Morgunblaðið - 07.12.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 1969
11
Álvísindi
Hinn 4. þ. m. birtist í Mcrgun-
blaðinu grein eftir Baldur Jóns-
son lektor um forsögu og tildrög
þess, að upp var tekið orðið ál
um málmirm aluminium.
Kveðst höf. hafa áðuir dkrifafð
í saraia biað grein, er nefndist
„Um oið fyrir alú.miníuim“, og hafi
markmið hennar einkum verið að
veikja aöhygld á orðdrnu ál og koet-
um þess. „Greinin birtist í Morg-
unblaðinu 21. apríl 1965," segí’
höf. (og er það rétt), „og hafði
brátt tilætluð Shrif eins og kunn
ugt er “.
Síðair í Mbl.-greiniinni 4. þ.m.
seigir höf. frá því, að orðið ál um
aluminium hafi Teyndar þegar
verið komið frarm árið 1895 í blað-
inu Austra á Seyðisfirði og siðan
verið tekið upp í orðabók þeirra
séra Jónasar á Hrafnag'li og
Björns Jónssonar, er út kom
1896 „Það (o: orðdð ál) hefiir því
verið rétt sjötugt, þegair ép kom
því á framfæri 1965 og þótti ný-
stárlegt þá,“ segir greinarhóf
Þótt ótrúlegt sé, er engu lík-
ara en það hafi alveg farið fram
hjá höf. téðrar greinar, að um ný-
yrðamál þetta fjölluðu á sínum
tíma opinberir aðiljar. f Alþing-
istíðindum 1965, þingskjali 434, í
athugasemdum við frumvarp til
laga um lagagildi samnings milli
ríkisstjómar íslands og Swiss
Aluminium Ltd. um álbræðslu
við Stnauimovíik, sagir svo (bls.
1223—24):
„Þann 6. apríl 1965 barst stór-
iðjunefnd bréf frá „íslenzkri
málnefnd“, Háslkóla
Þar segtr svo:
„íslenzk málnefnd hefur
um, sbr. t. d. álgerð, áliðja, ál-
verk, álverksmiðja. Engin
hætta er á samblöndun við orð,
samsett af áll, því að bau eru
mynduð með eignarfalli (i. d.
álshöfuð, álaveiðar).
3) Orðið er íslenzkulegt.
4) Sums staðar er orðin
venja að stytta orð, sem mikið
þarf að nota í samsetningum,
t.d. í sænslku el-, f. elektricitat.
Ef þessi tillaga þykir o. rót-
tæk, mætti benda á, að alúm
færi betur í íslenzku en alúm-
iníum og alúmín.“
Ríkisstjómin hefur fallizt á að
fara að tillögum nefndarinnar
og verður því orðið ál notað
fyrir aluminium í öllum skiölum
máls þessa."
Ekki er því til að dreifa, að
fyrrgreint bréf málnefndæ sem
hún sendi að eigin fmmkvæði 6.
apríl 1965 — hálfum mánuði áður
en fyrri grein Baldurs Jónsson-
ar birtist í Mbl. — hafi eingöngu
verið grafið í dyngjum Alþingis-
tíðinda, því að bréfið var birt
orðrétt í Mbl. 2. apríl 1966 og
mun jafnframt hafa birzt um
líkt leyti í fleiri blöðum.
Þagar bréfið var ritað, áttu
sæti í málneánd Halldór Hall-
dórsson prófessor, Bjami Vi'l-
hjálmsson, núverandi þjóð-
sfcjalavörður, og undirritaður.
Að lokum skal þess getið, að
greinarhöf. hefur ratað langt yfir
skammt, er hann rakst ,,af til-
vilijum." á má'lanavísiu séra Jóns á
, . Stafafelli í Almanaki Þjóðvina-
Islands. félagsins 1914, þair sem getið er
| um ál og það rímað á móti
stál. Vísan hefur sem sé áður
fundi sínum í dag ákveðið að (verið dregin inn í umiræðuimar
Styrkþegar borgar-
innar 3000
- 47 pr. kostnaður yegna húsnæðis
leggja til við stóriðjunefnd, að
í stað orðsins alúminíum eða
alúmín, sem hvorugt fer vel í
íslenzku máli, verði tekið upp
orðið ál. Helztu rök nefndar-
innar fyrir tillögunni eru
þessi:
1) Á1 minnir á orðið stál,
sem einnig er efnisheiti, mikið
notað í iðnaði.
2) Orðið fer vel í saimsetning-
um hið 74 ára gamla „nvvrði“,
er Velvakandi Mbl. birti hana í
dálkum sínum fyrir röskum
þremur ánum, 24. apríl 1966. Eins
og vænta mátti, er vísuna að
finna í ljóðasafni séra Jóns í
Mininmgarriti hams, Rvk. 1922,
bls. 177, og þar er vísan dagsett
7. sept. 1912.
Reykjavík, 4. des. 1969.
Þórhallur Vilmundarson.
Á ARINU 1968 voru styrk-
þegar Reykjavíkurborgar
1240 og á þeirra vegum voru
um 1560 einstaklingar þ. e.
makar og börn eða samtals
um 2800 manns, sem með
einum eða öðrum hætti hafa
hlotið styrk frá borginni. A
því ári lætur nærri að fjár-
hagsaðstoð í formi fram-
færslu hafi verið að meðaltali
kr. 24.500 á hverja fjölskyldu
eða rúmlega 10 þúsund krón-
ur á hvern einstakling. Laus-
leg athugun í ár bendir til
þess að styrkþegarnir verði
um 1400 og útgjöld vegna
þeirra um 34 milljónir.
Þessar upplýsiiinigair komiu fram
í næðu þeiiriri, eir Geiir Hail-
grímssion, bcnrgaristjó'ri, flutti á
boirgairstjómiarfundi í fyrradiag,
er fjárhaigsóæitliun borgarinniar
var lögð fnaim. Boœgarstjóri
saigði, að þessiar 34 miilljóuir
stoipfcu'stf í stórum diráttum þann-
ig, að um 47% gainga tii greiðsSu
á hiúsmæðisikioisitnaði, 30% til vist-
unar utan heimilis, uim 8% til
feaupa á lyfjum, 3% til fatmað-
ar og beim fraimfærste um 11%.
Miinmist af þesisum fjármumium fer
því um hemdur styrkþeganina
sflálfiria.
Bou'garstjóiri sagði að fjöigiun
styrkþega í ár frá fynra ári staf-
a!ði mest af silæmu afbvimnu-
ástandi, sean segði einma fynst til
síin hjá viðskiptamöninum FéChags
málastofniunar bomgarinnar og
hækkium fiamfæirsl'ukO'.fbnaðar.
Fjöidi styrfeþega 76 ára og
eildri hefur ckki breytzt að ráði
I I
Bezta augiýsingabiaðið
A myndinni er hússtjórnin og formaður Æskulýðsráös Reykjavíkur. Talið frá vinstri Pétur
Sveinbjarnarson, Ragnar Kjartansson, Magnús L. Sveinsson formaður ÆskulýðsráSs, Steinþór
Ingvarsson og Andrés Indriðason.
Nýjungar í Tónabæ
60 þúsund gestir fyrstu 10 mánuðina
sáðustu, árin em himis vegar hef-
uir sikj'ólstæðimigum Félagsmála-
^ioiflnumiairininiar á aldirimum 16—
66 ára fjöigað moktouð á síðustu
2—3 áirúm, fymst og fremst af
fraimainigreimdum ástæðum. Á
lámiabiiimiu 1960—1968 hieáur
veruilieg hæktoum arðoð á ú tgj öid -
um vegma framfæinsiiumála. Auk
erfiðs aitvinmiuástiainids síðiustu
miiisisieri og hæktouinar framfærslu
kos’tmatðar fciJigrieiinidi boirgairstjóci
tvær áistæður fyrir þessari þró-
um. íbúuim borgarinmar hefur
fjöiglað á þeisisu tímabili um
10%. Ennfremur er sfcefmf að auk
immii aðlstoð við fjölskyldur og
eiimstakMmigia, svo að ekki þurfi
að grípa tii róttætor'a og lamgtum
kioistniaðairisiamairi úrræða t.d. vist
umiar fúfflorðmma og barma á ým-
isis toomar hæium og stófniumum.
Geiæ HaiQlgrímsison sagði í mæðu
sinmi, að með bættu húsmæöi og
stairflsaðsfcöðu yrði að voma að
stairflsiiiði Féiiaigismálaistóflniuniar-
immair tætoist að tryggja að aðstoð
boiigainsijóðs kæmi styrkþegium
að sem miesitu gagmi með það í
buga að hjálpa mönmium tii
sjálflsibjiairgar. Þaminig er æifclum'im
að stefna að því, siagði bomg-
arstjóri, að mieð batnamdi ait-
viminiuhorfum o*g afltoomu laum-
þega, þurfli framvegiis fæirri að
iedta fjáúhiagsaiðsboðar hins opin-
bema.
XIM það bil ár er nú liSi# síðan
Tónabær hóf starfsemi sína og
hefur hann notið mikilla vin-
sælda frá byrjun. Komu sextíu
þúsund gestir í húsið 19 fyrstu
mánuðina, en að jafnaði koma
milli 200 og 300 gestir á hverju
kvöldið sem opið er. Tónabær er
eign Reykjavíkurborgar og hef-
ur Æskulýðsráð umsjón með
rekstri hússins, en markmiðið
með rekstri þess er að koma til
móts við þær óskir, sem ungt
fólk liefur fram að færa varð-
andi skemmtistað við þess hæfi.
Hafa þessar óskir fyrst og fremst
mótað dagskrá og skipulag Tóna-
bæjar.
Foirráðamenin Tómiaibæijiair eflmdu
tiíl blaðam'ainniafuimdar á föstud. til
þess að kyrama dagskrá staðarim/s
i vetur og skýra frá þeim nýj-
umgum og emdurbótum, sem
'gerðar hafa varið undanfarið, eða
eru á döfinni. í vesturenda
hússins hefur verið úfcbúinm
ilítil safliur þar, sem hljóimsveitir
'hafia aðstöðu til æfiniga.
Klúbbar og sam/tök fá einmig aí-
mot aif sataum fyrir starfsemi
sína. í atih'uigun er að inmrétta
nýjam Jeiktæikjasal undir amd-
dyri hússims og nú stendur yfir
endurgj.aidslaiust happdrætti, sem
fyigjir hverjum aðgönguimdða
fram að áramótadansleik Tón.a-
bæjar. Þá verður drenigið um tvo
vinninga, sem báðir eru ferð til
London með nokkurra daiga dvöl
þar. Leiksviðjð og veggir í Tóma-
bæ hafla nú verið skreyttir mieð
mymd'um af þekkfcu pop-fóllki og
verið er að garaga frá ýmsu öðru
sem notað verður tifl ákreytimga.
Dagskráin í vefcur verð'ur í
aðalatriðuim svipuð og verið
hefur. Á sumraudögum frá ki. 3'—6
leika hljómisveitir fyrir danai
fyrir umgiinga á alidrinum 13—15
ára, em frá kl. 8—11 uim kvöldið
er opið hús fyrir 14 ára og eldri.
Er þá starfrækt diskótek og
eiinmig eru ýmíiss komar lieiktæki
til afnota fyrir umglimgana. Á
mjániudags- og miðvikudagskivöid
Skrifstofustúlka óskost
Viljum ráða stúlku sem fyrst til almennra skrifstofustarfa.
Vélritunarkunnátta og nokkur bókhaldsþekking nauðsynteg.
Málakunnátta mjög æskileg.
Eiginbandarumsóknir með upplýsingum um aldur, menntun
og fyrri störf sendist okkur í pósthólf 519 fyrir 15. desember.
Fyrirspurnum ekki svarað í síma.
SM1TH & NORLAND H/F.
Verkfræðingar — Innflytjendur
Suðuriandsbraut 4.
um er Tónabær til leigu og atf-
nota fyrir félagasamtök og
skóla. Á þriðjudögum er opið
hús milli kl. 8 og 11 fyrir 14 ára
og eldri. Einmig er opið hús á
fimimfcudöguim en þá er reynt að
korraa með einhverjar nýjunigar,
t.d. eru höfð þjóðlagakvöld og
blúskvöid, og ýmiiss koniar kynin-
imgair'kvöld, diskóteik, hijómisveit
og kvifcmyndasýningar. Á föstu-
dags- og la'Ugardagskivöldum, eru
darasleikir með hljómis'veitum er
diskóteki. Á föstudagskvöldum
er aldurstaitomarkið 14 ár, en 15
ár á lau'gai’dögum.
I byrjun raæsta árs er fyrir-
hiuiguð kyrmiing á starifi æskulýðis
félaganma í Reykjavíto og muti
hún standa yfir í viku. Munu
félögin fá afniot af Tóraabæ og
g'eta kyranit þar startfsemi sína
með flkutningi sérstakrar dag-
gkrár, svo sem stuttujm þátfcum,
úr starfi félaganna eða sýningu
á verketfnuim sem unuið hefur
verið að.
Tókum upp í gœr
fallegar sarakvæmistöskur úr ekta gull- og
silfurskinnum.
Verðið mjög hagkvæmt.
Töskubúðin Laugaveg 73
(T
i •
11
11
< i
ii
11
11
11
11
11
n
ii
11
ii
ii
ii
II
II
II
II
n
ii
ii
ii
il
II
n
11
ii
ii
n
II
n
ii
il
Ii
II
ii
ii
ii
11
11
ii
II
II
II
II
II
M
II
li
n
ii
ll
ii
n
t\
Enginn skyldi
tregur til að

Fyrir jólin er geysimikið vörumagn í
flutningi og geymslu í vöruskemmum og
verzlunum. En margur fær ekki sina vöru
selda vegna eyðileggingor eða skemmdo
of vöidum elds, votns eða sökum annarra
óhappa.
Hofið þér gætt þess o3 tryggja vöru yðor
fyrir sonnvirði?
TRYGGING ER NAUÐSYN.
MENNAR TRYGGINGAR “
PÓSTHÚSSTRÆTI 9 SÍMI 17700
ý
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
ll
II
il
II
11
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
11
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
li
II
II
ii
II
s'J