Morgunblaðið - 07.02.1970, Blaðsíða 13

MOBG-UNBILAÐIÐ, LAUGARDAG'UR 7. FEBRÚAR 11970 13
„Tónlistin verður að bæta við
veröld okkar og lífsvitund64
— Rabbað við verðlaunahafa Norðurlandaráðs
í tónlist, Lars Johan Werle frá Svíþjóð
tmiaininisimis. Hainin «r miiikdili „ihiutg-
SÆNSKA tómdkiáldið Lairs
Jclhin Werle, seon að þessai sinmá
Ihfliaiuit twniilisrtiaiDvieirðQiaiuin Nkxrðiuir
illainidiaimðls, kcxm tál lamdisiiins í
giæir ásaimit Svi'uiniuim, er þimg
máðlsiimis siitja.
Lairig Jdhiam Wterlie eir 43 árta
að aldri, saimiwæmit eigáin siöigm
og iriibulðiuim ihieimnildium, en oíklk
■uir, blaðiaimöniniuim Morguirnhlla'ðs
imis, siem 'hitbum hiamm srtiuinidlar-
Ikioim í giærikrvöildii, sýradiist ihiamm
aflllimiiikllu ynigri. Werille er vefl
þeQrfkitiur á Norðiuríllöinidium og i
a.m.k. í Þýzkaliandi, þa«r sem sdð
asita verfc Ihiainis, ópeiram „Ferð-
in“, var saimin sérSt)afldiega að
beiðmd 'fonstöðu'maininis óperuinin-
iar í Hamlborig oig írumílkiltlt þar
ltJiflO. Verðiur óipeiram sý'nid í
Sitolklklhtólmá í fyrisrtia sinin n. k.
feuigiardiag, siv'o að Werle verð-
■uir að braða sér hið fymsta aÆt-
■uir til Svíþjóðiar, til þesis að
vera við æfimigar. ,
Wehle saigðli oklkiur ýimiisieglt
farvitmiiiagt um þessa ópenu,
efklki sízt að því er varðiar tiætan
inia við uippsietmáinigiu hiemmar og
teifctjölid — eklkú voru tölk á >að
gefia hklkiur miiklia hiuglmiynd um
sjáílifa tónliistima.
— Óperan fjiallar um umiga
Stúfflkiu, sagði bainm, sem giæti
ártit hieimia bvar sem er í Stokk-
ihólmi eða Rieykjiaivílk. Við ikymin
umst miammi ihiennar, barmi oig
vanidiaimáium hiemmiar. Dag edmm
fær hiúm bróf frá umigium imiainmii,
sem búm hieifiur þefclkt lítililega
í Skióia fyrir 5—7 áinum. Er
bréfið milkliu immillegiri en kymmii
þeiirra giefa tiHafiná tffl. Þar kiomia
firam ýmis vamidiamál uintgia
sdómiaimiaðlur“, sem Ihafiur
ósflaað sér að igiera eiififihyað
,jsttórt“. Hamm reyniir fyrir
sér sem ópanusömtgivari en
miisibakist, sam tanmlæ&mdr, miis-
telkiSt llílkia Og hefiur miú
brennandi áthuga á að starfa
fyrir vanþróuðu rikin. Hamsn
direymir um helvíti — og hann
fer til helvítis. En hveirt? Hvar
er helvíti? Er það ekki í hans
tilfelli sú óumflýjanlega stað-
reynd, að honum hefur mistek-
izt. Hann vill ekkki horfazt í
augu við hana og er sífellt á
flótta frá sjálfum sér.
— Leiksviðsstjóri er Jósef Svo
boda frá Tékkóslóvakíu. Hann
er einn af forystumönmum Lat-
ema Magica leikhússins i Prag.
Hljómsveitanstjóri er finnsk-
ur, Leif Segerstam og með
helztu sönghlutverkin faira
norski söngvarinm Rune Ragnar
Ulfung og ung sæmsk stúlka,
Ingegard Kall, sem ekki hefur
komið fram í aðalhlutverki
áður.
Uppsetning leiksins er í stór-
um dráttum svo, að meginhluti
hljómsveitarinnar er í sinni
venjulegu hljómsveitargryfju,
en á sjálfu sviðinu eru þnír hóp
ar sláttarhljóðfæraleikara, ein
„pálka“ og edmm „pop“->hópur
Alliir þessir hljóðfaeraleikamr
sitja á stónum teningum og á
framihliðar teninganna varpast
myndiir, bæði ljósmyndir — og
kvikmyndir. — f sífiellu er skipt
um myndir á temingunum og
þar sjá áhortfendur til dæmis þá
atburði gerast, sem söngvaram
ir syngja um eða hugsanir
þeirra, fyrirætlanir og þar fram
eftir götunum.
— Hver hiefiur gert texta
óperiummar?
— Hainm hieitir Lairs Rumistem,
en textinm er bygigðiur á smá-
sögiu efitir eimm þekkifiaisitia nú-
tímarifihöifuind sænigkiam, P. C.
Jertsiild. Lars Rumisten gerðd
eiruniig texta vfð fynstu óperu
mímia, „Draumimm um Therieisu“,
sem ég félak Narð'Uirliaindiairáðs-
- verðll)a.umiin fyrir. Sú ópeira er
byggð á smáisöigiu eftir Emil
Zola. Húm var frumifilutt á tán-
Msbairhátíðinmá í Stokfchóflmi
1964 og hefuir verið ieikim
býsnia oift síðan. Þar var sviðið
í mdðju leitóhúsiniu, áíhorfemd-
ur í hirinig utam um það og
bljómisveitim í hirimg ufiam um
áhorfemdiur.
— Emu þessi veirfc tækmiiilega
mjög erifið tii sönigs og lledks?
— Nei, etókí sértstakiliegiai,
ihins vegar er uppsetnáirug tætoni
laga arfið að því leyti, að til
heniniair þarf svo rruargt og leik-
stjórm og hljómisveibarrstjóm er
býsna vandasöm.
Werie saigðii oltótóur, að hamm
bafði efcki byrjað tóniliiistamiám
fyrr en seimit. Hanm hasfði sem
unigl i mguir leifcið á píamó með
jazzhljómisveitum og þá ftervgizlt
við útsetningar. Hanm niam tóm-
listarsögu í Uppsölum hjá Cari
ALan Moberg og síðar tónismíð-
ar, „komitrapúnikt Palestína
Style“, eins og hann komst að
orði, hjá Svemd Erik Beck.
Fymsta verk hamis, sem nokkiuð
fcvað að, eftir því sem hann
sjálifur segir, var sarnáð 1959 og
fétók það fyrstu veæðlaun á al-
þjóðiegri tónlistarhátíð nútima-
tónskálda í Bilthoven í Hol-
landi árið eftir. Þetta var kvart
ettin.n Penitagraim, sem síðar
hefur verið mttlkið leikinm, m.
a. á norræniu tónQjistairhétíðinmi
í Reykjiavík 1967. Þá hefiuæ hanm
samið tónllist fyrir ieiMiús og
kvilkimynidir, þar af tvær mynd
ir Ingmains Bergmans, „Persoma"
og „V>airgtknm'am“. Kórverk
hefur hanm einniig samið og í
tilefni verðlaumiaaiflhendiniga.r-
'immiar verður leiikið eiltt af verk
um hanis, „Sumiartónli,st“ fyrir
stremgi og píanó, samið 1965. Og
svo segir oWtouir Lams Johan
Wesrile, að hamm sé Itatur að
sernja tómlist „ViLdi gjamna
vera aiffcastamieirá".
'— Hvorrt getur hanm liifiað aí
tónsániðum?
— Nei, nei, nei, — svarar
hanin, ég á fjölskyldu, fjóra
stráka og vinn þess vegna hjá
sænska útvarpinu, er yfirmað-
ur kammermúsSkdeildarinnar
þar. En þeir eru mér mjög
eftirlátssamir, gefa mér frí til
tónsmíða, þegar mikið liggur
við.
Etóki ætluim við olkkuir þá dul
að reynia að seigja edttihvað um
tóniliist Werles, við höfum fyrir
satt og staöflest af homrum sjóitf-
um, að húm sé mijög svo miarg-
breytiílieg. Hamm fylgir enigæi
álkveðinini stetfnu, notiar him
ýmsu floirtm oig tómtæfcmd eifitir
þv'í, sem honiuim fiminist hiætfa
•hverju simmh
— Við liifum í fjölbreytiáieg-
um heimi, segir hamm, — við
'heyrum miamgs komiar hljóð, við
skrúfum frá útvampi og heyr-
um firá hkuum ýrnsu sböðvum
Lars Jolian Werle.
og lön'dum tómlláist ailtlma aQida ag
vfðisvegar að úæ heiminium.
Hvar sem vi@ eirum heyrum við
Mjóð og hávaðiau Þebta fininist
mér þuirfia að koma fram í nú-
tímiatón/lijst, Ég er þedrriair sfcoð-
umar, að tántlistin sé eimis komiar
spegfflll llíÆsirus umlhverifiis okfcur
— en jafnframt verður hún að
vema mieiria. Húm verður að
bæta eimíhverju við veröil'd okk-
ar og iífsvitumd. Þetita fimmst
mér núma — kanmiski huigsa ég
öðru víisá á margum.
Klaus Rifbjerg, bókmenntaverðlaunahafi:
Tel mig verðskulda
verðlaunin
— en þau breyta mér ekki,
hvorki til góðs né ills
HÁR og herðabreiður, ljúfiur á
svip og með væna kuldaihúfu
á hafði; Klaus Rifbjerg, bók-
menntaverðlaumahafi Norður-
landsráðs í ár, og hann veitir
verðllaununum viðtöku við há-
tíðlega athöfn í Þjóðleilkhú&inu
á sunnudagsfcvöld. Eims og
margoít hetfiur komið fram, þá
fékk Rifbjerg verðlaunin fyrir
slkáldsöguna Anna (jeg) Anna,
sem kam út í Danmörku
sniemma vetrar.
— Fanmst yður -þér verð-
skulda þennan heiður, Rii-
bjerg?
— Já, það fanost mér. Hann
svarax hálklaust og glottir ör-
lítið. — En á hinn bóginn hefði
hin danska bðkin, ljóðabókin
„Det“ eftir Inger Christenisen
allt eins getað hlotið þau. Ég
hef lesiið bók Inger og hún er
mjög góð.
— Þeitókið þér veifc íslenzku
höfundana, sem send voru í
fceppnina?
— Nei, því miður hetf ég efcki
lasið þau, — en kanmast vel
við báða íslenzku rithöfund-
ana.
—í bófcinni Anna (jeg) Anna
minnist þér einum tvisvar
þrisvar sinnum á Reykjavík, í
samu andrá og heimsborgir
eins og Róm og Tóikíó.
Atflhverju?
— Ætli það stafi ekki atf
því að ég hatfði nýlega verið í
Reykjavílk. Ég kom hingað á
fyrra ári ásamt þremur dörusk
um sfcáldsystkiniuma mínum —•
þar á xneðal var einmitt Ingex
Ghristemsen — og við lásum
úr verfcum okkar í Norræma
húsinu. Því var Reyikjavík
nokkuð ofarlega í huga mér.
— Höfuðuð þér ekki skrifað
bókina þegar þið voruð í
Reykjavik í fyrra?
— Nei, ég hóifst handa
gkömmu síðar. Þar með er etóki
sagt, að ég ætli að þatóka ís-
landsferðinni bókina, sagði
Ritfbjerg og brosti við. — Eg
hafði þá verið að velta sögunni
fyrir mér og leggja hana nið-
ur fyrir mér um alllangan
tíma, áður en ég byrjaði að
skrifa. Sú vinna tók mig síð-
an um það bil þrjá mánuði.
— Þér hafið fengið margvís-
legar viðurfcenningar og verð-
laun fyrir bækur yðiur og bófc-
menntastörf.
— Að víisiu eru þetta ekki
fyrstu verðlaiunin, sam ég hlýt,
það er rétt. En efalaiust þau
mierkuis.tiu og stærstu, vegna
þess að þau nó til fleiri höf-
unda og verka þeirra en bara
tifl mín eða danskra höfunda
eingöngu. Og ég er auðvitað
mjög ámægður.
— Hvaða áhriif hafa slíkar
verðlaun.aveitinigar á yður sem
ribhöfund?
— f gmndvallaraitriðum býst
ég ekki við að þær hafi nein
áihrif á m,ig, segir hann hrein-
Jú, ég held ég hafi átt verð-
launin skilið, — en Inger
Christensen hefði líka get-
að fengið þau.
skilnislega. — Þær breyta að
ég held hvorki sjólfium mér né
mániu lífishlaupi altmenmt.
En við vitum að öllium
þýkir gagrtlegt að flá viður-
fcemningu fyrir það, sem þeir
gera vel, hvort sem menm
em rithöfundur, blaða-
maður, húsmóðir éða hvað
— Hartling
Framhald af bls. 16
að hljóti stóram áfamiga hér á
Reykjavik'uirfuindi'mim, er mdk
i'U ávininimgur fyrir sanruvinmu
N or'ð'U'rla.ndanna.
Þá er það oikfkur eimmiig sér-
stafct gleðiefni að bjóða yfkk-
ur íslenidiniga veikomina í
EFTA.
— Haddið þér að með vax-
amdi starfisami Norðuirlanaa-
ráðs, og stofnana á vegum
þess, kumni það að hafa ábrif
að sum iiamdaininia em í NATO,
en örunur efcítoi?
— Nei. Það tel é? alls efcki.
Við höfum alveg árekstralaust
getað ummið að fjölda sameig-
inlegra máia og eigum enn
mifclla möguileilka, þótt við sé-
um efcíki allilir sammálla í vam-
arpólitík landain'na.
— En h vað uim hið aufcea
stairtfssvið Norðuriamdaráðs?
— Norðurlamdairtáð hefur
mtt vegiinin tll aiufcinnaæ saim-
vinnu Narðuriandan'na á ýms-
um syiðum, smátt í fyrstu, em
það hefur nú algerlega sannað
gildi sitt og það er Norðiur-
iandaráð, sem hefur rultt veg-
inin fyrir Norde'k. Það er edm-
læg von mín að Fimnar verði
mieð ökkur í þessu samistaTtfi,
Að sdðustu sagði ráðiherr-
ann.
— Ég er mjöig ámægður a@
ve.ra komiinn einu sinnd enn
til íslands, þrátt fyrir veðrið.
Þetta er í fimmvta eða sjötta
sem er. Flest reynum við
að leggja okkur fram á því
sviði, sem við höfum reynt að
hasla okkuir völl og það er
hverjum manni hollt að finna,
að venk hans eru mefin, En ég
fæ ekki séð, hvens vegna það
ætti að breyta manni —hvorfci
til góðs né iiilis, sagði Ri'fbjerg.
sinn, sem ég kem hdnigað og
ég hef alltaf hadft ánægju af
dvölinni hér.
— Palme
Framhald af bls. 1Z
sögðu taliim merfciiieig á þedm
vigstöðvum. Ég gæti þó niefint
vi'ðræður um fnamtíð Norðiur-
lamdaráðs, og hvert valdsivið
þess skuii vetna.
— Biúizt þér við að uibam-
ríkismáil verði tefcin tii um-
ræðu, t.d. samistaðia Norðiur-
lainidiainma um utaninífcisstiefmu?
— Ég held það efcfci. Lönd-
in fyilglja hvert um siig simmá
eigim sbefimu, en að sjállfisögðu
neynium við að bafia samstarf
á sem flestium sviðum og fler
vel á því.
— Þór búizt þó efcfci við að
t.d. veröi nætt um viður-
kennimgu á stjóminini í Hamiod,
sem sænska istjórmim ar nú edm
uim að viðurkenmia?
— Nei, tœpdieiga. Það er
móil, sem hver aikiiastjóm fyr-
ir sig verðuir að baika ákrvörð-
um um.
— Og þetba er í fyrsta
Skipti seim þór kornið tdJ ís-
lamids, foirsætisiréðlhieinra, og
það er variia hægt að segjia að
veðrið sé yður h'lifðlholtlt?
Otof Palme broisti og yppti
öxiuim: — Veðrið er nokkiuð,
sem miaður ræður ekki við,
og það snjóar nú líka í Sví-
þjóð. Ég er mjög glalður yfir
að vena komiimm himigað oig
veit, að mér rniuin íalla veiL