Morgunblaðið - 09.11.1968, Qupperneq 27

f
1'
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. NÓVEMBER 1968
27
- ALÞINGI
! Framhald af bls. 17
en oftast áður Um þau þarf að
hugsa og við þau þarf að glíma.
Þegar þannig er ástatt er ekki
ástæða til að fást við EFTA-
málið. Áður en umsókn er send
þarf að kanna málið rækilega,
eftir hverju við erum að sækj-
ast og hvaða undanþágur þurf-
um við að fá. Segja má að eitt
aðalatriði EFTA-samningsins sé
niðurfelling tolla af iðnaðarvör-
um og að einhverju leyti niður-
felling tolla á unnum sjávaraf-
urðum og landbúnaðarafurðum.
Niðurfelling tolla skapar stór-
felld vandamál. Tekjutap fyrir
ríki3sjóð mun nema um 1000
milljónum króna. Það tekjutap
þarf að bæta upp með einhverj-
um hætti. Ég tel þær tekjuöfl-
unarleiðir sem viðskiptamálaráð-
herra benti á ekki sérstaklega
lokkandi. Hitt er þó miklu alvar
legra að niðurfelling verndar-
tolla hlýtur að hafa margs kon-
ar áhrif á íslenzkan iðnað.
f 16. grein EFTA-samningsins
felst að útlendingar hafi jafna
aðstöðu á við íslendinga til þess
að stofna og reka atvinnufyrir-
tæki á ýmsum sviðum. Ég tel
útilokað að íslendingar geti geng
ist undir þau ákvæði undantekn-
ingarlaust. Nú berast fregnir um
að Bretar hafi boðað 10% toll
á freðfiskflök frá EFTA-löndun-
um. Við greiðum þennan toll en
viljum losna við hann með aðild
að EFTA. Það er skrýtið að ein-
mitt þegar slík fregn berst er
verið að boða inngöngu í EFTA.
Er ekki rétt að bíða átekta og
sjá hvað Bretar ætlast fyrir. Ég
er ekki andvígur því að ísland
sæki um aðild að EFTA enda
þótt ég telji ákvörðun um það
ekki tímabæra nú. Ég tel skað-
legt eí við íslendingar einangr-
umst viðskiptalega og þess
vegna þarf að finna leiðir til
þess að tengjast EFTA. En af
þeim ástæðum sem ég hef rak-
ið, vegna efnah agsörðugleikanna,
væntanlegra eínahagsaðgerða, ó-
fullnægjandi rannsókna og ófull
nægjandi greinargerðar legg ég
til að ákvörðun um aðildarum-
sókn að EFTA verði frestað. Ég
mun þó ekki gera þetta að miklu
kappsmáli og tel nauðsynlegt að
samstarf haldi áfram um málið.
Lúðvík Jósepsson (K) Ég tel
EFTA-nefndina ekki hafa lokið
störfum en ríkisstjórnin hefur
talið nauðsynlegt að flytja þessa
tillögu nú, þótt sýnt væri, að sam
staða mundi ekki fást í nefnd-
inni um það. Við Alþbl.-menn
teljum rangt að leggja fram
þessa umsókn. Við teljum við
slíkan vanda að fást nú að til
þess geti komið að gera þurfi
ráðstafanir í innflutnings- og
gjaldeyrismálum, sem brjóta í
bága við EFTA-samninginn. Auk
þess er 10% toMurinn á freðfisk
í Bretlandi andsnúinn hagsmun-
um íslendinga. Við teljum einnig
að grundvallar3kiiyrði af hálfu
íslendinga þurfi að liggja Ijósar
ftrrir og því sé rétt að fresta
málinu og að nefndin athugi það
betur.
Við teljum að nú þurfi a.m.k.
um stundarsakir að gera ráðstaf
anir til þess að draga úr inn-
flutningi eða 3töðva hann alveg
en slíkar ráðstafanir stefna al-
veg gegn því sem EFTA-samn-
ingurinn gerir ráð fyrir. Það er
óheppilegt að leggja fram um-
sókn og hefja viðræður einmitt
um svipað leyti og slíkar ráð-
stafanir eru g'irðar.
Ég tel að það verði að vera
alveg Ijóst af okkar hálfu að ís-
lenzk stjórnarvöld hafi ákvörð-
unarrétt um það, hvort borgarar
annarra ríkja fái réttindi til at-
vinnureksturs hér á landi. Ég tel
að þetta liggi ekki fyrir. Það er
rétt að gera sér grein fyrir því,
að eins og sakir standa mundum
við ekki hafa mikinn hag af að-
ild. Við mundum spara okkur
tollgreiðslur af síldarlysi, fisk-
mjöli o. fl. en þarna er um til-
tölulegar litlar fjárhæðir að
ræða. Hins vegar gæti hér verið
um talsverðar upphæðir að tefla
ef síldarlýsisframleiðslan væri
mikil. Ég neita því ekki að hér
getur byggzt upp útflutningsiðn-
aður, sem þarf á mörkuðum að
halda. Við gætum einnig lagt
meiri áherzlu á uppbyggingu nið
ursuðu-og niðurlagningariðnaðar
en þessi markaður, sem við er-
um að fjalla um, er einmitt
hinn erfiðasti viðureignar fyrir
þær vörur, vegna þess að nokkr-
ir aðilar hafa verið þar í mörg
ár og náð góðri fótfestu. Neiti
Bretar að afnema 10% tollinn af
freðfiskinum get ég ekki séð
hvaða hagnað við höfum af því
að ganga í EFTA a.m.k. er hann
hverfandi lítill. Út frá þessum
sjónarmiðum sé ég ekki að knýj-
andi sé að leggja inn aðildarum-
sókn nú. Með því segi ég ekki,
að ekki sé rétt að halda áfram
að kanna málið og athuga með
hverjum hætti unnt er að tengj-
ast þessu svæði. Það yrði mik-
il breyting fyrir innlendan iðn-
að, ef tollvernd hans yrði af-
numin og vissulega væri það al-
vörumál fyrir okkur nema tryggt
væri að nýjar iðngreinar kæmu
í staðinn en það liggur ekki fyr-
ir. Ég tel því að varlega skuli
farið, málið a+hugað betur og
reynt að ná samstöðu.
Bjarni Benediktsson, forsætis-
ráðherra. Ég get ekki fallist á
að þeir efnahagsörðugleikar, sem
við nú eigum í eða sá ágrein-
ingur um aukinn toll á frystum
fiski, sem Bretar hafa ákveðið,
sem upp er kominn, verði til
þess að fresta okkar ákvörðun.
Það er vitað mál að greiður að-
gangur að góðum mörkuðum,
hlýtur að vera forsenda þess að
þjóðin búi við góð lífskjör. EFTA
löndin eru helztu markaðslönd
okkar og aðild að EFTA mundi
ekki einungis greiða fyrir sölu
á núverandi útflutningsvörum
okkar heldur einnig skapa mögu
leika á nýjum framleiðsluvörum.
Eins er það, að sá ágreiningur,
sem nú er kominn upp um á-
kvörðun Breta um toll á inn-
flutt fryst fiskflök, hlýtur að
verða samningsatriði milli EFTA-
landanna. Niðurstaðan ef þeim
samningum hefur mikil áhrif á
hag okkar af aðild að EFTA.
Þess vegna er óhyggilegt, ef við
reynum ekki að minna á þessa
hagsmuni okkar og gæta þess að
okkur verði ekki gleymt en aðr-
ir búnir að gera samninga, sem
okkur yrðu erfiðir. Ég tel þess
vegna einmitt þessi tvö atriði
eiga að sýna okkur fram á að
það má ekki dvagast úr þessu að
kanna hvort við getum fengið að
ild og með hvaða kjörum. Við
erum allir sammála um að skil-
yrðin geta orðið slík, að óger-
legt sé að ganga að þeim. Úr
þessu fæst ekki skorið nema
með könnun. Æskilegt er að við
getum þar sett skilyrði og á-
kveðið vis3ar lágmarkskröfur.
En við verðuir að kanna með
hvaða kjörum aðrir vilja fallast
á aðild okkar Það gleður mig
að fulltrúar beggja stjórnarand-
stöðuflokkanna eru því samþykk
ir að gerast aðilar ef kjörin eru
aðgengileg. Við vitum að áhugi
aðildarríkjanna er mismunandi
mikill. Við verðum þá að vekja
skilning á okkar sérstöðu hjá
þeim sem hafa minni skilning en
aðrir. Ég tel sjálfsagt að samráð
verði haft við stjórnarandstöðu
flokkana, hveri.ig sem fer um af-
stöðu þeirra að öðru leyti. Hér
er einungis um ákvörðun um
könnun að ræða og ég tel hættu
á ferðum ef við drögum þá á-
kvörðun. En vissulega verða
ætíð annmarkar á aðild að slíkum
samtökum. Jafnframt er það at-
hyglisvert að reynsla allra EFTA-
landanna er sú að þau telja ann
markana hafa reynzt minni en
gert var ráð fyrir og kostina
meiri. Það er einnig athyglisvert
að Norðurlöndin fundu ekki
hvert annað fyrr en í samstarf-
inu innan EFMA. Það skapaði
þá innbyrðis s imstöðu milli Norð
urlandanna, sem þau höfðu enda
laust reynt að koma á en ekki
tekizt. Enginn getur fylgzt með
norrænni samvinnu án þess að
veita því athygli hve ríka á-
herzlu allar þessar þjóðir leggja
á þann hagnað, sem þær hafi
haft af samstarfinu innan EFTA.
Við höfum sérstöðu en megum
ekki gera of mikið úr annmörk-
unum og verði m að kanna hvort
við getum haft jafnmikinn hagn-
að af þessu samstarfi og aðrar
þjóðir, og fyrirfram sé ég ekki
annað en okkar þjóð með sitt
einhæfa efnahigslíf geti haft af
því hag. .
Auk þess tóku til máls Tómas
Árnason (F) Skúli Guðmunds-
son (F), Magnús Jónsson, fjár-
málaráðherra, Gylfi Þ. Gíslason
og Geir Gunnarsson (K).
- NÝ TILLAGA
Framhald af bls. 1
stríðsaðilar væru tveir, væri eðli
legt að tvær sendinefndir tækju
þátt í friðarviðræðum.
f Washingon er sagt, að til-
laga Thieus verði tekin til gaum-
gæfilegrar athugunar, og er talið
nauðsynLegt að Johnson ráðfær-
ist hið fyrsta við hinn nýkjörna
forseta, Richard M. Nixon, um
Vietnammálið. Almennt er talið;
að harðnandi afstaða Thieus til
friðarviðræðna eiigi rót sína að
rekja til þess að hann vænti
meiri stuðnings frá Nixon en
Johnson. Upphaflega mun Thieu
hafa verið sammála tillögum
Johnsons um friðarviðræðuirnar,
en þegar Hanoi-stjórnin sam-
þykkti þær harðnaði afstaða
hans.
í París er sagt, að tillaga
Thieus geti valdið erfiðleikum
í viðræðunum við fulltrúa Hanoi
stjórnarinnar og sé ekki ljóst
hvort sérstakar viðræður þurfi
til að ganga úr skugga um hvort
hún verður samþykkt. Hitt er þó
ekiki úilokað að nóg sé að stjórnir
Bandaríkjanna og Suður-Viet-
nam geri út um málin sín í milli.
Hins vegar herma áreiðanleg-
ar heimildir í Saigon að liiklegt
megi telja að Hanoi-stjórnin vísi
tillögu Thieus á bug, þar sem
Viet Cong muni gegna óæðra
hlutverki en Saigon-stjórnin ef
gengið verði að henni. Það þykir
styðja þessa skoðun að norður-
vietnamska blaðið Nhan Dan
hélt því fram í dag, að sú neit-
un Saigon-stjórnarinnar að taka
þátt í Parísar-'viðræðunum sann-
aði, að aSigon-stjórnin væri lepp
stjórn Bandaríkjanna. Blaðið
segir, að Saigon-stjómin vilji
ekki ræða við Viet Cong, þar
sem hreyfingin sé sigurvegari í
stríðinu.
í kvöld vísaði aðalfulltrúi
Norður-Vietnam, Xvan Thuay
tillögu Thieus á bug. En hann
hafði ekkert á móti því að Banda
rikin og Suður-Vietnam sendu
eina sendinefnd. Þá verða við-
ræðurnar þríhliða, sagði hann.
- GRIKKLAND
Framhald af bls. 1
flúði úr landi í fyrra, hélt
áhrifamikla varnarræðu í
réttarhöldunum í dag og
sagði, að það sem fyrir hon-
um hefði vakað hefði verið
að veita grísku þjóðinni aft-
ur frelsi. Hann neitaði þeim
staðhæfingum ákæruvaldsins
að starfsemi hans hefði verið
liður í byl'tingartiíraun komrn
únista. Hann kvaðst ekki hafa
ætlað að umbylta þjóðfélags-
kerfinu í Grikklandi og
sagði, að hann væri eins holl-
ur konunginum og fulltrúar
herréttarins.
SÆTTI PYNTINGUM
Panagoulis endurtók fyrri
fullyrðingar um að hann
hefði sætt grófum pyntingum,
barsmíðum og misþyrming-
um með glóandi sígarettum
og á margan annan hátt. Áð-
ur en hann hóf varmarræðu
sína kvaðst hann vilja tala iir
sæti sínu, þar sem bann hefði
ekki þrek til þess að standa
uppréttur. „Yfiiheyrslumar
eftir handtöku mína minntu
á spænska ranmsóknarrétt-
inn. Þá þrjá mámuði sem
ég hef setið í fangelsi hef ég
verið hafður í handjámum
daga og nætur og jafnvel þeg
ar ég var tvívegis fluttur
meðvitundarlaus í sjúkrahús".
„Ofbeldi getur af ®ér of-
beldi. Herforingjastjóminni,
sem nú er við völd, verður
steypt af stóli. Jafnvel þótt
okkur mistækist, feta aðrir í
fótspor okkar. Sprengjur okk
ar voru aðeiris viðvörun og
byrjun. Núverandi ástandi
verður aðeins breytt með of-
beldi“, sagði Panaigoulis.
Pamagoulis vísaði á bug
staðhæfimgum sækjanda um,!
að foringi grí-kra útlaga, j
Andreas Papandreou, sonur
Georgs heitins Papandreous,
fyrrum forsætisráðherra,
hefði ötaðið í sambandi
við samtökin sem stóðu að
banatilræðinu, og hann neit-
aði því að Polycarpos Georga
djis, fyrrum innanríkis- og
varnarmálaráðherra Kýpur,
hefði útvegað sprengiefni það
æm notað var í tilræðinu við
Papadopoulos í ágúst.
„Við töldum að stjórninini
yrði aðeins kotlvarpað að
innan en ekki utan“, sagði
Panagoulis. Ákærurnar gegn
Andreas Papandreou eru
„hugarburður“, sagði hann og
settar fram í áróðursskyni.
Sprengiefnið hefði ekki kom-
ið frá sendiráði Kýpur í
Aþemu, heldur eftir öðrum
leiðum erlemdis frá, „og ég
neita að skýra frá því hvern-
ig það barst okkur“, baetti
hann við. Georgadjis hefði
sagt sig úr stjórm Kýpur
vegna samsæris, sem gert
hefði verið til þess að flækja
Kýpurstjórn í málið og bola
burtu vissum ráðherrum.
Pamagoulis hélt því fram, að
Georgadjis hefði haft náið
samstarf við leyniþjónustu
Grikkja og Bandarílkjamianna.
manna.
LJÚGVITNI
Panagoulis sagði, að skrif-
legur framburður með mafni
hans er lagður hefði verið
frarn í réttarhöldunum væri
falsaður og að vitni og sak-
bornimgar hefðu gefið rang-
an vitnisburð í réttarhöldun-
um .„Suma sá ég hér í fyrstia
skipti og aðeins tveir vissu
um tilræðið“, sagði hann.
Panagoulis skýrði ekki frá
banatilræðinu í einstökum
atriðum, en sprengjunni var
komið fyrir á leið senri Papa-
dopouíos ók um frá sveiía-
setri sínu til Aþemu 13. ágúst.
Sprengjan sprakk of seint,
forsætisráðherrann slapp
ómeiddur og Pamaigoulis var
handtekinn nokkrum mínút-
um síðar.
Panagoulis kvaðst hafa
strokið úr hemurn ai hug-
sjónuástæðum og vegrna and-
stöðu við herforingjiastjórn-
ina. Hann sagði, að samtökín
sem hann var félagi í og köll-
uðust „Grísk andspyma",
hefðu engin tengsl haft við
stjómmálamenn eða útlaga-
samtök andvíg herforingja-
stjórninni. „Við vorum mót-
fallnir ofbeldi og pólitískum
morðum, en þegar herfor-
ingjastjórnin kom til valda
með vopnavaldi og ofbeldi
urðum við að svara í sömu
mynt“.
Sækjandinn í málinu, Io-
annis Liapis ,sagði i foka-
ræðu sinni, að hinir ákærðu
væru félagar í glæpasamtök-
um undir stjóm Andreasar
Papandreous er reyndu að
koma af ®tað blóðsúthelling-
um og leggja grundvöllinn að
erlendri íhlutun í Grikklandi.
Hann sagði, að aðeins ein
refsing lægi við liðhlaupi
Panagoulisar, en skýrði ekki
orð sín frekar, þótt sam-
kvæmt grískum herlögum
séu liðhlaupar leiddir fyrir
aftöbusveit. Lipis heldur
áfram lokaræðu sinni á morg
un.
- STUDENTAR
Framhald af bls. 1
efnt var til mótmælaaðgerða
gegn Alexander Dubcek flokks-
leiðtoga og Oldrich Cemik, for-
sætisráðherra, þegar þeir lögðu
blómsveiga á leiði sovézkra her-
manna í gær.
Flokksmaður áð nafni I. Med-
onosova sagði: „Ég harma, að
nokkrir félagar, sem gengu I
flokkinn fyrir heimsstyrjöldina,
hafa myndað hópa, sem bera i
raun og veru vott um klíkustarf-
semi sem við höfum öll fordæmt
á l ðnum árum. Ég tel, að mið-
stjórn flokksins sé of umburðar-
lynd gagnvart þessum brotum á
reglum flokksins, þótt þetta um-
burðarlyndi gera ástandið ef til
vili aðeins illt verra.“
Almennir borgarar óttast að
mótmælaaðgerðir unglinganna I
gær geti valdið Alexander Dub-
cek erfi’ðleikum og leitt til þess
að Rússar sendi aftur skriðdraka
inn 1 Prag, en góðar heimildir
herma að það sé ólíklegt. Beðið
er með kvíða væntanlegs mið-
stjórnarfundar í næstu viku, en
þá er búizt við að gömlu komm
únistarnir reyni að neyða flokks
forystuna til að fara áð vilja sín-
um. Ekki hefur verið endanlega
ákveðið hvenær fundurinn verð-
ur haldinn, en talið er að hann
geti ráðið úrslitum um þróim
mála næstu mánuði í Tékkó-
slóvakíu.
STÚDENTAR VONSVIKNIR
Tékkóslóvakískir leiðtogar
hafa fengið hundruð stuðnings-
yfirlýsinga á undanfömum vik-
um frá verksmiðjum og skólum
og vilja bersýnilega reyna mefð
varúð að halda áfram umbóta-
stefnu sinni án þess að styggja
Rússa um of. í dag tilkynnti
Frantisek Kouril, blaðafulltrúi
stjómarinnar, að 80% allra her-
sveita Varsjárbandalagsríkjanna
væm farnar úr landinu. Um
500.000 hermenn mrniu hafa tek-
ið þátt í innrásinni.
Stúdentar við Karel-háskóla
hafa komið á fót verkfallsskrif-
stofu, sem á að samræma verk-
falls- og mótmælaaðgerðir í
framtíðinni og hafa samstarf
við verkamenn á Prag-svæðinu.
Stúdentarnir gera sér vonir um
alþjóðlegan stu’ðning á stúdenta-
deginum 17. nóvember. Æ meiri
gagnrýni kemur nú fram hjá
stúdentum í garð Dubcek og
finnst þeim hann alltof eftirláts-
samur. Hann hafi orðið að láta
undan sovézkum þvingunum og
látið undir höfuð leggjast að
skýra þjóðinini frá samninga-
viðræðum sínum við sovézk yf-
irvöld í Tékkóslóvakíu.
Stúdentamir telja, að aldrei
hefði átt að semja um dvöl her-
li'ðs í landinu og vilja að látið
verði til skarar skríða gegn
Moskvusinnuðum klíkum. Þeir
telja, að Dubcek og aðrir leið-
togar hefðu ekki átt að sækja
hátíðarsýningu á „Svanavatn-
inu“ í óperuhúsinu í Prag í
fyrrakvöld í tilefni 51 árs af-
mælis sovézku byltingarinnar.
Góðar heimildir herma, að
verkfallsskrifstofum hafi einn-
ig verið komið á fót í öðrum
háskólabæjum, meðal annars
í Bratislava og Olomouc. Verka-
menn taka undir óánægju stúd-
enta og vilja að stjórnin geri
eitthva’ð. Þeir vilja að Dubcek
bjóði út hinn mikla skara stuðn-
ingsmanna sinna í stað þess að
makka við lítinn minnihluta
kvislinga. Vegna ólgunnar er
væntanlegs miðstjórnarfundar
beðið með óþreyju.
ÚTGAFA „REPORTER"
STÖÐVUÐ
I skýrslu frá innanríkisráðu-
neytinu um óeirðirnar segir, að
fyrir þeim hafi staðið hópar
óábyrgra borgara og verði þeim
sem ábyrgð báru á þeim refsað.
Ráðuneytið segir, að framvegis
verði öllum löglegum ráðum
beitt til að halda uppi lögum og
reglu.
Útgáfa málgagns tékkóslóvak-
íska rithöfundasambandsins,
vikublaðsins Reporter hefur ver-
ið stöðvuð í mánáðartima, þrátt
fyrir mótmæli kunnra stjóm-
málamanna og hópa verka-
manna, sem frétt höfðu um að
stöðvun útgáfu bláðsins stæði
fyrir dyrum. Tékkóslóvakíska
stjómin sat í kvöld á fundi um
skrif dagblaða, sem hafa verið
skelegg þrátt fyrir ritskoðun.
Fréttir frá Belgrad í kvöld
hermdu að væntanlegur mið-
stjórnarfundur yrði ef til vill
ekki haldinn vegna þrýstings frá
Rússum, sem telji ástandið ekki
nógu tryggt.