Morgunblaðið - 08.04.1970, Síða 12

Morgunblaðið - 08.04.1970, Síða 12
12 MORiGUNBLAÐIÐ, MIÐ.VIKUDAGUR 8. APRÍL 1» Porsteinn M. Jónsson, fyrrv. alþingismaður og skólastjóri: Bréf til Menningar- Frá Egilsstöðum Bréf þetta var lesið upp á Héraðsvöku Menning-arsamtak- anna í nóvember 1969. Menningarsamtök Héraðsbúa, Egilsstöðum. Heiðruðu fundarmenn, frænd- ur og vinir. Ég þakka ykkur kærlega að hafa boðið mér og konu minni að sitja fund með ykkur í þess- um mánuði og ósk um, að ég flytti þar erindi um sjálfvalið efni. En því miður getum við ekki tekið þessu vingjamlega boði ykkar. Ég er orðinn svo þróttlítill og heilsuveill, að ég er bezt kominn heima, enda er ég kominn á fimmta ár yfir átt- rætt og hef um allmörg ár átt við ýmsa sjúkdóma að stríða. En leiðinlegt þykir mér þó þrótt- leysi raddar minnar, sem áger- ist svo, að mér er ókleift að halda ræður á fundum eða mannamótum. Ég reyni að sjálfsögðu að berjast eins lengi og ég get við Elli kerlingu, en hlýt sem allir aðrir, sem komnir eru á minn aldur, að bíða ósigur í þeirri við- ureign, og er vitanlega ekkert um slíkt að fást. Eftir því sem ég eldist meir, finnst mér tíminn líða hraðar og hraðar. Dagur er að kveldi kominn, áður en ég veit af, og oftast finnst mér hann týndur í haf tímans og ég hafi ekki notað hann til neins, sem þýðingu hefur. En oft leit- ar hugur minn til þess, sem var og til þess, sem verða mun. Ég er orðinn það gamall, að ég man þá tíma, er Skaftfell- ingar komu gangandi á vetrum til að leita sér atvinnu á Aust- fjörðum. f>á var stundum þröngt á Útnyrðingsstöðum, í baðstofu foreldra minna, því að þar gistu oft allmargir þeirra nóttina áð- ur en þeir lögðu til Fjarðanna. Þetta var á síðasta áratug 19. aldar. Þá mun blómaskeið Aust- urlands hafa verið mest. Hag- skýrslur sýna, áð árið 1894 bjó níundi hluti allra landsmanna í Múlasýslum, og þaðan kom þá nær sjötti hluti allra tekna landssjóðsins. Þá hafði um þrjá- tíu ár verið fólksfjölgim mest í Múlasýslum, að Reykjavík frá- talinni. Flest skip, sem þá sigldu til landsins, komu fyrst upp til Seyðisfjarðar eða annarra Aust- fjarða. Og talið var um skeið, að uppgangur Seyðisfjarðar væri meiri en annarra kaupstaða landsins. Það var og ekki aðeins úr Skiaftafellssýslum, sem sjómenn og verkafólk leitaði atvinnu til Austfjarða, heldur líka úr öðr- um byggðarlögum Suðurlands og þar á meðal frá Reykjavik. Var svo fram á fyrstu áratugi þess- arar aldar. Um síðustu aldamót undu flestir bændur á Fljóts- dalshéraði vel við sitt og töldu, að ekki myndi betra að búa ann ars staðar á landinu en þar, og ekki væri aðrar stöður eftirsókn arverðari en þeirra. En síðan þetta var, hefur margt gerzt, sem valdið hefur þjóðlífsbyltingu hér á landi eins og í öllum öðrum löndum þessa hnattar. Allsherj arfriður allra menningarlanda, sem 19. ald- ar menn væntu, að væri fyrir stafni, var aðeins tálvon. í stað allsherjarfriðar geisuðu tvær heimsstyrjaldir, ófriðarbál, sem enn er ekki að fullu kæft, en blossar upp í ýmsum myndum, svo sem styrjöldum milli þjóða, borgarastyrjöldum, í ófriði á milli stétta, hóflausum kröf- um og yfirgangi einstakra félags samtaka. Ekki er að neita því, að hin stórkostlega tækniþróun síðari ára er góð, að svo miklu leyti, sem hún verður mönnum til hamingju og léttir af þeim hóflausu striti. Á þeim árum, þegar fjárpest- in var svæsnust á Héraði, undrað ist ég þrautseigju bændanna. Og það voru fornar dyggðir, iðni, hagsýni, dugnaður þeirra og sparsemi, sem bjargaði Héraði frá auðn. En tæknin studdi að sjálfsögðu að viðreisninnL Eitt alvarlegasta málefni þjóðarinnar hin síðustu ár er sí- vaxandi jafnvægisleysi í byggð landsins, en við því verður að sporna eftir því sem hægt er. Það er að vísu ekki óeðli- legt, að fólkið leiti þangað sem það telur afkomu sinni og fram- tíð bezt borgið. Kemur þá margt til greina, ekki aðeins fjárhags- leg afkoma, heldur einnig hvern ig samgöngum er háttað, læknis- þjónusta, skólar o.fl. Þær raddir hafa alloft látið til sín heyra hin síðari ár, að ekki gerði neitt til, þótt útkjálka sveitir legðust í eyði, og hefur þá stundum verið talinn þar með allmikill hluti Norðausturlands- ins. En eins og allir landsmenn ættu að vita, er veðrátta hér breytileg og óútreiknanleg til langs tíma, og síðastliðið sumar hefur hún verið miklu betri á Norðausturlandi en hér syðra. Flestir munu vera sammála um, að eitt helzta ráðið til þess að stuðla að jafnvægi í byggð landsins sé að efla miðstöðvar byggðanna, að minnsta kosti eina í hverjum landsfjórðungi. Framhald á bls. 17 Aflanum landað úr Bryndísi KO 8. — Ljóam. Svelimin Þoirim. MS. BRYNDÍS KÓ 8, sem er Samkvaamft uippHJýsiiiniguim 12 lesta bátur, kom í gær til Ódkatra Jóhanmissaniar hjá Sæ- Reykjavikur með 4 lestir af bjöiiigu er filsfauir þesBi tföfliu- línufiski, mjög góðum og vert yfii/rbongiaíður, eðla girieliidd- fallegum, er veiddist um 36 air H2,50 krlóiniuir fyinin- Ihvert sjómílur vestur Súlur sem kig. Ósfcatr ikvað þatltia þó ffitið kallað er. Afla þemnan seldi matgn, því iað fSbkaalLa IhamB báturinn í Fiskverzlunina Sæ- þyirtfti dagGleiga uim 16 tiid 20 björgu fyrir nær 50 þúsund iLestár. Kvað tanm þenmiain aflia krónur. Skipstjóri á Bryndísi Bryirudfeair mljölg igóðam, því alð KÓ er Ingimundur Leifsson. dkiipið ar aðleiiins mieð 1® bjóð. Bot ns j áv ar my nd- un og hafísþök LOK setningar og upphaf þeirr- ar næstu féll niður í athuga- semd þeirra Unnsteins Stesfáns- sonar og Svend-Aage Malm- bergs í bdaðinu í gær. Viðkomiandi kafli átti að vera þannig: „Enda þótt lóðrétt blönd un geti farið fram undir hafís- þekju sem afleiðing af hækk- andi sjávarseltu vegna ísimynd- unar, telur Nansen, að ísþekjan dragi mjög úr kælingu sjávar- laganna, þar eð hún einangrar þau frá hinu kaida vetrarlofti yfir ísnum. Telur hann því að kæiingin og botnsjávarmyndun- in verði örari og áhrifameiri, þar sem yfirborðsseltan er ti'l- töiullega há . . .“ ojs.frv. - Víðtæk Framhald af bls. ZS sér vísindin í ríkara mædi og öðlast aukinn skilning á sam- bandi milli þeirra og efnahags- legra framfara og leitast þamnig við að fylgja nágrannaþjóðum sínum eftir með aukinni tækni- mierantun og eigin rannsóknum. Till að ná þessu marki verður fjárfesting í rannsóknum því að vera a.m.k. hOutfallsdaga sam- bærileg og er hjá þeim þjóðum, sem þjóðin á í saimfaeppni við á erlendum mörkuðum, ag bein asit að rannsóknum tid uppbygg- iragar og þróunar atvinnuveg- anna í samræmi við stefinu rík- isins í atvinnumáflum. Vinna ber að eflingu r an nsókn astofn ana í landinu, hvað snertir starfslið og starfsaðstöðu, og finna verð- ur leiðir til að beina auknu fjármagni til raransróknaverkefna í samræmi við áætlanir rann- sóknastofnana eða starfshópa á hverjum tíma. Augljóst er, að einkafyrirtæki, einkum iðnfyrir- tæki, verða einnig að tileinka sér rannsóknir í mun rilkara mæli en verið hefur, annað hvont á eigin rannsðknastofum eða með starfi sérmenntaðs starfsliðs fyrirtækjanna á opin- berum rannsóknastofum. Tryggja verður, að hæfustu vísindamenn, sem þjóðin á vöd á, veljist til rannsófcnasitarfa og vísindalegrar kennslu, og að þeim sé sköpuð aðstaða til áð sinna vísindastönfum óskiptir og sóu ekki háðir aukastörfum. Á þann hátt er unnt að stuðla að því, að íslenzfair vfsindamenn öðlist þá starfsreynslu og þekk ingu sem nauðsyraleg er, og verð ur til að valda verkefnum fram tíðarinnar. Fjöllmargir sérfræðingar, sem að rannsóknum starfa í landinu hafa bent á nauðsyn þess, að endurskoða lögin um rannsókn- ir í þáigu atvinnuveganna. Hér er því lagt til, að sératakri nefnd verði falið að endurskoða þau lög mieð sem víðteekasta og bezta nýtingu tækni og vísinda tid þjóðarlheilla í huga. Það er því milkilvægt, að til nefndar- starfa verði kvaddir menn, sem rannsóknir stunda og hafa þann ig raunihæfa reynsdu af fram- kvæmd laganna, eigi síður en þeir, sem ábyrgð bera á fram- kvæmd þeirra. Vafasamt verður að teljast, að sú yfirsitjórn og það skipulag, sem ríkt hefur í rannsóknamál- um, hafi valdið því hilutverki, sem æílað var. Yfirstjórn ríkis- ins skiptist milli margra ráðu- neyta, og efakert þeirra hefur á að skipa sérstöku starfsliði, er metið geti vísindastarfið eða rannsóknaþörfina. Yfirstjórn rík isins á rannsóknamálum verður að geta sinmt á sem beztan hátt nýsköpunarhlutveifai rannsókna- starfseminnar og tekið á móti hugmyndum og tillögum rann- sóknastofnana eða einstakra vis indaimanna um nannsóknaverk- efnd með framsýnu mati á mikil vægi verkefnanna. Nauðsynlegt er að athuga vand lega, hvort stofna beri vfeinda- deild í stjórnarráðinu, er sam- eini yfinstjórn ríkisins á rann- sóknastofnunum, jafnframt því sem endu rskipulagn ing á rann- sóknaistarfsemi í heidd fari fram. Ef athugun leiddi í Ijós, að rétt þætti að stofna slíka deild ætti hlutverk hennar að vera auk þess að móta vísindastefnu í sam ræmi við stefnu í atvinnu- og menntamállMm og hafa nána sam vinnu m.a. við hagfræðilegar stofnanir. Við almenna endurakipulagn- ingu á rannsóknamádum verður sérstaklega að hafa eftirfarandi í huga: Tryggja verður náin tengsl rannsóknastarfsemi og tætoni- menntunar, þannig að vísinda- þekking og reynsla þjóðarinnar nýtiist sem bezt. Tryggja verður aukin upplýs- ingaskipti milli vísindamanna innbyrði's ag stuðlla að hópvinnu vísindamanna. Koma þarf á upplýsingamiðl- un frá rannsóknastarflseminni til þeirra aðila, sem geta fært sér niðurstöður rannsóknanna í nyt. Vinna ber gegn aðskilnaði á raransóknum, kennslu ag ráð- gjafastarfsemi, sem sumis staðar á sér stað í dtvinnumálum, svo og einangrunarstefnu einstakra stofnana. Samræma þarf bókasöfn og upþlýsiragasöfnun í þágu rann- sókna. Veita þarf starfandi sérfræð- ingum aðild að stjórn rannsókna stofnana í vaxandi mæli. Tid að hindra stöðnun rann- sóknastofnana verði kannað sér staklega, hvort æskil'egt sé, að forstöð-umenn þeirra verði að- eins ráðnir til takmartoaðs tíma í senn og að sérfræðingar geti flutzt á milli stofnana þeim sjálf um og ranosóknastofnuinunum til hagsbóta. Áherzília er lögð á það, að ekki er unnt að ákveða endanlegt og bezt skipulag fyrir rannsókna- starflsemina, því að margar for- sendur eru breytilegar frá ári til áns. Skipulag rannsóknamáda ver@ur því að vera. í stöðugri endiurskoðlun. Arðsemi rannsóknastarfsem- innax er háð vilja og getu at- vinnufyrirtækja þjóðarinnar til að notfæra sér rannsóknir ag nýjungar. í mörgum tilvikum gæti verið æiskiliegt, ef launað- ir sérfræðingar fyrirtækjanna fengju rannsóknaaðstöðu inni á rannsóknastofnunum ríkfeins. Sömuleiðis mundi það örva fyrir tæki tid nýsköpunar og rann- sótona, ef veitt yrðu skatitfríðindi vegna rannsóknakostnaðiar. Ef úr yrði, mundi þetta verða mikil lyftistönig bæði fyrir fyrirtæk- in sjálf og fyrir rannsófcnastarf- semina. í þessu saimbandi þarf líka að athuga sérataklega, á hvern hátt hagnýta meigi í rík- ari mæili en tíðfcazit hefur sér- þekkingu í sambandi við lán- veitingar til atvinnurekstrar. Bf þeim tillögum, sem hér hafa verið nefndar, er fýlgt fast eft- ir, má ætla, að takast megi að auika verulega afköst og arðsemi rannsóknastarfseminnar í land- in.u.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.