Morgunblaðið - 29.09.1968, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. SEPT, 196«
1
Bandalag íslenzkra listamanna 40 ára
Viðtal við formann bandalags-
ins og aðildarfélaga þess —
UM þessar mundir eru liðin 40
ár frá stofnun Bandalags ís-
lenzkra listamanna. í tilefni
þessara tímamóta snéri Mbl. sér
til formanns bandalagsins og for-
manna aðildarfélganna og fékk
þá til að skýra frá starfsemi
þeirra. Einn formaðurinn, Þor-
kell Sigurbjörnsson, form. Félags
íslenzkra tónlstarmanna var er-
lendis.
SJÖ AÐILDARFÉLÖG.
Hannes Davíðsson arkitekt er
formaður Bandalags íslenzkra
llstamanna. Sagði hann í viðtali
við Mbl., að stofendur bandalags
ins hefðu verið 43 listamenn, en
málin hefðu siðan þróazt í þá átt
að stofnuð hefðu verið sjálfstæð
félög, sem síðan ættu aðild að
bandalaginu. Aðildarfélögin eru
núna 7: Arkitektafélag íslands,
Félag íslenzkra leikara, Félag ís-
lenzkra listdansara, Félag ís-
lenzkra myndlistarmanna, Félag
íslenzkra tónlistarmanna, Rit-
höfundasamband íslands og Tón-
skáldafélag íslands.
— Hvert er aðalhlutverk
B.Í.L.? var næsta spurning se.m
við lögðum fyrir Hannes.
— Ég tel að þessari spurningu
verði bezt svarað með því að
vitna til stefnuskrár bandalags-
ins, sagði Hannes. í henni stend-
ur m.a., að B.Í.L. vinni að því að
bandalagið fái tillögurétt um öll
opinber íslenzk listmál og list-
ræn viðskipti við önnur lönd,
enda feli það hlutaðeigandi
bandalagsfélagi meðferð mála.
B.Í.L. á einnig að gæta hags-
muna höfunda og annaxra lista-
manna og auka bæði innanlands
og utanlands lagavernd og at-
vinnuvernd þeirra og verka
þeirra, svo sem frekast er unnt.
í þriðja lagi vinnur bandalag-
ið að því, að höfundarréttur verði
að loknu því tímabili frá dauða
höfundar sem erfðaréttur nær til
í hverju landi, eign hlutaðeig-
andi aðildarfélags bandalagsins.
— Að listamannalaun og styrkir,
heiðurslaun og verðlaun verði
undanþegin skatti og ekki tekin
upp í skatta. Að höfundar og erf-
ingjar þeirra og síðan hlutaðeig-
andi höfundarfélög og banda-
lagið fái með lögum hlutdeild í
ágóða af endursölu listaverka.
>á á B.Í.L. að vinna að því að
hugsjón og anda listaverka sé
ekki misþyrmt með óviðeigandi
afnotum, flutningi, útsatningu
eða staðsetningu.
í áttunda lagi, að stofna í sveit
og í bæjtxm á íslandi listamanna
heimili eitt eða fleiri, þar sem
íslenzkir listamenn hafi endur-
gjaldslaust athvarf og fullan
vinnufrið. í níunda lagi, að
tryggja m.a. með fulltingi lista-
manna sem réttlátasta úthlutun
launa og styrkja frá ríkinu og í
tíunda lagi, og er það ekki hvað
veigaminnst, að halda uppi sam-
starfi við erlend listafélög og
Guðmundur Þór Pálsson.
listastofnanir og annast viðskipti
við þau.
— Það má sagja, sagði Hann-
es, að aðalverkefni bandalagsins
hafi verið, að reyna að koma
áðurnefndum stefnuskráratriðum
í framkvæmd. í ýmsu hefur okk
ur orðið ágengt, en við vildum
nú gjarna sjá í framkvæmd
frumvarp til höfundarlaga, sem
Hannes Davíðsson.
flutt var á Alþingi fyrir nokkr-
um árum, en dagaði þar uppi. í
því frumvarpi var m.a. ákvæði
um að eintakagerð að verkum
sem tekin væru til ábata eða
framsölu væri óheimil. Þetta tel
ég mjög nausðynlegt að komist
í framkvæmd sem fyrst, þar sem
höfundaréttur flytjenda er raun-
verulega ekki lögverndaður hjá
okkur núna.
— Hverjir skipuðu fyrstu
stjórn félagsins og hverjir eiga
sæti í núverandi stjórn?
— Fyrsti formaður félagsins
var Gunnar Gunnarsson skáld,
Jón Leifs tónskáld var ritari og
Guðmundur Einarsson mynd-
höggvari gjaldkeri. Núverandi
skipulag stjórnarinnar er, að í
henni eiga sæti einn fulltrúi frá
hverju aðildarfélagi. Ég er for-
maður bandalagsins nú, en Ste-
fán Júlíusson er varaformaður.
Ritari er Þorkell Sigurbjörnsson,
Ingibjörg Björnsdóttir, gjaldkeri,
og meðstjórnendur eru Magnús
Klemenz Jónsson.
Á. Árnason, Skúli Halldórsson
og Jón Sigurbjörnsson.
LEIKSKÓLAMÁLIN EFST Á
BAUGI
Klemenz Jónsson er formaður
Félags íslenzkra leikara. Hann
sagði, að félagið væri stofnað
1941 og félagsmíann væru nú 90.
— Við setjum allströng skil-
yrði fyrir inngöngu í félagið,
sagði Klemenz. — Til þess að
geta orðið félagi þarf umsækj-
andi að hafa stundað nám í leik-
list hérlendis eða erlendis í a.m.k.
tvö ár, og hafa leikið 10 hlut-
verk hjá viðurkenndu leikhúsi.
Af þessu leiðir að þorri félag-
anna eru búsettir hér í Reykja-
vík, en þó eru nokkrir menn úti
á landi, sem eru búnir að stunda
leiklist í fjölda ára, sem eru í fé-
laginu. Auk atvinnuleikara eru
í félaginu söngvarar sem koma
fram á leiksviðum, og eru það
þá einkum óperusöngvarar.
— Migintilgangur félagsins er
sá, að gæta hagsmuna íslenzkra
leikara, m.a. með því að ákveða
lágmarkstexta fyrir öll störf
þeirra, og reyna að hafa áhrif á
úthlutun fjár og styrkveitinga til
leiklistarmála. Þá á félagið að
koma fram fyrir hönd stéttarinn
ar gagnvart einstaklingum, fé-
lagssamtökum og opinberum
fyrirtækjum í öllum hagsmuna-
málum hennar bæði hérlendis og
erlendis. Við erum aðilar að al-
þjóðasamtökum leikara og Norð
urlandasamtökum leikara, og
höfum við haft við þau náið sam
band. Síðast ':n ekki sízt má svo
nefna, að félagið vinnur að þró-
un og framför íslenzkrar leik-
listar og á að vera vel á verði
gegn því sem orðið gæti henni
eða íslenzkri leikarastétt til
hnekkis eða vansæmdar.
— Við erum eina aðildarfélag
B.Í.L. sem b>:fur eignaz't hús-
næði fyrir starfsemi sína. Við
keyptum nýlega íbúð, sem við
verðum reyndar að leigja um
sinn sökum fjárskorts, en við
vonumst eftir því að geta opnað
þar skrifstofu innan tíðar.
— í samvinnu við leikarafé-
lögin á Norðurlöndum hefur
verið efnt til norrænnar leikara-
viku, sem haldnar >sru til skiptis
á Norðurlöndunum. Þetta er ein-
göngu kynningarvikur og hafa
Sigurður Þórðarson.
þær verið vel sóttar af íslenzkum
leikurum. Félagið hefur enn-
fremur lagt áherzlu á það .að
styrkja leikara til utanferða og
höfum við getað veitt allt að níu
styrki árlega.
— Til að standa straum af fé-
lagsmálefnum höfum við haft
ýmsa tekjuöflun í frammi. Við
höfum t.d. haldið kvöldvökur og
leikið í útvarp heil leikrit, og
hefur ágóðinn af því runnið
óskiptur til félagsins. Nú erum
við að fara af stað með happ-
drætti, sem við vonum að verði
vel tekið.
— Fyrir utan kjaramálin eru
leiklistarskólamál efst á baugi
hjá okkur núna. Það er skoðun
okkar að nauðsyn beri til að
taka þau mál til gaumgæfilegrar
athugunar. Það er mjög lofsvert,
að leikhúsin hafi komið sér upp
leikskólum, og raunyarulega er
þar um merkilegt brautryðjanda
starf að ræða. En þau hafa alltof
lítið fjármagn. Það þarf að setja
nýja löggjöf um leikhúsmennt-
un og stofnsetja leiklistarskóla
sem ríkið sér um. Fyrr verða
varla menntamál leikara komin
í gott horf.
— Því miður verður að segja
það, sagði Klemenz, að starfs-
möguleikar þ.ss unga fólks, sem
fer út í leiklistamám, eru mjög
takmarkaðir. Það eru aðeins þeir
allra hörðustu og beztu sem kom
ast áfram. Við væntum þess að
fleiri möguleikar skapist í ná-
inni framtíð, og bindum t.d.
vonir við að sjónvarpið geti haft
þar sitt að segja.
Að lokum svaraði Klemenz
spurnignu um hverjir væru í
stjórn Félags ísl'snzkra leikara:
— Auk mín eru í stjórninni,
sagði Klemenz, þeir Brynjólfur
Jóhannesson, sem er varafor-
maður, Guðbjörg Þorbjarnardótt
ir, meðstjórnandi, Bessi Bjarna-
son, gjaldkeri og Gísli Alfreðs-
son, ritari.
KYNNA ÍSLENZK TÓNVERK.
Sigurður Þórðarson, tónskáld,
er formaður Tónskáldafélags ís-
lands. Hann sagði, að félagið
væri stofnað 25. júlí 1945. Stofn-
endur þess hefðu Virið 12, en
samkvæmt félagslögum mættu
ekki vera fleiri en 18 í félaginu.
Sigurður Sigurðsson.
— Nokkrir eldri félagar hafa
verið gerðir að heiðursfélögum,
sagði Sigurður, og er því tala fé-
lagsmanna rúmlega 20.
— Hver eru inntökuskilyrði í
félagið?
— Umsækjandi þarf að leggja
fram tónverk og þarf það að
Vxra allt upp í 1% tíma í flutn-
ingi. Síðan þarf hann að bíða í
a.m.k. eitt ár. Ef hann uppfyllir
önnur skilyrði sem félagið setur
verður hann samþykktur sem
gildur félagsmaður.
— Fást margir íslendingar við
tónsmíði?
— Það eru náttúrlega töluvert
margir og miklu fleiri en við
vitum um, sem fást eitthvað við
tónsmíði. Menn eru að dunda við*
það í frístundum sínum að setja
saman smærri tónverk >eins og
t.d. sönglög, eða dans- og dægur-
lög. Þá er það vissulega mikið
fagnaðarefni, að nokkrir ungir
menn hafa komið fram á sjónar-
sviðið, sem tónskáld nú á síðari
Ingibjörg Björnsdóttir.
árum — menn sem mikils má af
vænta.
— Hver eru meginviðfangs-
efni Tónskáldafélagsins?
— Þau eru fyrst og fremst að
gera ráðstafanir til að koma ís-
lenzkum tónverkum á framfæri
heima og erlendis og vinna að
ýmsum öðrum hagsmunamálum
íslenzkra tónskálda. Við höfum
á umliðnum árum haft góða sam
vinnu við Ríkisútvarpið, en okk-
Stefán Júlíusson.
ur þykir samt ekki nóg að gert,
að flytja þar íslenzk tónverk.
Jarðvegur erlendis fyrir ísknzka
tónlist, væri að mínu viti, tölu-
verður, ef sá möguleiki væri fyr
ir hendi að kynna bæði höfunda
og verk þar betur. Við höfum,
því miður, haft takmarkaða sam
vinnu við erlenda kollega okkar,
en ætíð koma nokkrar fyrir-
spurnir um íslenzka tónlist er-
lendis frá. Núna nýlega hefur
verið stofnuð tónlistarmiðstöð
og á hlutverk þeirrar stofnunar
m.a. a vera kynning á ísi.nzkum
tónverkum. Við bindum vonir við
að það starf verði jákvætt.
Það er líka eitt af stefnumál-
um okkar, að vinna að því að fá
toll af hljóðfærum niður felld-
an. Hljóðfæri eru í flestum til-
fellum ekkV-rt annað en menning
ar- og kennslutæki, sem nauð-
synlegt er að sem flestir eignist.
Hljóðfærakaup eru ekki það mik
il hérlendis, að ríkissjóð muni
um tolltekjur af sölunni. Ef
hljóðfæri væru ódýrari, mundu
fleiri kaupa þau og læra á þau,
og við það mundi vitanlega
aukast 'eftirspurn eftir nótum og
tónverkum.
__ Hver var fyrsti formaður
félagsins og hverjir skipa stjórn-
ina núna?
__ Fyrsti formaður var Jón
heitinn Leifs og hefur hann
gegnt formannsstörfum lengst
af í félaginu. Núverandi formað-
ur er Hallgrímur Helgason, en
þar sem hann starfar erlendis
fór hann þess á leit við mig að
ég gegndi formannsstörfum. Aðr
ir í stjórninni núna eru Siguringi
Hjörleifsson, ritari, og Skúli
Halldórsson, sem er gjaldkeri.
VINNUM AÐ SÝNYNGAR-
MALUM
Sigurður Sigurðsson listmálari
er formaður Félags íslenzkra
myndlistarmanna. Félagið var
stofnað af átta mönnum og var
Jón Þorleifsson fyrsti formaður
þess, en me ðhonum í stjóm
voru Finnur Jónsson ritari og
Marteinn Guðmundsson gjald-
keri. Núverandi stjórn félagsins
er skipuð eftirtöldum mönnum:
Sigurður Sigurðsson formaður,
Kjartan Gúðjónsson ritari, Valtýr
Pétursson gjaldkeri og formaður
sýningarnefndar félagsins er
Steinþór Sigurðsson.
— Félag íslenzkra mjmdlistar-
manna var fyrst og fremst stofn-
að til þess að vinna að sýning-
um og sýna, sagði Sigurður. —
Stofnendur félagsins unnu mjög
ötullega, og aí þeirra tilhlutan
var Listamannaskálinn reistur á
sínum tíma. Nú mun hann verða
rifinn innan tíðar.
— Félagar eru nú orðnir milli
40—50. Inntaka í félagið fer fram
með þeim hætti, að sýningar-
nefnd, sem skipuð er átta mönn-
um, þarf að mæla með mönn-
um, og er umsóknin sfðan tekin
fyxir á fundi hjá stjóm og að
lokun borin undir atkvæði á
aðalfundi félagsins. Það vill nátt
úrlega alltaf verða viðkvæmt
mál, valið á því hverjir eiga er-
Framh. á bls. 19