Morgunblaðið - 14.07.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1968
17
Þorsknótin er stórvirkt veiðarfæri, sem margir bátar hafa aflað vel í undanfarið fyrir Norður-
landi.
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 13. júlí
Stórfelldar
túnskemmdir
KALSKEMMDIR eru miklar
túnum um land allt. Lang verst-
ar eru þær á Norður- og Norð-
Austurlandi. Pálmi Einarsson
landnámsstjóri hefur ferðast um
svæðið frá Bjarnarfirði á
Ströndum allt austur á Langa-
nes. Kvað hann tún mikið kalin
í Strandasýslu en mismunandi
mikið í Húnavatns- og Skaga-
fjarðarsýslum. Verstir væri út-
skagarnir á þessum slóðum. I
Svalbarðshreppi og Sauðanes-
hreppi í Norður Þingeyjarsýslu
vœri 5% ka-lið af nýrækt á
fyrsta ári. En 72% væri kalið af
nýræktartúnum, tveggja til fimm
ára gömlum. Af eldri túnum
væri allt að 78% fcalið í þessarm
hreppum. Á Vestfjörðum, Vest-
urlandi og Suðurlandi er fjöldi
túna verulega kalinn. í Borg-
air'firði er t.d. 40-50% kalið af
túnum í Norðurárdal og Þverár-
hlíð.
Þá bæri þess einnig að gæta,
sagði Pálmi Einarsson, að spretta
væri í vor mjög sein vegna vor-
ikulda. Þegar hamn var norð-
«r í Þingeyj arsýslu 23. til
28. júní s.l. hefði allur gróður
þar verið einn og hálfan mánuð
á eftir því, sem venjulegt er.
Um orsakirnar fyrir hinu
mikla kali sagði landnámsstjóri
að engin ein ástæða lægi til
grundvallar því. Þar væru marg
ar samverkandi orsakir að verki.
Mikil vetrarfrost, kuld,ar fram
á sumar og klaki í jörðu. Enn-
fremur mætti nefna ofnotkun tún
anna, sem væru oftast tvíslegin.
Á þau væri beitt vor og haust.
Misfellur væru einnig á um á-
burðarnotkun og líklegt væri að
jörðina skorti ýmis efni.
Pálmi Einarsson taldi erfitt að
fullyrða um hugsanlegan hey-
feng í sumar. En telja mætti víst
að í mörgum sveitum yrði hann
©feki yfir 50% af því sem gerð-
ist í meðalárferði. Um óhjá-
kvæmilegan samdrátt yrði því að
ræða í búskap næsta haust. Flest
ir bændur í harðindasveitunum
munu sennilega frekar fækka
sauðfé en kúm. En auðvitað
mundu bændur reyna að halda
í stofninn í lengstu lög. Reynt
yrði að afla heyja eftir fremsta
megni og hagnýta þann heyfeng,
sem næðist, sem skynsamlegast.
Þá mætti geta þess að hiey-
feögglaverfesmiðjam á Ramgárvöll
um mytndi í sumar framleiða 800
itonn af heykögglium í stað 500
tonna i fyrraisuimar. En 800 tonn
af heykötgglium samsvara 10-12
iþúsund 'hestburðum af heyi.
f framhaldi af þassum upplýs-
ingum er ástæða til þess að
leggja áherzlu á, að undanfarin
ár hefur hið opinbera gert það
sem frekast hefur verið unnt til
þess að hjálpa bændum, sem
orðið hafa fyrir barði kal-
skemmda og annarra vandræða.
Er vissulega engin ástæða til
þess að ætla að svo muni ekki
einnig verða nú. En vandinn
verður auðvitað þeim mun erfið-
ari viðfangs, sem hann er víð-
tækari og nær til fleiri byggðar-
laga landsins.
Þátttakan
í síldveiðunum
Nú um helgina er gert ráð
fyrir að 30-40 síldveiðiskip verði
komin á hin fjarlægu síldarmið
eða séu á leiðinni þangað. Rætt
hefur verið um að um 90 stærstu
skipin, öll yfir 200 amálesit-
ir, stundi síldveiðar í sumar
á hinum fjarlægu miðum. Er það
miklu minni þátttaka í síldveið-
um en undanfarin sumur. Sætir
það vissulega engri furðu.
f fyrra sumar stunduðu 166
skip síldveiðar fyrir Austur- og
Suð-Vesturlandi. Nú eru síld-
veiðar fyrir Suð-Vesturlandi
bannaðar til 15. ágúst.
En þrátt fyrir minnkandi
þátttöku í síldveiðum er fiski-
skipaflotinn ekki aðgerðarlaus.
Fjöldi skipa er á humarveiðum,
togveiðum, handfæraveiðum og
línuveiðum í kringum allt land.
Vestfirskir útgerðarmenn riðu á
vaðið í fyrra með að senda nokk
ur skip á línuveiðar til Græn-
lands, og öfluðu þau sæmi-
leiga og lallmöng skip fóru
til veiða á Grænlandsmið nú í
vor. Ennfremur hafa nokkur
skip héðan að sunnan hafið slík-
ar veiðar. Helga Guðmundsdótt-
ir á Patneksfirði hefur nú með
góðum árangri einnig hafið neta
veiðar við Vestur-Grænland.
Grænlaindsveiðar hafa nú tor-
veldast veigna ísa á miðunum.
Miklu máli skiptir að hinn vel
búni fiskiskipafloti þjóðarinnar
sé sem bezt nýttur á hverjum
tíma. Atvinna fólksins í kaup-
stöðum og kauptúnum um land
allt, byggist að langsamlega
mestu leyti á fiskiðnaðinum, sem
fær hráefni sitt frá bátaflotan-
um. En vegna geigvænlegs verð-
falls á frystum fiski eiga hrað-
frystihúsin nú við mikla erfið-
leika að etja. Ber brýna nauð-
syn til að hraða þeirri athugun,
sem yfir stendur á möguleikum
til þess að ráða fram úr erfið-
leikum þeirra og gera rekstur
þeirra hagkvæmari. En á þessari
athugun hefur orðið óhóflegur
dráttur.
Heilbrigður
grundvöllur
atvinnulífsms
Það sætir að sjálfsögðu engri
furðu, að hið mikla verðfall, sem
orðið hefur á íslenzkum útflutn
ingsafurðum valdi sjávarútvegi
og fiskiðnaði vandkvæðum. Það
skilja allir hugsandi menn. En
vitanlega verður að gera allt
það sem mögulegt er til þess að
tryggja rekstur atvinnutækj-
anna eftir því sem samfélagið
hefur bolmagn til. En þjóðin
verður jafnframt að miða kröf-
ur sínar á hendur bjargræðis-
vegunum við raunverulegan arð
af þeim. Þá staðreynd er ekki
hægt að sniðganga. Hið opinbera
getur hlaupið undir bagga til
þess að mæta áföllum einstakra
vertíða. En þegar til lengdar
lætur verður slíkt lítt viðráðan-
legt. Meginmáli skiptir því að
atvinnutækin séu rekin á heil-
brigðum grundvelli.
Eftirlireytur for-
setakosninganna
Aðalmálgagn Framsóknar-
flokksins, Tíminn, hefur undan-
farið lagt mikið kapp á að
túlka úrslit forsetakosninganna
þannig, að þau hafi falið í sér
mikinn ósigur fyrir ráðherra og
ríkisstjórn. Hefur Tíminn haft
um þetta margvísleg digurmæli.
Nú er það margsögð saga að
stjónnimáLafl. lýstu því allir
yfir fyrir forsetakosningarnar
að þeir tækju ekki sem slíkir
afstöðu til kosninganna. Einstak
ir þingmenn og aðrir frammá-
menn flokkanna, þar á meðal
Framsóknarflokksins, tóku hins
vegar afstöðu til forsetakjörs-
ins eins og aðrir borgarar í
landinu. Munu fáir telja það ó-
eðlilegt.
Það er athyglisvert að bera
saman afstöðu Tímans til úrslita
forsetakosninganna nú og úr-
slita forsetakosninganna árið
1952. Þá stóðu flokkstjórnir þá-
verandi stjórnarflokka, Sjálf
stæðisflokksins og Framsóknar-
flokksins beinlínis að framboði
sóra Bjarna Jómssonar víigslu-
biskups. Eftir að úrslit þeirra
kosninga voru kunn reyndi Al-
þýðublaðið, sem þá var í stjórn-
arandstöðu að túlka sigur Ás-
geirs Ásgeirssonar sem ósigur
stjórnarflokkanna.
En Tímanum fannst þessi af-
staða Alþýðublaðsins þá vera
fráleit. Komst málgagn Fram-
sóknarflokksins m.a. að orði á
þessa leið í ritstjórnargrein, sem
birtist í blaðinu 2. júlí árið 1952.
„f aðalleiðaranum (Alþýðu
blaðsins eftir kosningarnar) er
það t.d. hvað eftir annað full-
yrt, að séra Bjarni Jónsson hafi
verið frambjóðandi ríkisstjórn-
arinnar. Þetta er ekki aðeins
sagt einu sinni heldur er það
tvítekið. Eins og allir vita, stóðu
flokkstjórnir Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins að
framboði séra Bjarna. Ráðherr-
arnir tóku að sjálfsögðu þátt í
þeim ákvörðunum, en þeir gerðu
það vitanlega sem flokkstjórn-
armenn, en ekki sem ráðherrar.
Þess vegna er með öllu rangt
að tte'lja Bjarna frambjóðenda
rikisstjórnarinnar sérstaklega,
þótt hann væri studdur af sömu
flokkum og hún. —
Það á að reyna að túlka
úrslit forsetakjörsins pólitískt og
telja þau pólitískan ósigur fyr-
ir ríkisstjórnina. Þess vegna er
séra Bjarni nú nefndur í Al-
þýðublaðinu frambjóðandi ríkis-
stjórnarinnar.
Þeir menn úr stjórnarflokk-
unum, sem fylgdu Ásgeiri Ás-
geirssyni í forsetakjörinu, en
styðja þó ríkisstjórnina fá nú að
sjá hvernig þeir hafa verið
ginntir. — “
Þetta sagði Tíminn eftir for-
setakosningarnar árið 1952.
Hann vill alls ekki viðurkenna
þá staðhæfingu Alþýðublaðsins
að úralit forsetakosnimganna
hafi verið ósigur fyrir þáver-
andi ríkisstjórn og það þótt
flokkar hennar stæðu opinber-
Jiega að framboði séna Bjanna.
Eftir forsetakosningarnar 1968
staðhæfir Tíminn hins vegar,
þrátt fyrir það að stjórnmála-
flokkarnir lýstu því allir yfir
fyrir kosningarnar, að þeir
tækju ekki afstöðu til frambjóð-
enda, að úrslit þeirra hafi ver-
ið mikill ósigur fyrir einstaka
ráðherra og raunar ríkisstjórn-
ina í heild!
Af þessu má sjá, að Tíminn er
ekki sjálfum sér samkvæmur nú,
frekar en fyrri daginn. Á hon
um sannast enn, að kapp hans
er meira en forsjá.
Hvað vill
íslenzk æska?
Það er gömul saga og ný, að
æskan gagnrýnir það sem fyrir
er og krefst umbóta og breyt-
inga. Það þarf engan að undra.
Hvenær ætti hugur manna að
vera opinn fyrir því sern aflaga
fer og breyta þarf til batnaðar,
ef ekki meðan þeir eru ungir og
kenna krafta sinna og athafna-
þrár. Það er vitanlega margt í
íslenzku þjóðfélagi, sem betur
mætti fara, þrátt fyrir stórfelld-
ar framfarir og uppbyggingu á
síðustu áratugum. En meiri-
hluti íslenzkrar æsku hefur þá
sérstöðu að muna ekki erfiðu ár-
in, muna ekki skort og atvinnu-
leysi, muna ekki fábrotið þjóð-
líf og frumstætt þjóðfélag. Is-
lenzk æska í dag hefur ekki sam-
anburð á ástandinu í þjóðfélagi
sínu, eins og það var fyrir nokkr
um áratugum, við það sem er í
dag. Þeir erfiðleikar, sem nú
steðja að bitna að sjálfsögðu á
æskunni að ýmsu leyti eins og
öðrum landsmönnum.
En hvað vill íslenzk æska í
dag?
Hún vill í fyrsta lagi, og um-
fram allt, rúmgott og réttlátt
þjóðfélag á íslandi. Hún vill um-
bætur í Skólaimálum, bsetta og
fjölbreyttari aðstöðu til iþess að
stuinda nám og velja sér lífs-
starf við si’tt hæfi. Húin vil'l at-
vininuöryggi, góð og heilsusam-
teg húsalkynni og vistleg heim-
ili. Hún viill fjölbreytt félags-
18f og bætt slkilyrði til þess
að njóta tómstunda sinna. Hún
vill í stuttu máli sagt búa við
sem þroskavænlegU'St skilyrði í
Landi sínu.
AíLar eru þessar óskir og kröf
ur æsfeunmar eru eðlilegar. Það eir
Líka eðlilegt að hún vilji auka
áhrif sín á gang máia í hinu ís-
Lenzka þjóðfélagi. íslenzkt æsfeu
fólk íer í dag bráðþroska og
aufein meinntun þess skapar því
meiri yfirsýn um þjóðfélagsmál
en unga fólkið hafði meðan bar-
átta aiira fslendinga snérist um
það fyrst og fremst, að haía í
sig og á.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur á
undanförnum áratugum haft for
ystu um uppbyggingu hins ís-
LenZka þjóðfélags. Árangurinn
af því uppbyggingarstarfi genig-
ur kraftaverki næst. Engu að
síður er fjölmargt ógert, sem
eðiitegt er að kallað sé á og'
krafizt sé að hrint sé í fram-
kvæmd. En ungir og gamlir
varða að gera sér það Ijóst, að
þetta örfámenna samfélag hlýtur
á hverjum tíma að miða fram-
kvæmdir sínar við fjárhagsiega
getu.
Sjálfstæðismenn munu hlusta
á rödd æskunnar og réttmætar
kröfur hemnar um breytingar,
eins og j'afnan áður. Þeir gera
sér Ljóst að nýr tími kemur með
nýjar kröfur, ný kynslóð með
ný viðhorf til lífisims, verðmæta
þess og viðfangsefna. Þróunin
yerður að halda áfram, ekki síð-
ur meðal þessiarar fámennu þjóð-
ar en úti í hinum stóra heimi.
fsland er ekki Leng.ur einangr-
að „yzt á Ránanslóðum“. Við LLf-
um í einum heimi, þar sem ör-
lög þjóðanna eru náteimgd og
aLlir lifa í raun og veru í al-
heimsgrenind. Þðtta gerir ís-
lenzik æska sér áreiðanlega Ljóst
og dregur af því réttar á,lýkt-
anir.
Forsetakosn-
ingarnar í Banda-
ríkjunum
Kosningabaráttan í Bandarífej
um Norður Amerífeu er nú að ná
hámarki. Almennt er því spáð að
niðurstaðan á hinum miklu
flofeksþingum Demókrata og
Republifeana, sem haldin verða í
næsta mánuði, muni verða sú,
að Humphrey varaforseiti verði
frambjóðandi Demókrataflokks
ins og Richard Nixon fyrrv.
varaforseti firambjóðandi Repu-
blikana. Svo virðist sem Nelison
Rockefielter, ríkisatjóri í New
York hafi ekki mikla möguleika
á því að ná útnefningu til fram-
boðs fyrir Repúblikanaflokkinn.
Það mun þó margra skoðun, að
hann sé langsamlega frambæri-
legasti Leiðtogi Rspúblikana.
Hann er víðsýnn og frjálslynd-
ur maður, sem nýtur fyLgis langt
út fyrir raðir flokksmannia
sinna. Það er lífea vitað að Repú-
blikanaftefekurinn er mifelu
minni flakkur en Demókrata-
filokkurinn. Þess vegna verður
frámbjóðandi hans að ná fylgi
margra óflokfesbundinnia manna,
og þar að auki Demóferata til
þass að geta gert sér minnstu
von um að ná kosningu. NeLson
Rocks’fielter hefur tvisvar verið
'kjörinn ríkisstjóri í New Yorfc
rífei, sem Demókratar eru í
meirihluta í. En dugnaður hans,
réttsýni og víðsýni hafa aflað
honum fyigis mifeiLs fjölda fólks,
sem að jafnaði fylgir ekki Repú
blikönum að málum. Skoðana-
kannanir í Bandaríkjunum
benda til þess að hann hafii
meiri sigurmöguleika gegn Hum-
phrey en Richard Nixon. En
Nixon er taLinn hafa meira fyligi
á flokfesþinginu og mlsðal þeirra,
sem hafia töglin og haldirnar í
flokkskerfi Repúblikanaflokks-
ins.
Á mifclu veltur fyrir þróun al-
þjóða stjórnmála á næstu árum,
að víðsýnn og mikilhæfur mað-
ur verði kjörinn næsti forseti
Bandaríkjanna. Enda þótt þeir
Richard Nixon og Hubert Hum-
phrey séu báðir mikilhæfir
stjórnmál'amenn telja margir Ev-
rópubúar að kjör hvors þeirra,
sem kosningu næði tryggi ekki
hinum vestræna og lýðræðissinn
aða heimi þá forustu sem brýna
nauðsyn ber til á miklum tvísýnu
og erfiðleika tímum í alþjóða
'Stjónnimálum.