Morgunblaðið - 10.03.1970, Page 17

MORiGUíNiBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1070
17
Svavar Sigmundsson:
Kosningarnar í Finnlandi
OHelsingfors 7. marz.
Dagana 15. og 16. þessa mán-
aðar fara fram þingkosningar í
Finnlandi, en kosið er á fjög-
urra ára fresti til finnska ríkis
dagsins. Kosningaundirbúningur
er nú að komast á hástig, þó
að þing sitji enn að störfum, en
seta þess var framlengd vegna
ýmissa óafgreiddra mála, m.a.
nýrrar háskólalöggj afar og laga
um húsaleigu. Hin langa seta
þingsins hefur valdið ýms-
um þingrtiönnum strjálbýlisins
áhyggjum, þar sem þeim gefst
tæpast tími til að heimsækja
kjósendur sína fyrir kosningarn
ar.
En það leynir sér ekki, að
kosningar eru í nánd. Má greina
það á umræðum á þingi og af
greiðslu mála þar, ennfremur á
fallegum myndum af frambjóð-
endum í sjónvarpi og á torg-
um úti. Nordek-málið er eitt
þeirra mála, sem kosningarnar
hafa haft áhrif >á, en ríkis-
stjórnin ákvað að undirrita ekki
samninginn fyrr en embættis-
menn hefðu lokið endurskoðun
hans, og það verður „ný“ ríkis
stjórn, sem kemur til með að
leggja samninginn fyrir þingið.
sögðu tengd kosningunum, en
kommúnistar í stjórninni, sem
eru hikandi í afstöðu sinni til
Nordek, vilja sjá, hver úrslit
kosninganna verða, áður en
lengra er haldið.
ÚRSLITIN 1966
í kosningunum 1966 fengu átta
flokkar menn kosna á þing, en
þingmenn eru 290 talsins. Þing-
sæti skiptast nú þannig á flokk-
ana:
Sósíaldemókratar 55
Miðflokkurinn 50
Fólkdemókratar
(kommúnistar) 41
Sameiningarflokkurinn
(ílhaldsmenn) 26
Sænski þjóðarflokkurinn 12
Frjálslyndi flokkurinn 8
Bandalag sósíaldemókrata
(símonítar)* 7
Landsbyggðarflokkurinn 1
* Nefndir svo eftir formanni
flokksins, Aarre Símone.
Síðan um þær kosningar hafa
setið tvær ríkisstjórnir, stjórn
Rafaels Paasios (sósíaldemó-
krata), sem sat í tæp tvö ár og
hafði að baki sér stuðning fjög-
urra flokka, sósíaldemókrata,
Miðflokksins, símoníta* og fólk-
demókrata. í sambandi við for-
setakosningarnar 1968 var mynd
uð ný stjórn undir forsæti Maun
os Koivistos (einnig sósíaldemó
krata) með stuðningi sömu
flokka, en auk þess Sænskaþjóð
arflokksins. Sú stjórnarmyndun
tók langan tíma, aðallega vegna
erfiðleika sósíaldemókrata að
finna forsætisráðherraefni, en
en Koivisto hafði þá nýlega ver
ið skipaður seðlabankastjóri. í
stjórnarandstöðu undanfarin tvö
ár hafa því verið íhaldsmenn,
frjálslyndir og Vennamo, for-
maður Landsbyggðarflokksins.
STAÐA FLOKKANNA
Það sem einkennt hefur stjórn
málalífið í Finnlandi allt síðan
landið varð sjálfstætt, er tiltölu
lega mikið jafnvægi í fylgi
flokkanna, og breytingar hafa
yfirleitt orðið litlar við kosning
ar. Þetta margra flokka kerfi
virðist furðu stöðugt, og ekki er
nú heldur búizt við miklum
breytingum á því. Þó hefur nýr
þáttur komið til sögunnar síðan
í síðustu kosningum, sem er
fylgisaukning Landsbyggðar-
flokksins í síðustu borgar- og
sveitarstjórnarkosningum og
fylgi Vennamos í forsetakosning
unum 1968. Fylgisaukning þessa
flokks gæti leitt til þess, að
vinstri stjórnin riðaði til falls
og að hægri flokkarnir mynduðu
stjórn með fulltingi Miðflokks-
ins. En allt eru það óvissir spá-
dómar.
Staða kommúnista er nú lík-
lega nokkru betri en hún var á
síðasta ári, þegar lá við algjör-
um klofningi flokksins vegna
afstöðu til rússneskra kommún-
istaflokksins, en á flokksþingi
þeirra í febrúar var samþykkt,
að flokkurinn kæmi fram ein-
huga við kosningarnar. Eftir er
Koivisto.
að sjá, hvort sú samþykkt næg-
ir til að halda fylkingunni sam-
an. Sósíaldemókratar eru ekki
taldir standa verulega vel að
vígi, og má e.t.v. skýra það með
því að fiokkurinn ber mesta
ábyrgð á stjórninni sem flokkur
forsætisráðherra og óánægja
lendir þess vegna meir á honum
en öðrum flokkum, sem að
stjóminni standa. Þess er líka
að gæta, að kosningarnar 1966
voru metkosningar fyrir flokk-
inn, en aftur á móti benda skoð-
anakannanir til, að hann hafi lít
ið aðdráttarafl á unga kjósend-
ur, þá sem nú koma að kjörborði
í fyrsta sinn.
Miðflokkurinn er í mestri tap-
hættu vegna framgangs Lands-
byggðarflokksins, en Miðflokk-
urinn var áður hreinn bænda-
flokkur og á enn mest fylgi
meðal smærri bænda og miðstétt
arfólks. Landsbyggðarflokkur-
inn er fyrst og fremst sprott-
inn upp af óánægju sjálfstæðra
smábænda, einkum í afskekkt-
ari hlutum iandsins, sem þykir
Miðflokkurinn hafa svikið sig,
eftir að hann tók upp almenn-
ari stefnu miðflokks, jafnt í þétt
býli sem dreifbýli. Miðflokkur-
inn hefur orðið mun vinstri-
sinnaðri með árunum, og hann
hefur einkum barizt við demó-
krata og kommúnista um at-
kvæði smábænda og skógar-
höggsmanna í dreifbýlinu.
Flokkur Vennamos er ungur
flokkur, og hann náði þar einn
kosningu 1966 með 1.1% fylgis,
en fylgið komst upp í 7.4% í
borgar- og sveitarstjórnarkosn-
ingunum 1968. Vennamo er lit-
ríkur stjórnmálamaður, sem á
auðvelt með að tala til fólks-
ins, og «ndstæðingar hans eiga
ekki auðvelt með að reka hann
á stampinn. Flokkurinn telur
siig aimdisósía lí gk a;n og fonmiaður
telur hægri og vinstri úrelt hug
tök í stjórnmálabaráttunni.
Flokkurinn er einkennileg
blanda hægri og vinstri stefnu,
en megineinkenni á fylgi hans
er kannski óánægjufylgi. Skoð-
anakannanir hafa sýnt tilhneig
ingu ungra kjósenda til að
styðja Landsbyggðarflokkinn,
sem má skýra með óánægju með
eldri flokkana og það flokka-
veldi, sem þeir hafa komið á í
þjóðfélaginu öllu. Vennamo tel-
ur samvinnu við íhaldsmenn úti-
lokaða, og sama hafa íhalds-
menn gefið í skyn. Fái flokknr-
inn verulegt fylgi, en skoðana-
könnunum ber mjög á milli um
það (Vennamo telur sjálfur, að
hann eigi möguleika á 30 þing-
mönnum!), gætu orðið kosning-
ar fljótlega aftur vegna erfið-
leika á stjórnarmyndun.
SAMVINNA FLOKKA
í finnskum stjórnmálum hefur
skiptiragin sósíalismi — ekki and
sósíalismi verið mjög skýr. í
kosningunum 1966 fengu sósíal-
istar alls 51.4% (3 flokkar) og
103 þingsæti af 200. Þá kom til
mála, að mynduð yrði allra
flokka stjórn, en kommúnistar
höfnuðu því og kusu heldur að
standa að stjórn með hinum
nauma sósíalíska meirihluta og
Miðflokknum. Afstaða sósíal-
demókrata til samstarfs við
kommúnista hefur breytzt veru-
lega síðasta áratuginn, og hefur
sú stefna nú orðið alveg ofan á
í flokknum. Paasio, sem er for-
maður flokksins og var forsæt-
isráðherra fyrra helming þessa
stjórnartímabils, má kallast full
trúi fyrir þessa stefnubreyt-
ingu í flokknum. Þessi afstaða
finnskra sósíaldemókrata hefur
skilið þá frá bræðraflokkunum í
V-Evrópu, og urðu finnsku full-
trúarnir t.d. að sitja hjá við at-
kvæðagreiðslu á krataþingi í
Bretlandi í fyrra, þar sem sam-
vinna til vinstri við sósíaldemó-
kratisku flokkana var fordæmd.
Ungir kratar eru mjög róttækir
í Finnlandi, og gætir róttækni
þeirra t.d. verulega í dagskrám
í sjónvarpi og útvarpi, þar sem
ungt fólk, sérstaklega úr vinstri
flokkunum er áberandi. (Er þar
ekki síður um að tala ungt
sænskumælandi fólk, sem hefur
yfirgefið sænska þjóðarflokk-
inn, sem er frjálslyndur borg-
aralegur flokkur, en flokkurinn
hefur æ minna hlutverki að
gegna sem flokkur þeirra sem
hafa sænsku að móðurmáli.)
Sýnilegur árangur af sam-
vinnu kommúnista og sósíal-
demókrata er sameining verka-
lýðshreyfingarinnar, sem varð í
vetur, en áður var hún klofin
BÚNAÐARÞING lýsir ánægju
sinni yfir því, að unnið er að
forrannsóknum á nýtanlegri
vatnsorku landsins, í framhaldi
af hugmyndum, sem settar hafa
verið fram um tæknilega mögu-
leika á því sviði.
Þingið bendir jafnframt á, að
útfærsla þessara hugmynda get-
ur, í mörgum tilfellum haft mjög
víðtækar og jafnvel ófyrirsjáan-
legar afleiðingar á búrekstrar-
skilyrðum og lífsafkomu fólks í
einstökum byggðarlögum.
Því leggur Búniaiðarþiinlg þúinga
álheirzliu á að settiar verði ítairieg-
air raglliuir um aliia fpairrubvæmd
þessara máia er tryiglgja tm,. a.:
1. Að virtuir sé eigmairrétbur við-
komandi aðila á fallllivötnum
og laindi.
2. Að aillir þeir aði'lar, sem vatns
flutningar, vatnsmiðlluin og
byggirtg oirku'vetrs sttnertir,
eiigi þess kwst að fylgjiaist með
fraimiganigi þeirra m'á'la á öli-
uim uinidirbúninigissíigum verks-
iins.
Sem aðila í þessu tilfelli má
nieitaa:
j í tvær fylkingar, sem lútu stjórn
hvors flokksins um sig. Þetta
gerir m.a. flokkunum erfiðara að
slíta samstarfi, og er það alls
ekki æskileg pólitík fyrir sósíal
demókrata, hvað sem fólkdemó-
kratar álíta.
Annars er torvelt að spá um
þá ríkisstjórn, sem að kosning-
um loknum verður mynduð.
Hægrimenn eiga ekki auðvelt
með að koma saman ríkisstjórn,
þó að þeir yrðu sigurvegarar
kosninganna, sem ýmislegt bend
ir til, og þá á kostnað
allra sósíalísku flokkanna. Fyr-
ir Miðflokkinn, sem að líkind-
um tapar fylgi, má segja, að séu
þrír kostir. Einn er sá að halda
áfram vinstra samstarfi eins og
undanfarið. Annar er sá að
mynda minnihlutastjórn án
íhaldsflokksins, og þriðji að
verða í stjórnarandstöðu. Síð-
asti möguleikinn er ólíklegur,
af því að flokkurinn er vanur
að vera í stjórn og á að mörgu
að hyggja í stjórnarkerfinu, en
einnig er utanríkispólitíkin
þannig sett, að flokkurinn á
ekki auðvelt með að sleppa
henni í annarra hendur. Hún
hefur verið einskonar einkamál
Miðflokksins eftir daga Paasi-
kivis.
Ólíklegt er að sósíalískir
flokkar verði minnihluti íhægri
stjórn, og gildir þar sama um
kommúnista og sósíaldemókrata.
Samvinna stóru flokkanna
þriggja er eðlilegust fyrir þá.
Borgaraflokkarnir eiga því erf-
itt val. Minnihlutastjórn án Mið
flokksins og vinstri flokkanna
yrði ekki langlíf, heldur ekki
stjórn íhaldsflokksins eins.
Hægri flokkarnir geta heldur
ekki myndað stjórn með Venna-
mo, því að þeir eru ekki einu
sinni tilbúnir að samþykkj a
hann sem hægri mann. Þetta gef
ur hugmynd um þá erfiðleika,
sem upp kunna að koma við
stjórnarmyndun, en það hefur
raunar einkennt alla pólitíska
sögu Finnlands, hve stjórnar-
myndanir hafa verið torveldar
og stjórnir skammlífar.
Árangur af samstarfi núver-
andi stjórnarflokka hefur um
margt verið góður. Áður er
drepið á sameiningu verkalýðs-
hreyfingarinnar. Stjórnin hefur
gert efnahagslífið traustara en
áður, einkum með stöðvunarlög-
unum, þó að einstakir flokkar
stjórnarinnar hafi verið misjafn
lega ánægðir með árangurinn.
Þannig hafa kommúnistar gagn-
rýnt lögin og telja þau þjóna
Búniaiðainféfetig fslamidis, n/áttúru-
vienmdarráð, héraðsstjórmiir og
búniaðansaimtök einstakiria hér-
aða,
Búnaðarþimg felur stjórin Bún-
aðarlfóliaigs íslandis að hliutast
ítil uim framiganig þessa míáls og
fylgja því fa>st eftir.
í greiniangerð segir:
Failllvötnin hafa jaifnan verið
talin ein af mestu auðlindum
liandsinis. Til skamms tiirna hafa
möguileikar á nýtimgu þeirra til
onkuifraimilieiðsliu í stónum sttil lítt
verið nainimsákað'ir. Á síðari árum
heifuir hinis vegar sfkapazt breytt
viðhonf á þesisu sviði og fyrir-
hugaðair enu víðtækar forranm-
sóknir á vaitnsorlku íslands á ár-
uinuim 1970—1974.
Áníðaimdi er að þessuim för-
rainnisóiknium sé hraðað svo sem
umimt eir, þ. e. þær enu algjöir for-
senda þess að heil'daryfipliit fáist
um iþá möguleika, sem fyrir
'heindi eru til fraim'ietðslu á raf-
ortou með vatnsaifli.
Þeissa-r fornicininsóknir eru einn-
iig uinidirstaða þass aó haegt sé að
ifíá friám þá valtkosti, sem til sbað-
ar eru og gena samanburð á þeim.
kapitalismanum fyrst og fremst,
og það sem m.a. bendir til að
svo sé, er að íhaldsflokkurinn
hefur varið réttmæti laganna, þó
í stjórnarandstöðu sé. Áður er
getið um ósamkomulag innan
stjórnarinnar um Nordek. Eitt
af því sem stjórninni hefur tek-
izt að gera er að minnka at-
vinnuleysið, þannig að síðasta
ár lækkaði tala atvinnulausra
úr nær 80 þús. manns niður í
53 þús., skv. atvinnuleysis-
skráningu.
UNGIR KJÓSENDUR —
ÓVISS ÚRSLIT
Það sem veldur einna mestri
óvissu um úrslit kosninganna, er
tilkoma mikils fjölda ungra kjós
enda, sem ekki hafa neytt at-
kvæðis áður við þingkosningar
vegna lækkunar kosningaald-
urs, eða um 200 þús. talsins, mið
að við aðeins 68 þús. kjósenda
aukningu við kosningamar
1966. Um skiptingu þessara
nýju atkvæða er ógjörningur að
spá, nema það sem skoðanakann
anir segja um áhugann á Venna-
mo. Eða kannski má segja, að
það séu fremur litlu flokkarnir,
sem fái atkvæði hinna ungu.
Síðasta skoðanakönnun, sem
Helsingin Sanomat birti (22.
febr.) sýndi mesta fylgisaukn-
ingu hjá íhaldsflokki og Lands-
byggðarflokknum, en tapið mest
hjá Miðflokknum, og byggðist
sú spá bæði á niðurstöðum kosn
inganna 1966 og eins kosning-
anna til sveitarstjórna 1968. I
samanburði við kosningarnar
1966 er sósíalisku flokkunum
þar spáð 50.3%, öðrum flokkum
49.7%. Sé miðað við koisn'iirnarin-
ar 1968, sýnir spáin aftur á móti,
að and-sósíalískir flokkar muni
hljóta 56.3%, vinstri flokkarnir
43.7%.
Óvíst er, að nokkuð það ger-
ist 3Íðustu dagana fyrir kosn-
ingar, sem nokkru verulegu
breyti fyrir flokkana. Sumir
álíta að sigur sósíalista í Aust-
urríki á dögunum kunni að hafa
sín áhrif hér. Sú ákvörðun Mið-
flokksins að leggja fram mála-
miðlunarlausn á þingi í háskóla-
lagamálinu, sem gengur í átt til
hægri afstöðu, kynni að tryggja
flokknum þá hægrisinnaða kjós
endur hans, sem hafa verið ugg-
andi vegna róttækni forystunn-
ar að undanförnu. En allar slík
ar vangaveltur sannast eða af-
sannast, þegar talið verður upp
úr kjörkössunum.
ForraininBÓknirniair eru eininig flor-
senda fyrir fuOlniaiðarraninisó'kin-
uim, staðsetninigiu, tilhöguin og
gletrð virikjainia í e'i'nigíökuim tilfeli-
uim.
Þegar komið er að þassuim síð-
adtimafndu þáttuim, þ. e. fuilinað-
arhön'nium einstaikira virkjiaima er
dklki eiinlhMtt né raunlhæ'ft að
grumdv'£i1i]ia áfevairðainir urn virkj-
uminia á hagik'væminii heniniair biil
rafO'Pk'Uifraimleiðslu einini samian,
án ti'li'il's til þeirra aiflieiðiniga,
sem slilk framikvæmd gebuT haflt
á mörgum öðrnm sviðum.
Vatnið er verðmæti til fleiri
hluta en orfeuifraimlieiðsiliuniniar
einmiair.
Því er íráteitt að áfcvairðam'ir
urn eina alkar virkjamiir séu tekn-
air, án þess að fraim hafi farið
víðlæfc athuigun á öllum þeim
þátbuim, sem slífc misininivirkja-
gerð 'heifur áfhrif á, og til séu
fcvaddiir ali’ir þeir aðilair er mál-
ið varðar. Til peas að þetta sé
tryggt þurfa að vera til staðar
sikýr lisigaiákvæði uim al'La með-
ferð þassara miá''a.
Búmaðsiþir.ig heifur ával'lt laigt
á það áherziu, og laggu.r enn, að
hraðað sé vabnsviiíkju'niairfriam-
fevæimduim til öf'Uinoir raiforku, og
hætt verði cirfcuivi'nirisiu í stórum
siíl með oUu, s m afligj'afa til
.oifci iv 'ii i'.'isúuimniair.
En þingið kueiíst þesis jafin-
fir'amt, að finíirnlkvaeimd þessara
miáia sé lýðræðislag og raunhæf.
Frá Búnaðarþingi:
á f allvötn-
Aðilar fái að fylgjast með
undirbúningsrannsóknum
Eignaréttur
um sé virtur