefur haft, þó að lítt hefði hon-
um orðið ágegnt, ef aðstoðar
margra annarra hefði ekki einn-
ig notið við.
Amiað að koma
á Þin«velli
Þeir, sem komið hafa til Þing-
valla i vor, hafa allir fundið þá
gjörbreytingu, sem þar er á orð-
in. Þeir, sem ekkert komast eða
vilja komast nema akandi inni-
lokaðir í bifreið, kvarta undan
því að geta ekki brunað niður
Almannagjá eins og hingað til,
án þess að þurfa að hreyfa sig
og þó lítillega og af skyndingu
verða varir hamraveggjanna á
báða vegu. Hinir, sem kunna bet
ur að njóta mikilfenglegra staða
í kyrrð og ró, telja ekki eftir sér
5-10 mínútna gang í því skyni
að fagna því, að Lögbergið helga
er nú ekki lengur hulið moldar-
mekki né skjálfandi af sí-
felldri umferð ökutækja. í stað
skarkala, andstyggilegri benzín-
stybbu og rykskýja er það nú
fuglakliður og mannamál sem
rjúfa þögnina í Almannagjá
Skiljanlegt er, að sumir
sakni þess að komast ekki
í gjánna eða að Lögbergi en
það gera þeir því aðeins að þeir
átta sig ekki á hversu auðkvæmt
er þangað með örstuttri göngu-
ferð. Ánægjulegast er að aka að
gjárbarminum, þar sem útsýnis-
taflan er, og ganga þaðan sem
leið liggur annað hvort niður
fyrir Drekkingarhyl yfir Öxarár
brúna eða yfir gjáarbarminn
eystri og til Valhallar. Því fer
svo fjarri, að slík gönguferð
þurfi að verða ókunnugum ferða
löngum til ama, eins og sumir
forustumenn ferðamannamála
hér á landi óttast, að má full-
yrða má hitt, að menn njóti Þing
vallaferðar miklu betur en ella
með því að fá sér örstutta, hress-
andi gönguferð.
Þjóðhátíð í Laug-
ardal og miðbæ
Eðlilegt er, að menn velti því
fyrir sér rétt eftir Þjóðhátíðina
17. júní, hvort miða eigi að því
framvegis að hafa hana einung-
is í Laugardal eða einungis í
miðbænum eða á báðum stöðum
eins og nú. Hér í blaðinu hefur
því verið haldið fram að æski-
legt væri að flytja hátíðina aft-
ur að öllu leyti niður í miðbæ.
Sú reynsla, sem fengizt hefur,
virðist trauðla styðja þá skoð-
un. Raunar má segja, að í mis-
jöfnu veðri eins og ætíð má bú-
ast við, sé áhættuminna að hafa
hátíðina í miðbænum. í fyrra,
1967, hefi vafalaust tekizt bet-
ur til, ef hátíðahöldin hefðu ver-
ið þar sem stormurinn gnauðaði
eitthvað minna en inni í Laug-
ardal. En þá var veðrið svo
vont, a.m.k. um miðjan daginn,
að miklir erfiðleikar hlutu að
verða á hátíðarhöldunum hvar
sem þau hefðu verið. Að þessu
sinni virtist áhorfendum, sem
fylgst hafa með þessum hátíðar-
höldum frá upphafi, að hátíðin
inni í Laugardal tækist mun bet-
ur heldur en lengst af reyndist
um miðjan daginn niður í mið-
bæ. Enginn efi er á því, að fleiri
fá með eigin augum notið þess,
sem gerist þarna innfrá, heldur
en þess sem sýnt er á Austur-
velli og jafnvel Arnarhóli. Hitt
virðist ótvírætt, sem til mikilla
bóta var, að hafa kvöldskemmt-
unina og þá einkum dansinn í
miðbænum. Er raunar furðulegt,
að mönnum skyldi nokkru sinni
koma til hugar, að unnt væri
að flytja hann þaðan, en ætíð
eru einhverjir, sem vilja láta
breyta öllu og umturna, en sízt
af öllu má of mikið mark á því
fólki taka.
Sízt þangað
styrk að sækja
Kommúnistar hampa því mjög
þessa dagana, að þeir hafi feng-
ið eitthvað af mönnum frá Norð-
urlöndum og jafnvel alla leið
sunnan úr Grikklandi til fund-
arhalds hér í því skyni að mót-
mæla aðild íslendinga að Atlants
hafsbandalaginu. Auðvitað getur
verið fróðlegt að heyra hvað aðr
ir segja af sinni reynslu um
samskonar viðfangsefni og við
þurfum að leysa. En þegar komm
únistar á fslandi halda ákaft
fram formanni samtaka í Nor-
egi, sem hafa það að markmiði
að ná Noregi úr Atlantshafs-
bandalaginu, þá hljóta íslending
ar að spyrja, hvernig þeim heið-
ursmanni hafi tekizt að hafa á-
hrif á sína eigin landa. Undan-
farna mánuði hefur verið mikið
að því unnið í Noregi að koma
af stað öflugri hreyfingu fyrir
úrsögn Noregs úr bandalaginu.
í vetur birti t.d. álitlegur hóp-
ur norskra menntamanna áskor-
un þessa efnis, og var þá mikið
um það rætt, að efnt mundi til
þjóðaratkvæðis í Noregi um á-
framhaldandi aðild Noregs að
bandalaginu. í fyrri viku voru
síðan ítarlegar umræður í norska
stórþinginu um málið, eins og
þegar hefur verið frá skýrt hér
á landi. Árangurinn varð sá, að
einungis 6 þingmenn greiddu at-
kvæði með því, að Noregur
skyldi nota uppsagnarréttinn á
næsta ári. Það munu vera helm-
ingi færri en á sínum tíma
greiddu atkvæði í Stórþinginu á
móti inngöngu Noregs í banda-
lagið. Árangur af hinum ákafa
áróðri gegn aðild Noregs hefur
þess vegna orðið þveröfugur við
það, sem að var stefnt. Þess
vegna er naumast við því að bú-
ast að manni eða mönnum, sem
hafa haft þvílík áhrif á sína
eigin samlanda, verði mikið á-
gegnt hér. Líklegt er, að svar
flestra verði: Maður, líttu þér
nær!
Friðsöm mótmæli?
Menn velta því þess vegna
fyrir sér þessa dagana, hvort
þessir útlendingar hafi verið
sóttir hingað til lands í því skyni
að telja íslendingum trú um það,
sem þeim mistókst algjörlega að
telja sínum eigin löndum trú um.
Eða er tilgangurinn annar, sá
að reyna að koma af stað óeirð-
um, svipuðum og reyndar hafa
verið annars staðar í þeirri von,
að ríkisvaldið hér sé veikara en
þar? Kommúnistar sverja raun-
ar og sárt við leggja, að þeir
ætli einungis að efna til frið-
samlegra mótmæla. Upp úr slík-
um fullyrðingum er sáralítið
leggjandi. Hegðun þeirra og
hugsunsarháttur er á sama veg
og úlfsins, er sagði, að lambið
réðist á sig. Það eru ýmist frið-
samir borgarar eða sjálfir lög-
gæzlumennirnir, sem kommún-
istar saka um árásir. Ef illa fer,
þá telja þeir, að hinir friðsömu
kommúnisku mótmælendur hafi
gert upphlaup vegna ögranna
annarra og forystumennirnir
hafi alls ekki við neitt ráðið.
Einmitt vegna þessara alkunnu
aðfara kommúnista þótti það at-
hyglisvert á dögunum, þeg-
ar kommúnist óeirðalið lét und-
an síga úr stúdentahúsi í Stokk-
hólmi, hversu það var gert á
skipulegan hátt, án þess að nokk
ur þeirra léti „ögra“ sér til upp-
hlaups, þó að sjaldan hafi virzt
meira tilefni en einmitt þá. Þetta
dæmi var talið sanna, að komm-
únistar hefðu fullt vald á sínu
liði, þegar þeir vildu. Hin sjálf-
krafa upphlaup eru einungis
skipulagður liður í valdastreitu
þeirra. Hitt er meira til gamans
að rifja upp, að á dögunum fór
einn forgöngumaður í hópi ung-
komma um vinnustaði og skýrði
frá því að nú væri búið að út-
vega hingað tuttugu Grikki, eins
og hann sagði. Þá var hann
spurður hvaðan peningarnir
kæmu til að kosta þessa útlend-
inga hingað. „Þeir koma líka frá
útlöndum," svara’ði ung-komm-
inn.
Gremjan í garð
Gerhardsen
Tvískinnungur kommúnista
lýsti sér einnig ofurvel í gremju
þeirra í garð Einars Gerhard-
sen fyrir, að hann skyldi láta
uppi skoðanir sínar á nytsemi
Atlantshafsbandalagsins og
segja frá því, sem í Noregi hafði
gerzt, í þeim efnum sama daginn
og hann kom hingað. Þjóðviljan
um fannst óviðeigandi, að þessi
kunnasti stjórnmálamaður Nor-
egs væri spurður um þau efni, er
hann kom beint frá að taka á-
kvörðun um, samtímis því, sem
kommúnistar fá hingað lítt-
þekktan mann til að fræða ís-
lendinga um þann boðskap, sem
hans eigin þjóð hafði ekkert
mark á tekið. Gremja kommún-
ista í garð Einars Gerhardsen
er því meiri sem í Noregi hefur
verið þrálátlega að því unnið
— og sá orðrómur hefur einnig
heyrzt hér — að telja mönnum
trú um, að Einar Gerhardsen
hafi fyrr og síðar, verið hálf-
volgur í afstöðu sinni til
Atlantshafsbandalagsins. Þess
vegna er fróðlegt að kynnast
því, að í bók sinni um Einar
Gerhardsen, segir Rolf bróðir
hans hiklaust og styður það við
vitnisburði fleiri kunnugra
manna en sjálfs sín, að Noreg-
ur hefði ekki sótt um inngöngu
í Atlantshafsbandalagið, ef Ein-
ar Gerhardsen hefði ekki tekið
skýra stefnu og ótvíræða for-
ustu í þeim efnum. Allt annað
mál er, að hún hefur ætíð vilj-
að skoða málið frá öllum hliðum
og lagt áherzlu á, að ekki væri
efnt til fjandskapar við Sovét-
Rússland með Atlantshafsbanda
laginu. Þess vegna sagði hann
m.a. forsætisráðherra fundi í Atl
antshafsbandalaginu árið 1957
m.a. þetta:
„Við verðum að forðast að
vekja þá skoðun, að við séum
hræddir við samningaumleitanir
við Austur-blokkina. Um heim
allan þrá menn að kalda stríð-
inu ljúki. Við verðum að hegða
okkur á þá leið, að enginn vafi
geti orðið um vilja okkar til að
ná því marki. Við verðum ætíð
að vera reiðubúnir til að endur-
skoa sjónarmið okkar.“
„Þegar við horfum til baka á
þróun bandalags okkar frá ár-
inu 1949, höfum við ástæðu til
að gleðjast yfir miklu og líta á
það sem staðfestingu á því, að
við höfum valið rétta stefnu. Þró
unin í vopnatækni hefur hins-
vegar leitt til þess, að nú erum
við á vegamótum. Nú er um að
gera, að við sýnum, að við kunn-
um að taka rétta ákvörun um
hvaða framhaldsveg við eigum
að velja. — Samheldnin ein er
ekki nóg. Hún verður ætíð að
birtast í jákvæðri og uppbyggi-
legri friðarstefnu."
Þessi orð Gerhardsens lýsa
rétt þeirri stefnu, sem Atlants-
hafsbandalagið fylgir nú.