Morgunblaðið - 26.06.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUJSTBLAÐrÐ, MÍÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 196«

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
FRAMSÝN OG SÍUNG
SAMTÖK
|>æður þær, sem þeir Bjarni
Benediktsson forsætis-
ráðherra, Willy Brandt ut-
anríkisráðherra Vestur-
Þýzkalands og Manlio
Brosio, aðalframkvæmda-
stjóri NATO fluttu við setn-
ingu ráðherrafundarins sl.
mánudagsmorgun voru um
„margt athyglisverðar. Svipur
þeirra mótaðist fyrst og
fremst af raunsæju mati
á hlutverki Atlantshafsbanda
lagsins og árangrinum af
starfi þess í tæp 20 ár.
Allir lýðræðissinnaðir og
ábyrgir íslendingar hljóta að
taka undir þau ummæli
Bjarna Benediktssonar að við
íslendingar komumst ekki
hjá því, fremur en aðrir, að
tryggja öryggi og varnir
lands okkar, eins og öllum
fullvalda ríkjum ber skylda
til. Það er líka rétt, sem
fram kom í ræðu forsætis-
ráðherra Islands, að Atlants-
hafsbandalagið hefur náð
þeim megintilgangi, sem því
var ætlað, að tryggja friðinn
í Evrópu. Því markmiði hef-
ur bandalaginu ekki einungis
tekist að ná, heldur einnig
að draga verulega úr þeirri
spennu, sem áður ríkti á þess
um slóðum. Það er líka stað-
reynd, eins og forsætisráð-
herrann benti á, að þó á
ýmsu hafi gengið undanfarið
þá hefur einkum hin síðari
misseri verulega miðað í þá
átt, að draga úr hindrunum
gegn samgangi þjóða í Ev-
rópu, jafnt í samskiptum
manna á milli og á sviði
menningarmála.
Það er einnig að sjálf-
sögðu rétt, að þótt Atlants-
_ hafsbandalaginu hafi tekizt
að skapa aukið öryggi og
jafnvægi, þá er ekki þar með
sagt að það eigi að standa
óbreytt um allan aldur. En
yfirgnæfandi meirihluti ís-
lendinga tekur undir þau um
mæli Bjarna Benediktssonar
að fráleitt væri að leggja það
niður eða hverfa úr því,
nema önnur jafntrygg skip-
an kæmi í staðinn.
íslendingar þakka þau við-
urkenningarorð, sem Willy
Brandt utanríkisráðherra
og Manlio Brosio létu
-falla í ræðum sínum í garð
íslenzku þjóðarinnar. íslend-
ingum eru mikilsvirði þau
auknu kynni, sem skapast
hafa af þjóð þeirra og landi
með þátttökunni í Atlants-
hafsbanddlaginu. Þessi litla
þjóð getur ekki lifað einangr
uð í vályndri veröld.
I upphafi ræðu sinnar
komst Willy Brandt m.a. að
orði á þessa leið:
„Þau 15 ríki, sem eiga full-
trúa sína hér á þessum fundi,
eru mikið afl friðar og fram-
fara. fsland er hið minnsta
meðal þeirra þegar við fólks-
fjölda er miðað. Hins vegar
er land þetta og sú þjóð, sem
það byggir engra eftirbátur
í þeirri staðföstu ákvörðun
sinni að vernda frelsi sitt og
lýðræðislegt stjórnarfar, og
leggja fram sinn skerf í við-
leitni til að skapa betri og
farsælli heim. Þegar fyrstu
landnemarnir komu til þessa
lands frá Noregi fyrir nærri
1100 árum, stigu þeir fyrsta
stóra sporið til að brúa hina
breiðu ála Atlantshafsins.
Segja má því með sanni, að
hugrekki þessarar þjóðar,
sem um aldir hefur vanist
ferðum um úfið úthafið hafi
gert hana að brautryðjanda
meðal þeirra þjóða, sem nú
mynda bandalag Atlantshafs
þjóðanna. Það er ekki einung
is sökum þess, hve mikla þýð
ingu lega þessa lands hefur,
miðja vegu milli meginlands
Norður-Ameríku og Evrópu,
heldur vegna sögulegra af-
reka sinna, að ísland er ó-
missandi meðal meðlima At-
lantshafsbandalagsins".
í lok ræðu sinnar komst
Willy Brandt að orði á þessa
leið:
„Atlantshafsbandalagið veit
vel, hvernig það á að laga sig
að breyttum aðstæðum, bæði
í Evrópu og annars staðar í
heiminum. Það hefur þegar
sannað gildi sitt sem ómiss-
andi undirstaða fyrir því að
unnt sé að skapa öfgalausa
stefnu í þessum málum, sem
er forsenda þess að mögulegt
sé að koma á bættri sambúð
þjóðanna. Það eru framsýn
og síung samtök, sem nú
koma saman til fundar hér
í Reykjavík.“
Þessi orð eru mælt í senn
af raunsæi og víðsýni. Tak-
mark öryggisbandalags vest-
rænna þjóða er að skapa
aukið öryggi og frið meðal
þjóðanna. Það er í dag sterk-
asta afl friðar og framfara í
Evrópu. Þess vegna er okkur
fslendingum í senn sómi að
aðild okkar að því og brýn
nauðsyn.
MORGUNBLAÐIÐ
að hefur verið markviss
stefna Morgunblaðsins
að færa skrif þess í frjáls-
lyndisátt, opna það fyrir mis
munandi sjónarmiðum, halda
almennum fréttum fyrir utan
stjórnmálin og taka sjálft af-
stöðu til mála eftir því, sem
efni standa til á hverjum
tíma. Þetta hefur reynzt

Mikz&m iii U1 ÍAN UR HEIMI
Rússland nú
við byltingu
1 VANDAMÁLIÐ mikla sem
Iamað hefur stefnu Sovétríkj-
anna eftir fall Krúsjeffs frá
því fyrir nær fjórum árum,
hefur komið glöggar í ljós
síðustu vikurnar en nokkru
sinni fyrr — fyrst í Tékkó-
slóvakíu en síðan í Frakk-
landi.
í Tékkóslóvakíu hafa leið-
togarnir í Kreml orðið að
sætta sig við róttæka endur-
bótahreyfingu, sem er mjög í
andstöðu við þeirra eigin
skoðanir og þeir geta ekki
gert sér miklu meiri vonir en
að hinn endurskipulagði
kommúnistaflokkur Tékkósló
vakíu verði þess megnugur að
hafa stjórn á þessari hreyf-
ingu með því að verða í farar
broddi hennar. Eina leiðin
önnur var valdbeiting, sem
myndi í bezta falli verða til
þess að spilla margra ára erf-
iðri og vandsækinmi viðleitni
leiðtoganna í Kreml til þess
að losa Sovétríkin úr einangr
un, áður en Kína verður of
voldugt og hættulegt til þess
að virða megi það að vettugi.
Þá hafa sovézku leiðtog-
arnir orðið að segja franska
kommúnistaflokknum að
virða lög og reglu — lög og
reglu hægri sinnaðrar ríkis-
stjórnar — gegn útbreiðslu
stjórnleysis, sem gæti skapað
byltingarástand. Rússland má
ekki við byltingarástandi nú í
Evrópu. Það kynni að leiða
til borgarastyrjalda, sem
breyttust í heimsstyrjöld.
Slíkt byltingarástand myndi
spilla jafnvægi jafnt efnahags
lega og stjórnmálalega í
heimi, sem Sovétríkin taka æ
meiri þátt í. Byltingarástand
hefur tilhneigingu til þess að
breiðast út og forystumenn
Sovétríkjanna hafa nú
ástæðu til þess að óttast vax-
andi byltingartilhneigingu
heima fyrir.
í stuttu máli sagt, þá ótt-
ast þetta stórveldi nú meira
byltingu en nokkuð annað í
heiminum, enda þótt það eigi
þau áhrif, er það hefur í heim
inum, að þakka byltingar-
stefnu sinni.
Þetta kemur frjálslyndum
hugmyndum sem slíkum ekk-
ert við. Þetta leiðir aðeins í
málaleiðtoga, sem búnir eru
að festa sig í sessi og eru að
reyna að sættast við aðstæð-
urnar, en þetba þekkist alls
staðar annars staðar.
Sú almenna stefna, sem
haldið hefur verið fram síð-
ustu ár, virðist ekki rík af
hugmyndum. Henni má í
stuttu máli lýsa sem stuðn-
ingi við ráðandi þjóðfélags-
vald á Vesturlöndum en und-
ir öðru yfirskini, tilraunum
til þess að friðþægja þeim,
sem kynnu að krefjast endur-
Eftir Edward
Crankshaw
bóta á meðal fylgiríkja Sovét
ríkjanna og því að gefa eftir
eða beita hörku heima fyrir
til skiptis en með gætni (enda
þótt það hafi tekizt klaufa-
lega). Þessi stefna mótaðist
upphaflega fyrir mörgum ár-
um, en varð flóknari vegna
þeirra öfga, sem leiddu til
falls Krúsjeffs og síðar vegna
styrjaldarinnar í Víetnam.
Hin nýja stétt
Þetta þýðir ekki það, að
sovézki kommúnistaflokkur-
inn hafi að lokum látið und-
an. Sumir leiðtogana, Kosy-
gin forsætisráðherra eða að
minnsta kosti sumir yngri
mannanna í æðsta ráði flokks
ins eins og Dimitri Polyansky,
hafa vafalaust sætt sig við
það, að Rússland njóti góðrar
aðstöðu í heiminum og leit-
ast einungis eftir því að gera
landið nógu öflugt til þess
að standast Kína snúning svo
og mögulegum byltingarhug-
myndum heima fyrir (sem
nú gætu komið jafnt frá
vinstri sem hægri), en enn-
fremur að fá hina nýju yfir-
stétt til stuðnings við sig í
vaxandi deilum við stétt
menntamanna, sem vill koma
fram með nýjar hugsjónir.
Samt er það ólíklegt, að
þessir menn hugsi sér að
halda áfram stalínistiskri
heimsvaldastefnu með því að
styðja að því, er heppilegt
augnablik gefst (hvenær
myndi það verða?), að steypa
af stóli vestrænum stjórnum,
Óttinn
Það eru margir aðrir á
hinn bóginn, sem ekki hafa
neinn skilning um þróun
þjóðfélagsins og sem vona t.d.
að koma á fyrri stjórnarhátt-
um í Tékkóslóvakíu og sem
myndu vilja líta á tilmælin
til franska kommúnistaflokks
ins fyrir skömmu sem ekkert
annað en tæknilegt bragð,
gert í því skyni að auka á
áhrifin yfir þeim flokki. Eng-
inn vafi leikur á því, að und-
anfarnar vikur hafa átt sér
stað viðræður, þar sem reiði
hefur brotizt fram einkum
vegna atburðanna að undan-
förnu í Tékkóslóvakíu. Menn,
sem gera sér grein fyrir því
áfalli ,sem kommúnistahreyf-
ingin í heiminum hefur orð-
ið fyrir, hafa orðið að láta, er
þeir voru að réttlæta aðlög-
unarstefnu sína, eins og að
þeir væru að hörfa í því
skyni að gera þeim mun
skarpari framrás af stökk-
palli leninismans.
Sú staðreynd blasir við, að
lífið hefur breytzt. Með því
að grípa ekki til ráðstafana,
sem, ef þær myndu ekki leiða
til hörmulegrar styrjaldar,
myndu að minnsta kosti hafa
í för með sér efnahagshrun
í Sovétríkjunum, geta Sovét-
ríkin ekki framar með
árangri keppt um stuðning
eindreginna byltingarmanna
um allan heim. Kína hefur
ýtt þeim til hliðar og mun
gera það framvegis — hvers
virði svo sem það kann að
vera.
Án þess að ávinna sér hlut
lausan stuðning þess mikla
fjölda fólks, sem ekki fæst
við verkamannastörf og fer
stöðugt fjölgandi, getur Sov-
étstjórnin ekki gert sér von-
ir um að halda aftur af upp-
reisnarsinnuðum mennta-
mönnum, sem verða fleiri
með degi hverjum — án þess
að grípa til refsiaðgerða í stór
um stíl á stalínistískan hátt,
sem eitt sér myndi hafa
hörmuleg áhrif á efnahag
landsins. Þess vegna keppast
Kosygin og stuðningsmenn
hans um, eins og þeim er
unnt, að bæta grundvöllinn
fyrir lífskjörum þjóðfélagsins
með því að grípa til ráðstaf-
ana, sem eru á engan hátt
leninistískar. Þeir gera þetta
þrátt fyrir harða andstöðu
háttsettra einstaklinga í em-
bættismannakerfi þeirra eig-
Framh. á bls. 20
unnt, þótt blaðiS styðji á-
kveðinn stjórnmálaflokk,
Sjálfstæðisflokkinn, eindreg-
ið. Um þróunina í þessu efni
og Morgunblaðið í þessum
skilningi, var ritað í afmælis-
blað Morgunblaðsins fyrir
tæpum 5 árum eða í nóvem-
ber 1963 og þar segir m.a.:
„En hvað er þá blaðið frá
þessum sjónarhóli séð? Það
er ekki skoðun eins manns,
meira að segja ekki skoðun
allrar ritstjórnarinnar. Blað-
ið væri opið fyrir heilbrigð-
ar rökræður, enn opnar en
það er í dag . . . Þar væri al-
menningsálit ekki einungis
myndað, heldur endurspegl-
aðist það á síðum blaðsins.
Einhverjir yrðu að vísu að
skrifa leiðarana, kveða upp
úr um það hvar blaðið sjálft
stæði, en einnig þeir yrðu að
sæta gagnrýni og einnig þeir
yrðu fyrir áhrifum umræðn-
anna.“
Þetta sagði Morgunblaðið
árið 1963 og í samræmi við
það reynir það að starfa.
Þeir menn eru blindir, sem
ekki átta sig á því, að stefnt
hefur í þessa átt um langt
skeið og vonandi heldur svo
fram sem horfir, þótt enn
megi taka undir niðurlagsorð
nefndrar greinar í afmælis-
blaði Morgunblaðsins, en þar
segir:
„Þróunin stefnir í rétta átt,
en úrbóta er enn þörf. Lík-
lega verður svo ávallt. Megi
umbætur verða miklar í fram
tíðinni, engar stökkbreyting-
ar, heldur markviss þróun“.