Morgunblaðið - 10.04.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1<)69
Nauðsynlegt að efla félagsheimilasjóð
— eðlilegt að allur kvikmyndahúsa-
rekstur greiði skemmtanaskatt
I gær kom til umræðu á fundi
Sameinaðs Alþingis fyrirspurn
til menntamáiaráðherra frá Jón-
asi Árnasyni um félagsheimila-
sjóð. Var fyrirspurn þingmanns
ins þannig: Hvaða ráðstafanir
eru á döfinni til iausnar þeim
vandamálum, sem félagsheimili
eiga við að etja vegna fjárhags-
örðugleika félagsheimilasjóðs?
Gylfi Þ. Gíslason menntamála
ráðherra sagði í svari sínu að
lög um félagsheimili hefðu ver
ið sett 1947 og þá hefði verið
sett í lögin heimild um að félags
heimilasjóður mætti styrkja bygg
ingu þeirra um allt að 40% af
byggingarkostnaði. Mikill áhugi
hefði verið á byggingu félags-
heimila og hefði frá öndverðu
verið sýnt að félagsheimilasjóð-
ur mundi ekki geta styrkt bygg-
ingaframkvæmdirnar með há-
marki heimildarinnar. Síðan lög
in hefðu verið sett hefðu marg-
ar ríkisstjómdr og margir mennta
málaráðherrar farið með völd,
og aldrei hefði veirið hægt að
greiða fulla hámarksheimild.
Ráðherra kvaðst einnig vilja
vekja athygli á því að lögin
kvæðu ekki á um á hvað löngu
árabili upphæð þessa skyldi
greidd. Það hefði jafnan verið
stefnan að greiða hámarkið þótt
það tæki lengri tíma. .
Rálðherra sagði, að frá upphafi
hefðu tekjur sjóðsins numið 65,4
mi’llj. kr., en vakti athygli á að
þar væri um samtölu að ræða, á
þessum árum og því mismunandi
verðgildi krónunnar. Þegar lög-
in voru sett 1947 voru þau lát-
in verka aftur fyriir sig til 1944
og á árunura 1944—1968 hafa
samtals 136 félagsheimili hlotið
styrki úr sjóðnum. Eru þau í
116 sveitar- og bæjarfélögum.
Af þessum 136 félögum hafa
66 þegar fengið 40% af bygg-
ingarkostnaði.
Ráðherra sagði að ástandið í
þessum málum í dag væri mjög
ískyggilegt og færi versnandi ár
frá ári. Sagði hann að síðast
hefði verið úthlutað úr félags-
heimilasjóði í desember 1968 og
hefðu þá verið til ráðstöfunar
7.9 millj. kr. Hefði orðið að
skipta þeirri upphæð niður á
73 félagsheimili er þá voru í
byggingu. Hefðu þau skipst þann
ig eflir byggingarstigi: 20 hafði
verið lokið við, en þau ekki fenig
ið greitt hámarksupphæðina, 28
var nærri lokið við, 13 voru
eins og þau væru nú, en 120
millj. kr., ef miðað væri við þau
fullbúin. Af þessari upphæð væri
þegar búið að veita 46.7 millj.
kr. úr félagsheimilasjóði.
Menntamá'laráðherra- sagði að
þróunin væri sú, að framkvæmd
ir við byggingu félagsheimila
væru mun örari en tekjuaukn-
ing félagsheimilasjóðs, sem fser
sínar tekjur af skemmtanaskatti.
Hann sagði að í menntamálaráðu
neytinu hefði farið fram könnun
á því hvað unnt væri að gera
til þess að auka tekjur sjóðsins
og hefði aðallega verið rædd og
athuguð sú hugmynd að félags-
heimilasjóður fengi að selja rík-
istryggð skuldabréf og hefði
verið reynt að semja við bank-
ana um kaup á þessum bréfum.
Þeir samningar hefðu því miður
maðurinn þekkja það af eigin
raun að mið tilkomu hinna nýju
og glæsilegu félagsheimila hefði
víða orðið annar og menningar-
legri blær á skemmtanahaldi en
áður var. Það væri síður
rúmlega fokheld, 6 voru fok- ekki tekist ennþá. Ráðherra sagði
held og af 6 var aðeins kominn
kjallari eða grunnur.
Ráðherra sagði, að heildarkostn
aður við þessi 73 félagsheimili
hefði verið 256,9 millj. kr., en
til þess að ful'lljúka þeim þyrfti
um 170 millj. kr. til viðbótar.
Ef greiða ætti 40% af bygg-
ingarkostnaði þessara félagsheim
ila þyrfti til þess 99 millj. kr.
Sigurður Bjamason
Verður svefnlyf notað
til eyðingar svartbaks?
— frumvarp tveggja alþingismanna
Tveir alþingismenn þeir Sigur
vin Einarsson og Sigurður Bjarna
son hafa lagt fram frumvarp á
Alþingi og leggja í því til að
lögun um eyðingu svartbaks
verði breytt. Leggja þeir til að
héraðslækni verði heimilt, að
fengnu samþykki viðkomandi
sveitarstjórnar, að leyfa eiganda
æðarvarps að nota svefnlyf til
útrýmingar svartbaks í varplandi
sínu. Skal varpeigandi fara í
öllu eftir fyrirmælum héraðs-
læknis um notkun lyfsins, og
skal hann láta veiðistjóra í té
skýrslu um árangurinn.
í greinargerð sinni segja þing
mermimir m.a.:
Æðarvarp hefur lengi verið til
mikilla nytja á ýmsum bújörð-
um í landinu. Nú hrakar því
stöðugt og er jafnvel að hverfa
úr sögunni á sumum jörðum. Að
sjálfsögðu er fleiri en ein ástæða
til þess, að svo er komið, en
ein meginástæðan miun þó vera
hið gífurlega tjón, er svartbak-
ur veldur í æðarvarpi, eiinkum
með því að drepa æðarunga. í
lögunum um eyðingu svartbaks
er ráð fyrir því gert, að sérstak
ir menn séu ráðnir til að út-
rýma skaðlegum dýrum, þ.á.m.
svartbak, en þau ákvæði hafa
því miður ekki komið til fram-
kvæmda.
Komið er á markaðinn svefn
lyf phenemalnatrium, sem reynt
hefur verið við útrýmingu svart
baks með allgóðum árangri. Leit
uðu flutningsmenn frumvarpsins
álits hjá Páli A. Pálssyni yfir-
dýralækni um notkun lyfs þessa
og draga þá ályktun af álits-
gerðinni, að rétt sé að heimila
varpeigendum að nota svefnlyf
þetta til útrýmingar svartbaks í
eigin varp'landi, að minnsta kosti
í tilraunaskyni, enda treysti við-
komandi héraðslæknir og sveit-
arstjórn varpeigenda til að fara
svo með lyf þetta sem fyrir er
mælt af héraðslækni.
Pétur Sigurðsson.
að áfram yrði unnið að þessu
málefni og reynt að bæta úr
þeirri brýnu nauðsyn sem á
væri að afla félagsheimiiasjóði
tekna.
Jónas Árnason sagði að sér
hefði verið tjáð að menntamála-
ráðherra hefði heitið þinginu því
Gylfi Þ. Gíslason
svo félagsheimilunum að kenna,
að víða væri pottur brotinn í
þessum efnum.
Gylfi Þ. Gíslason menntamála-
ráðherra sagði að enginn efi
væri á því að ef allur kvik-
myndahúsairekstur yrði skatt-
lagður myndi vandi félagsheim-
ilasjóðs verða leystur að veru-
legu leyti. En eigi að síður
hefði hugmynd þessi ekki hlotið
hljómgrunn á Alþingi. Skýring-
in væri sú að umrædd kvik-
væri undanþegið skemmtana-
skatti. Hagnaður af því værinot
aður til styrktar rekstri á Hrafn
istu og hefði heimilið aldrei sótt
um styrk til Alþingis, þótt önn-
ur elliheimili nytu opinberra
styrkja. Hann kvaðst einnig vilja
vekja athygli á því að þótt kvik.
myndahúsið væri undanþegið
skemmtanaskatti hefði það orðið
að greiða önnur opinber gjöld
en 1 að fullu og hefðu þau verið á
fjórða hundrað þúsund s.l. ár.
Pétur sagði að aðsókn að kvik-
myndahúsum hefði minnkað veru
lega með tilkomu sjónvarpmns,
eða 25—33% og hann sagði að
sér væri raunar óskiljanlegt
hvemig þeir einkaaðilar sem
yrðu að greiða skemmtanaskatt
gætu haldið uppi rekstri fyrir-
tækja sinna.
Pétur sagðist vera algjörlega
andvígur hugmyndum Sigurðar.
Hins vegar væri ekki úr vegi
að spyrja hvorf ekki mætti telj-
ast eðlilegt að þau félagsheimili
sem störfuðu að eimhverju leyti
sem kvikmyndahús greiddu
skemmtanaskatt af þeirri starf-
semi sinni. Sagði Pétur að sér
væri kunnugt um að sum staðar
kepptu þessi féiagsheimili við
kvikmyndahús sem þyrftu að
greiða fullan skemmtanaskatt.
Sigurður Bjarnason sagðist
skilja afstöðu Péturs og hafa átt
von á þessari afstöðu hans. Hann
stýrði nú einni sflkri stofnun er
hefði umrædd forréttindi og æv
inlega væri málum þannig hátt-
að að menn væru mjög ófúsir
að láta af hendi þau forréttindi,
sem þeir hefðu fengið. Sigurður
sagði að opinber kvimyndahúsa-
rekstur eða kvikmyndahúsarekst
ur stofnanna hefði frá upphafi
átt að sitja við sáma borð
og rekstur einkaaðila. Eins og
málum væri háttað núna yrði
erfiðara að koma því við þar
bagga með þeim um jafnháa
upphæð og skattinum næmi. Ráð
herra sagði að það væri rétt,
að upphaflega hefði verið ákaf-
að unnið skyldi að samningi laga| jega óheppilegt að veita undan-
frumvarps um lausn þessara þágur frá skemmtanaskattsgreiðsl
mála og kvaðst vilja spyrja ráð- —
herra hvað því máli liði.
Gylfi Þ. Gíslason menntamála
ráðherra sagði að hugmyndin
hefði verið sú að leggja fram
lagafrumvarp um heimild til út
gáfu ríkistryggðra skuldabréfa
fyrir félagsheimilasjóð og vitnaði
í fyrri ræðu sína til skýringar
á því af hverju það hefði ekki
getað orðið.
Sigurður Bjarnason sagði að
brýna nauðsyn bæri til að bæta
úr ríkjandi ástandi í málefnum
félagsheimilanna. Fyrir nokkr-
um árum hefði menntamálaráð-
herra fengið menn sér til að-
stoðar til þess að reyrna að finna
lausn þessara mála. Það væri rétt
að sú hugmynd sem fyrst og
myndahús væru ýmist rekin af; serA rekstrargrundvöllur kvik-
menningar- eða heilbrigðisstofn myndahúsa hefði versnað veru-
unum og ef þau yrðu látin skila lega p£ sagði Sigurður það skoð
skemmtanaskatti mundi ríkis-1 un s;na ag ekki væri óeðlilegt
sjóður verða að hlaupa undir að þeiim félagsheimium sem full-
í álitsgerð yfirdýralæknis sem Iremst hefði komið fram væri sala
er fylgiskjal með frumvarpinu
segir m.a.:
í Reykjavík hefur meindýra-
eyðir borgarinnar notað svefn-
lyf til að eyða dúfum, sem hafa
sum staðar verið plága. Er lyf-
inu þá blandað í korn, sem er
látið drekka lyfið í sig. Korn-
inu er síðan dreift á þá staði,
þar sem dúfurnar eru vanar að
fá mat sinn.
Þegar fuglar hafa fengið í
sig hæfi'legan skammt af svefn-
lyfi verða þeir meir og minna
ósjálfbjarga, missa flugið og
sofna, drepast stundum í svefni,
hafi skammturinn verið nægilega
stór. Oftast verður þó að elta
þá uppi og drepa þá.
Hvort leyfa beri almennt að
nota svefnlyf til að eyða svart-
bak er ekki mitt að dæma um.
Árangurs af notkun þessa lyfs
er frekast að vænta, þar sem
fuglinn hópast saman á tiltekna
staði, eins og t.d. við sláturhús
á haustin og fiskvinnslustöðvar
á veturna, sorphauga og fl. Væri
vænlegast að skipuleggja útrým
ingu fyrst á þessum e’ldisstöðv-
um fuglsins, og ekki óeðlilegt,
að þeir, sem þessar stöðvar reka
beri kostnað af einhverju leyti.
é ríkistryggðum skuldabréfum og
mætti segja að það væri æski-
leg leið ef hún væri framkvæm
anleg. Hins vegar sagðist þing-
maðurinn oftlega hafa bent á
annan tekjustofn fyrir félags-
heimilasjóð sem mætti teljast eðli
legur. Eins og málum væri nú
háttað greiddi ekki nema hluti
kvikmyndahúsa skemmtanaskatt
En ef allur kvikmyndahúsarekst
ur yrði skattlagður á sama
grundvelli hefðu þannig fengist
nokkrar milljónir króna í við-
bótartekjur fyrir sjóðinn. Sagði
Sigurður að þessar tillögur sín-
ar hefðu enn sem komið er ekki
fengið hljómgrunn.
Sigurður sagði, að þau kvik-
myndahús sem væru rekin af ein
staklingum og hlutafélögum
þyrftu að greiða fullan skemmt-
anaskatt, en þau sem rekin væru
af stofnunum eða opinberum að-
ilium hefðu verið undanþegin
skattinum.. Það hefði lengstum
þóít gróðavænlegur atvinnuveg
ur að reka kvikmyndahús þótt
ekki kæmi till eftirgjöf á opin-
berum gjöldum.
Sigurður Bjarnason sagði að
margir hefðu veitzt að félags-
heimilinum og talið þau ó-
unum, og hefði það m.a. orðið
til þess að kvikmyndahúsum
hefði fjölgað óeðlilega mikið í
skjóiii þessarar heimildar. Hins
vegar bæri að geta þess að veru
leg breyting hefði orðið á rekstri
kvikmyndahúsa upp á síðkastið
einkum við tilkomu sjónvarpsins
og fyrir lægi að ef húsum þess-
búin væru og hefðu hlotið sinn
styrk úr félagsheimilasjóði yrði
gert að greiða skemmtanaskatt
ef þau væru í fjölmennari sveit
arfé'löguim.
Jónas Pétursson sagði að rætt
hefði verið um möguleika á öflun
fjár til félagsheimilana og kvaðst
hann vilja koma fram með þá
hugmynd að ef bjórsala yrði
leyfð hérlendis, þá fengi félags-
heimilasjóður hluta af þeim skatti
sem á þann iðnað yrði lagður.
Pétur Sigurðsson ítrekaði fyrri
úmmæli sín að eini skatturinn
um yrði gert að greiða skemmt-
anaskatt munu þau engum arði umrædd kvikmyndahus væru
skila, og jafnvel yrði þá að loka tinf»3nPGgin vseri skemmtanaskatt
einstökum þeirra. | urinn. Oll önnur opmber gjöld
Pétur Sigurðsson gerði athuga relddu Þau samkvæmt sílenzkum
semdir við ræðu Sigurðar Bjarna
sonar. Sagði hann að ekki væn
langt síðan að lesa hefði mátt í
blaði því er hann ritstýrir, Morg
unblaðinu, að eitt þeirra kvik-
myndahúsa er undanþegið væri
skemmtanaskatti, Bæjarbíó í
Hafnarfirði, hefði verið rekið
með verulegu tapi s.l. ár. Spyrja
mætti að því hvernig skaittleggja
ætti slík fyrirtæki? Pétur kvaðst
vera kunnugur rekstri kvik-
myndahúss, Laugarárbíós, er
lögum.
Lúðvík Jósefsson sagði að
varla liði það ár sem umræður
um þessi mál færu ekki fram á
Alþingi. Eigi að síður stæðum
við alltaf í sömu sporum. Kvaðst
hann vilja vekja athygli á því
að við afgreiðslu fjárlaga und-
amfarin ár hefði hann flutt til-
lögu um lítils háttar hækkun til
félagsheimilliasjóðs, en þær ti’llög
ur hefðu jafnan verið svæfðar
svefninum langa.
Leggja til að minhaírum-
varpinu verði vísað fró
— en nýtt frumvarp verður vœntanlega
lagt fyrir Alþingi
Landbúnaðarnefnd neðri-deild
ar Alþingis hefur nú skilað áliti
sínu á frumvarpi um breyt-
ingu á lögum um loðdýrarækt,
þar sem lagt var til að minka-
eldi yrði leyft í Vestmannaeyj-
um.
f nefndarálitinu kemur fram
að nefndin ’leitaði umsagnar hjá
náttúruverndarráði, Hinu ís-
lenzka Náttúrufræðifélagi, Nátt
úrufræðistofnun íslands og yfir
dýralækni. Alliir þessir aðilar
mæltu gegn samþykkt frum-
frumvarpsins. Með finumvarpinu
mæltu hins vegar bæjarstjórn
menmingarstotfnanir. Sagðistf þing Vestmannaeyja, Náttúrugripasafn
ið í Vestmannaeyjum og náttúru
verndarnefnd Vestmannaeyja.
Landbúnaðarnefnd leggur til
að málinu verði vísað frá með
eftirfarandi rökstuddri dagskrá.
Þar sem fyrir liggja upplýs-
ingar um, að stjórnskipuð nefnd
fjalli nú um þetta mál á breið-
ari vettvangi en þetta frumvarp
og frumvarp um víðtækari breyt
ingar við loðdýraræktahlögin
verður væntanlega lagtf fyrir A1
þingi næstu daga, telur nefnd-
in ekki ástæðu til að saimþykkja
frumvarpið og tekur fyrir næsta
mál á dagskrá.