Morgunblaðið - 27.10.1968, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1968
LANGRIFERÐ LOKIÐ
IVIinningar um Hannes á Núpsstað
Milt og kyrrt og dimmt kvöld
síðhaustsins 1937. Raunar komið
fram' um veturnætur, tungl ekki
á lofti, auð jörð og þegar mað-
ur nálgast Núpinn finnur maður
risaskugga hans færast yfir land
ið enda þótt hann verði ekki
greindux í dimmunni. — Við höf
um farið fetið á haustmóðum
hestum yfir gráa aura og grýtt-
ar hraungötur. Við stígum af
baki og göngum heim traðirnar
fram hjá nokkrum húsum, sem
snúa gömlum stöfnum sínum fram
á stéttina. Það eru leifar hins
forna, reisulega bæjar sem var
með 9 stafnþil frá hjalli til hjóna
hÚ9S. Austan við þau er bær-
inn, aldrað járnvarið tim-burhús,
á þeim stað sem var í þjóðbraut
á hættulegasta og torfærasta
vegi landsins. Um áratugi hélit
hann uppi ferðum á þessari leið
sem póstur og fylgdarmaður. Og
svo var ferðagifta hans mikil,
að aldrei fataðist honum hversu
mikinn vanda eða tvísýnu að
höndum bar. Enda fór saman
hjá honum það sem einkennir
mikla ferðamennsku: Ríkur lær-
dómur langrar reynslu, glögg-
skyggni á allar aðstæður, var-
færni samfara áræði og æðru-
leysi á hættustund, einlæg trú
á forsjón Guðs og handleiðslu.
Það hefur annar staðið við
stýrið
alla ævi sína utan einn vetrar-
tíma frá þorrabyrjun er hann
var við nám í Hafnarfirði. Hann
kvæntist 23. sept. 1910 Þórönnu
Þórarinsdóttur systur Marínar í
Holti og þeirra systra En þær
eru ættaðar úr Meðaflandi. Hann
es var fyrst í sambýli við föður
sinn og stjúpu en árið 1923 tóku
þau Þóranna að fullu við jörð og
búi. Þau eignuðust 10 börn sem
öll eru á lífi hér talin eftir aldri:
1. Margrét eldri, ekkja í
Reykjavík, 2 Dagbjört ekkja á
Bíldudal, 3 Eyjólfur og 4 Filip-
pus hafa álla tíð verið með for-
eldrum sínum á Núpsstað, 5 Mar
grét yngri húsfr. á Keldunúpi
á Síðu, 6 Jón búsettur á Rauða-

Hannes við dyr bænahússins.
rafljós yfir dyrum. í skini þess
stendur húsbóndinn og býður
okkur velkomna. Handtakið er
hlýlegt og traust, framkoman al-
úðleg og yfirlætislaus. Það skyldi
enginn ætla við fyrstu sýn að
þessi lágvaxni fyrirferðarlitli
maður sé hinn kunni bóndi, póst
ur og ferðagarpur Hannes á
Núpsstað. En er það ekki ein-
mitt þetta, sem er einbenni á
sönnum mannkostum miklum
hæfileikum? Þeir eru ekki hafðir
til sýnis, ekki til að bera utan á
sér. En þeir koma þeim mun bet-
ixr fram, sem meira reynir á,
vandinn er erfiðari sem við er
að glíma.torfæran hættulegri sem
er framundan á veginum Hann-
es á Núpsstað var í ríkum mæli
búinn þessum hæfileikum og að-
staða hans í lífinu var þannig
að hann þurfti mjög á þeim að
halda. Hann ól allan aldur sinn
1 fjarskanum Öræfin bliki svo
blá
en breiður er Sandurinn illi
og skaðræðisfljótið hún
Skeiðará
skilur þar heimanna milli.
1 ljósrofum kvöldsins hitti ég
hann
haltan og mæddan af göngu:
hinn glögga og víðkunna veg-
sögumann
vatnanna köldu og ströngu.
I augum hans bryddi á afsök-
un:
— ómynd að kalla á lækni.
Hann kunni það aldrei að ala
grun
Lómagnúpur
og stjórn hans hefur gefist
svo vel
Og þá var ég öruggur ætíð
oft einmana1 á lítilli skel.
Hannes fæddist á Núpsstað 13.
janúar 1880. Faðir hans Jón
Jónsson frá Svínafelli í Öræfum
var þá vinnumaður á Núpsstað.
Hann var hinn gjörfulegasti mað
ur, fríður sýnum og mikfU að
vallarsýn. Móðir Hannesar var
heimasæta á Núpsstað, Margrét
Eyjólfsdóttir bónda Stefánsson-
ar. Þau Jón og Margrét giftust
ekki. Hún andaðist úr misling-
um 17 ára 30. ágúst 1882. Jón
faðir Hannesar tók við búi á
Núpsstað af foreldrum Margrét-
ar. Hann kvæntist ráðskonu sinni
Valgerði Einarsdóttur frá Dysj-
um á Álftanesi þau voru barn-
laus. Ólst Hannes upp hjá þeim
á Núpsstað og þar dvaldi hann
um afburðamanndóm og
frækni.
Og sízt var hann kempa a’ð
sjónmáli nein
en seiglan brást aldrei í
vanda.
Öll skapgerðin vitnaði heil-
steypt og hrein
um hetjuskap mikilla sanda.
Og þegar í öræfin liggur mín
leið
að lokum er kraftarnir þrjóta,
þá vildi ég feginn um vatns-
föllin breið
vegsögu Hannesar njóta.
sandi, 7 Málfríður búsebt í Rvík,
8 Sigrún húsfr. á Húsavík 9
Jóna ekkja í Reykjavík, 10 Á-
gústa búsett í Hafnarfirði.
Núpsstaður er mikil fleytings
jörð. Þar eru víðlendir sauð-
fjárhagar um fjöll og firnindi,
með kletta og klungur, viðsjál
vatnsföll og fleiri torfærur. En
sauðfjárbeit er með afbrigðum
góð, svo að meðan sá búskapar-
háttur var stunidaður af álúð
þurfti oft ekki að hára full-
orðnu fé, stundum ekki að taka
lömb. Enþetta var vinnufrekur
búskapur með mikið fólkshald.
Á Núpsstað var barnahópurinn
stór eins og fyrr er sagt, gest
nauð mikil, því að allir, sem leið
áttu yfir Skeiðarársand komu
að Núpsstað, þágu þar rausnar-
legar góðgerðir fengu fylgd og
fyrirgreiðslu eins og bezt varð
á kosið. Hér höfðu húsráðendur
bæði bóndi og húsfreyja, í mörg
horn að líta og fyrir mörgu að
sjá. Það þurfti að sinna þörf-
um allra á hinu fjölmenna heim-
ili, bæði skyldra og vandalausra
og það þurfti að láta í té veit-
ingar svefnrúm og fyrirgreiðslu
fleiri og færri gestum. Og allt
var gert af glöðu hjarta hinnar
sönnu gestrisni. Um það eiga all
ir, bæði sveitungar og lengra að
komnir fagrar minningar, geymd
ar í þakklátum huga.
En lengst mun Hannesar á
Núpsstað minnst sem pósts og
fýlgdarmanns yfir Skeiðarársand
Jón faðir hans var póstur milli
Prestsbakka á Síðu og Bjarnar-
ness í Hornarfirði árin 1883—
1892. Fór þá raunar stundum
alla leið til Eskifjarðar. Sjálfur
byrjaði Hannes póstferðir fyrir
Stefán á Kálfafelli veturinn 1908
—1909 en árið 1917 tók hann við
þeim að fullu og hafði þær á
hendi til ársins 1942, síðustu 7
árin að hálfu á mótiBirni Ste-
fánssyni á Kálfafe'lli enda var
þá ferðum fjölgað úr 15 í 26
á ári. Voru þeir síðustu póstarn
ir yfir Skeiðarársand.
Til að lýsa þessum mikilvæga
þætti í lífsstarfi Hannesar á
Núpsstað þyrfti langt mál Yrði
það þó aldrei betur gert en
fram kemur í fáorðum og yfir-
lætislausum frásögnum hans sjálf
sem prentaðar eru í Söguþáttum
ilandpóstannia. Skal hér birt ferða
saga hans af póstferð austur í
Öræfi þegar Skeiðarárhlaup var
að byrja haustið 1922.
„Hinn 27. september fór ég í
póstferð og var með mér stú’lka
dóttir Páls bónida Sigurðssonar
í Þykkvabæ í Landbroti. Gekk
allt vel og ugglaust að sæluhús-
inu á Hörðuskriðu, en svo var
nefnd auraldar há og slétt á
miðjum Sandinum. En er þangað
kom, sjáum við, að þar í lægð-
inni austan við er óvanalegt vatn
og allmikill jöklaburður á því,
og sátu stórir jakar í sumum
á’lunum, sem voru æði margir í
áðurnefndri lægð austan við
Hörðuskriðu.
Ég átti nú í baráttu við sjálf
an mig. Var ég hræddur um, að
þetta væri byrjun á Skeiðarár-
Framhald á bls. 17
Úlfur Ragnarsson.
Núpsstaður.