Morgunblaðið - 05.01.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 1960
11
Eru vírusur ný hættu?
JOHN DELIN
KALT sumarið og rigmiiniga-
seumit í Eniglamdi gcrði vafa-
laust fleira en að granda
vespum og framleiða óvenju-
mikið af flugum. Sólarleysið
hefur áreiðanlega áitt sinm
þátt í því að veikja mótstöðu
rnanna gegn sjúkdómium, og
eftir því sem bezt verður séð,
hefur gert landsmenn mót-
tsekilega fyrir nýjustu inn-
fhitningsivönun'a frá Austur-
löndum fjaar, Mao-flensuna
frá Horug Kong.
Til allrar hamingju er þetba
tiltölulega mild úbgáfa af Asíu
flensunni, en vísindamenn-
imir tatka hana saín/t aílvar-
lega, því að smá óþægindi í
dag geta orðið að alvarlegum
sjúkdómum er fram í saekir,
og við vituim enn sem komið
er allt of lítið um taekniíhlið-
ina, og meðferð sjúkdóma,
sem eiga uppruna sinn að
rekja til vírúsá. f spítada nærri
Sheffield, eru nókikrir ungir
vísindamenn að athuga blóð-
prufur úr fólki sem kynni að
hafa fengið veiikina nýlega.
Þeiir eiru að leita að sýkingum,
sem þeir vonast samt til að
finna ekki en munu af útlkom-
unni draga ályktanir um út-
komuna af áhrilfum nýjasta
lyfsins, sem framteitt hefur
vér.ið til vamar við inflúenzu-
vírusnum. Ef þeir enu heppn-
ir, munu þeir hafa hjálpað
til a® bæta í fátæklegt safn
varnarlyfj'a, sem geita beinlín-
is varið eða læknað mannkyn-
ið af vírussjúkdómum.
A'lir sem eiga böm í daig
og reyndar bara allir sem
börn eiga sjá öft læknaslkýrsl-
ur um að sjúklingurinn sé
haldinn víruisejúkdámi, og
oftast er sá ótiigreindur.
Af þessu verður það svo að
fólik sér fyrir sér skara áður
óþék'ktra smáófreSkja, sem
gerir árásir á vamarlaust
manökynið.
Ég spurði Lundúnalækni að
því, hvað haxm meinti, er
hann nefndi óþefckta vírusa.
„Venjulega á ég við, að ég
viti ekki, hvaða vírus það sé
og að ég sé hérumbil viss um
það, að hann hafi efcki þekkzt
fyrr. En einnig, að ég þekfci
einkennin, og geri því það,
sem hægt er til að fjarlægja
þau“.
Það gegnir sama máli um
vírus og flest tízkuheiti, að
það er oft misnotað. Einkum
er mikilvægt að greina milli
merkingar orðsins bakteria og
vírus.
• Bafcteriur, seim em upphaf
æði margra smita, allt frá
háls'bólgu til matareitrumar,
eru algerlega sjáifstæð'ar
verur eða veru'beildir. Fúkka-
lyfin geta gert uisla meðai
þeirra og drepið, og það
versta, sem skeð getur, er,
að þær verði ónæmar fyrir
vissum lyfjuim, sem þýðir þá
aðeins það, að finna verði
önnuir lyf. Þetta er svo sem
nógu al'varleg. En það gefur
ekki til kynna neina breyt-
ingu á hegðun bakiterianna.
Um vírusiana gegnir allt
öðru máli. Þeir f jölga sér með
því að ráðas-t inn í Kkairnssellu,
og skifcka hana til að taika upp
lifnaðarháttu, sem verða til
þess að hún framleiðir vírusa,
sem eru lifandi eftirmynd
innrásarvÍTUsanna. Fúkkalyf
eru einskis nýt gegn þeim, og
það sem eyða kynni vírusun-
uim, kynni einnig að eyða
sellunum.
Þau fáu lyf, sem hafa verið
framleidd reyna að rugla
áformum vírusanna, þannig
að líkamssellurnar framleiði
ónæma eða óheila víruisa, eða
ennþá betra, enga vírusa.
Flestir vírusar, sem valda
sjúkdómum, eru vel þekfctir
og skrásettir, eða ef svo er
ekki, miá þekkja einkenni
þeitnra, og lækna þaiu. Þessir
víruisar eru: misiimgar, hettu-
sótt, mænusótt, kúabóla, og
auðvitað kvefið. Þeiir eru lika
svipaðir og breyta ekki um
hegðun, og breytia sér venju-
lega efcki tiil þess að framleiða
nýja eða venri veiki.
En inflúenza er undan-
tekning frá þessari reglu, og
svo aigil'd og unnsnúin, að hún
fær bróðurpartinn af aithygli
læknas'téttarinn.ar og vísinda-
mannanna. Nýlega áætlaði
vísindamaður, að þrírfjórðu
hlustar hósta, hita og höfuð-
verfcja á þessum tíma ánsins
stöfuðu frá inflúenzuvírus-
um.
Aðrar sýkingar, svo sem
umferðapestir, kÍTtlabólga og
smitandi gu'La eru álitnar
stafa frá vírusum lí'ka. Það er
erfitt að einangra þá, sagði
einn vísindamaður. Annað
hvort er tækni Okkair áfátt,
eða við höfum farið öfugar
leiðir. En engiinn hefuir haft
orð á því, að þessir vírusar
séu ný tilkomnir. Og einkann-
in eru afar algeng. En meðal
vírusa, er inflúenzu vírusinn
sá lang algengasti, og einn sá,
sem greinilega breytir sér til
þess eins að framleiða nýja og
óþekkta stofna.
að af A stofni. Sú síðarnefnda
var kennd við svin, því að
hún fanns't einnig í svínum
1933 var 'kölluð af AO stofni,
en e'kiki kennd við nein dýr,
þótt vísiindamenn í Mill Hill
gætu framleitt hana í músum.
1947 kom sivo A 1, án þess að
eiga nein sýnileg upptök hjá
skepnum og 1957 A 2, Asíu-
inflúenzan, og er hún enn hjá
okkiur. Mao flenzan er af A 2
stofni, en aðeins frábrugðin.

Inflúenzuveiran, sem auffþekkt er á kögruffom útlínum sín-
nm. Stækkuð 300,000 sinnum.
i
Vísindamenn vinma að því
að finna 'kerfi, sem, geti orðdð
gagnlegt í að halda inflúenzu
vírusmum í skefjum, til að
fimna þá áðurr en þeir má fram
að ganga og til að undirbúa
m>anmkynið við að taka á móti
þeim og hrinda árás þeirra, er
þeir koma.
Þeir njóta hvorttveggj a í
senn aðstoðar þeiirra og verða
fyrir tálmiun af þeirra hálfu.
Því að um leið og kerfið vkrð-
ist vera skothelt, ef svo mætti
að orði komast, þá takur það
sig til og breytist, og þá hefst
allt amstrið að nýju.
Inflúenzuivírusar eru flokk-
aði í þrjá fflok'ka, A, B og C.
A vírus'ar eru aðallega ábyrg-
ir fyrir stærri inflúenzu far-
öldrum og eru þeir eimu, sem
þekktir eru að þ ví a® halda
heirmsplágum þeim sem geisa
við og við. B og C vírusar eru
mimna þekktir í árásum síxuum
og breiðast ekki eiins ört út,
og mé venjuilega kæna sig
kollóttan um þá, en óþarfi er
að leggja sérstaka fæð á þá,
þótt þeir eigi sök á þessum
srmá kvilium, sem aigengir
eru.
Þær plágur sem alvarleg-
astar hafa verið, svo sem 1889,
og 1919, er álitið að hafi staf-
Tegumdir af vírus, s'vipaðar
A 2, er að fimna í fuglum,
einkum kríum, og. það finnst
veirufræðingum athyglievert,
sem eru að leita að útbreiðs'lu-
leiðum, veira og smitburði.
Strax og srnit sfceðúr í
fólki, byrja allir smátaðir
strax að byggja upþ vamar-
kerfi í líkama sínum, sem háir
stríð gegn vírusmum og eyði-
leggur hann. Einnig þetta er
ástæð'a fyrir vísindalegum
rannisókmum. Vírusannir
hverfa, en þessi sérstaka vöm,
sem íkaminn hefur skapað sér
endist æfilangt, niokfc;ursfc.onar
fótspor vírusins. En því miður
er það svo, að þegar nýr
vírus birtist, byrjiar öll hring-
rásins á ný — við Sheffield
háskóia, ræddi ég ástandið við
dr. Christopher Potter og dr.
Geoffrey Sehild, sem haldið
hafa fyrirlestra í bakteríu og
veirufræði, ög dr. John Ox-
ford vísindamiann.
Þeir vinna allir með próf-
essor C. H. Stuart-Harris, sem
hefur frá fyrsu tíð unnið
ötullega að þvi að byggja upp
aliheiims rannsóknir í inflú-
enzu veiruifræði, og þeir hafa
sanniarlega orðið fyrdr mifcl-
um áihrifum af honum.
Ef virusamir eru auð-
þefcktir, er móteitur fljótfram
leitt. En ef ónæmd eða vamir
mætti framleiða með öðrum
hætti, ætti faraldurinn að lifa
enniþá skemur.
í Sheffield er verið að
framleiða lyfjasamsetningu,
sem hei'tir adamantinamine
hýdróklóríd, sem hindrar A 2
inflúenzuna í að gera innrás
í lífcanselluna. Lyfið er fram-
leitt hjá DuPont de Nemours
í Bandarikjunum, og selt hjá
Geigy í Evrópu.
Tilrauniroar í Bretlandi eru
framlkvæmdar af Geigy í
sam'vinnu við Aimenna læka-
skólann.
Það er starf Alh'eims inflú-
enzu rannsóknarsöðvarinnar í
Mill Hiil, London, að þekkja
vírusana, eldri sem yngri. Dr.
H. G. Pereira og staxfsólik
hans í smá rannsóknarstofu
fá að vinna úr upplýsingum
frá 80 inflúenzu rannsóknar-
stöðvum í 53 löndum. Með því
að þek’kja vírusa, og vita
hvaðan þeir 'koma, má segja
fyrir .. um sýkinigaríhátt af
þeirra völdum, og eins h-vaða
vírusa þuirfi til að berjast gegn
þeim. Árið 1957 sögðu þeir
strax fyrir um heimsfarald-
urinn er þeir höfðu rannsalkað
og þekkt vírusinn af A 2
stofni.
Ástiandið er þannig í dag,
að mannleg mótstaða gegn
flenzunni vex, og nýr smiti
er kominn fram á siviðið. Það
er ek-ki A 3, heldur er hann
nefndur A 2 Hong Komg 1/68,
og virðist vera skyldur Asíu
útgáfunni, þótt því miður haif
ekki vamir byggðar upp af
sýkningu hins fyrri nein áhrif
á hinm síðastnefnda. En veður
stofa læknanna er snör í snún
imgum, og þegar er farið að
framleiða varnarlyf gegn A 2
HK 1/68. Og sem betur fer
virðist ekki þessd vírus vera
nærri eins hættuilegur og hinir
fyrri, og þvi gefst einnig tæki-
færi til að prófa lyf gegn vír-
usum.
Inflúenzuvisindamennirnir
vinna með öllum öðrum veiru-
fræðinguim gegn þessum sjúk-
dómium, og sjá ríkulegam ár-
angur atf starfi sínu, meiri en
að berjast bara við eima veiki.
„Vírusar líkjaist meira efna-
fræði en læknisfræð-i“ sagði
einn Mil-1 Hitt sérfræðinganna.
Aufc þess að vera spenmmdi
rannsókn'arefni á talkmörkum
efnatfræði og læknisfræðinnar,
verðuc efnafræðin í framtíð-
inni til þess að sfcapa lyf er
ráða niðurlögum vírusa, lyf,
sem verða áhrifameiri en
penicillin í árásum sinum á
skaðvaldinn sjálfan.
Opinberar yfirlýsingar um flensuna
— og hvað skuli til bragðs taka gegn henni
ÞEGAR upp komu hósti, hita-
sótt, fólk varff innkulsa og
ákafir höfuffverkir, meffal
bandarisku þjóffarinnar, var
ástandiff svo slæmt, að Rauffi
Krossinn lýsti yfir neyffar-
ástandi í sumum landshlutum.
Johnson forseti Iagffist veik-
ur í sjúkrahúsi sjóhersins í
Bethesda. Humphrey varafor-
seti lagðist veikur. Mörgum
skólum var gefið jólafríiff
snemma.
Þetta kom víða illa við við-
sfciptalífið. Milljó-nir manna
lögðust, þótt veikin væri í
möigium ekki alvarleg.
Orsökina var að fin-na í
víruis, sem nefndi'st „A2/Hon-g
Kon-g ’68, sem hafði geisað
um Rauða Kína. Áður en yfir
'lýkur verður vírusinn búinn
að val-da útbreiddasta faraldri
í Bandaríkjunum síðan Asíu
flensan -gekk 1957.
Tiil að fá nýjustu fréttir af
Hong Kong flensúnni, vörnum
igegn benni og læknimgum á
henni, sneri US World og
News Report sér til Inman-
lands Smisjúkdóma miðstöðv-
arinnar í Atlanta Georgia, og
sérfræðingarnir þ-ar gáfu ef-tir
farandi svör við spurnimguim,
sem mairgir spyrja þess-a dag-
ana.
— Hvaða flensu alda er
þetta, siem genigur núna?
— Honig Kong flensan er
angi af Asíu eða A2 flensunni,
En mótstaðan-, siem líkami
fólks er búinn að byggja upp
-gegn fyrri tegun-dum henn-ar
— mótstað-an, s-em s-tríðir gegn
vírus'ruum — hefur mjög Hthl
áhritf á nýju útgáfuna.
-— Eru ruokkrar varúðarráð-
statfanir, sem fólfc getur beitt
-geign þessurn vírus?
Venj-ulegar ráðstafanir, sem
læfcnar gera við venjulegum
sjúkdómum í öndunarfærum.
Forðast ofþreytu — það er
mjög mikillvægt. Og forðast
það að vera í fjölmenni, eins
og hægt er.
— Hvað skal ta'ka til bra-gðs,
ef fólik fær nú samrt flensun a?
— Bara það, sem fólk gerir
yfirleitt, er það fær flensu:
Fara í rúmið, hvila sig vel,
taka magnýl eða þessíháttar og
mifcinn vökva. Það er engin
önnur lækninig tii.
— Hve lengi varir veifcin?
— Fram að þessu hefur hún
verið eftir atvikum væg, og
tekið nokkra daga.
— í hverju er þessi flensa
fráhrugðin öðrum tegundum?
— Ekki s'kal rugla vírusn-
um við veikina. Með hverjum
nýjum anga held-ur fólk að
talað sé um nýja tegund in-
flúensu. En það er aðeins nýr
vírus, sem veldur sðmiu teg-
und af iinflúenisu. En það er
aðeins nýr vírus, sem veldur
s'ö-mu tegund af inflúensu.
— Hver eru venjuieg ein-
fcenni hennar?
— Intflúensa er skaðleg,
smitandi veiki í öndunarfær-
unnm, og einfcennist af áköf-
um og sfeyndilegum hirta,
köldu, höfuðverk, beinverkj-
um og stundum magnleysi.
Kvefeinkenni, stundum
kverfcasfcítur eru einkenni, er
álíður. Hósti fylgir yfirleitt,
oft vondur og sogkenndux,
— Er efcki magrveilki fylgj-
andi þessu?
— Nei mel't inigartrutf lan ir
eiga ekkent skylt við flensu.
— Hver er sýkingartíminn?
— Mjög stuttur, 24—72 klst.
Þesisvegna gýs flenisan upp,
eins og hún gerir.
— Á 'hivaða stigi er flensan
mes't smirtand-i?
— Smittíminn er sennilega
einsfcorðaður við þrjá daga
frá því er einlkennin birtast.
— Er sumt fólk líklegra til
að smitas en amnað?
— Nei, smithætta er jöfn
fyrir alla. Hóparnir, sem bólu-
efn-ið er búið til fyrir, þeir,
sem eru í mesrtri hættu, eru
ekki líklegri til að smitast en
aðrir, heldtu- er það fólfc, sem
Skemmtiferðamaffur
líklegra er tii að deyja úr
veiikinni en aðrir, er hana fá.
— Hvað með móteitrið við
Honig Kong fflensunni. Er það
í raun-inni ga-gnlegt? —
— Það er álitið gagnlegt í
70% tiltfella.
— Hversivegnía er ekki
nægilegt móteitur. til gegn
veifcinni handa ölium?
— Fyrirtækin sex, sem
Framhald á bls. 14