Morgunblaðið - 09.05.1970, Blaðsíða 13

MOBGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. MAÍ 1970
13
Sovétríkjanna á ísland
anna er þó ekki eiimmgis bumd
in við herskipaferðir, bönnunar
flug og eérstakar aðgerðir eins
og sovézlka skipið við Stdkks-
nes virtist vera bundið við. Sov
étríkin eru um þeesar mundir
að stórauíka starfseimi sána í
lamdiwu sjálfu. T.d. valkti sú
fregm nokkra atihygli manna
og furrðu fyrr í vetur, að hésr
er verið að koma á fót sov-
ézkri fréttastofu, sem nefnist
Novosti og í fréttatilkynningu
uim opnun þessarar fréttastofu
var sagt, að starfslið hennar
mumdi í upphafi vera 8 manns.
Hvað er fréttastofan Novosti?
Novosti-fréttastofmunin var
stofnuð í febrúar-mámuði 1961.
Sagt er, að hún sé óiháð sovézku
stjómiinni og hinni opimbesru
fréttastofnun Sovétríkjanna,
Tass. í reynd hefux hins veg-
ar orðið nauðsynlegt að relka
starfsrmenm Novosti úrr landi í
nokfcrum tilvifcum vegna þess,
að þeir hafa stimdað njósnastarf
semi og bendir það til þess, að
Novosti sé eins konar dula fyr
ir leyniþjómustu Sovétrífcjanma.
Novosti hefur einnig það verfc
efni með höndum að breiða út
fíovézfcam áróður, t.d. með því
að dreifa tímarituan, blöðusm,
kvikmyndum, sjónvarpsmynd-
um, útvarpsdagsíkrám o.s.frv.
koma á framfæri í fjökniðlUm
á þeirn stöðum sem stofnunin
starfar, t.d. greinum eftkr sov-
ézka höfunda og tekur jafn-
franrat að sér að koma á prent í
Sovétríkj unum vexkum erlendra
manna. Novosti gefur út mánað
arrit í 29 löndum, eem nefnist
„Sputnik“ og eins konar eftir-
mynd af „Reader’s Digest“. Þeg
ar Sovétríkin gerðu innrás í
Téfckóslóva'kíu í ágúst 1968 voru
fulltrúar Novosti mjög atihafna
samir við að breiða út hvers
kyns áróður, dreifibréf og miða,
sem áttu að sýna, að inmrásar-
sveitunum væri tekið betur en
raun var á.
Þetta er Novosti-fréttastof-
an; sem nú er að taika til starfa
á fstandi og er ástæða til fyrir
íslendinga að skoða væntan-
lega starfrækslu henmar í ljósi
þeirra upplýsinga, sem fram
Ihafa komið hér að ofan. Má
vera að innan tíðar gefist tæki
færi til að gera enn frekari
grem fyrir starfsemi Novosti
„frétta“-stofunraar víða um
heirn.
—xx*—
Senidiráð Sovétríkjanna á fs-
landi rekur nú orðið tnjög um-
faniglslmikla starfsemi hér á
liandi sem gleggst má sjá af
þeim miklu fasteignum, sem
Sovétmenn hafa fest kaup á í
Túngötu og Gairðastræti og
myndir eru af með þessairi
'grein. Skv. upplýsingum utan-
rilkisráðuneytisins eru 13 sitarfs
m'enn sendiráðsins á svonefnd-
um „diplomaita“-lista, en ástæða
er til að ætla, að starfamemn
sendiráðskus séu mun fleiri.
Skv. heimilduim, sem telja verð
ur nofcfcuð áreiðanlegar, mé
ætla, að nú séu starfandi í sov
ézka sendiráðinu í Reykjavfk
um 30—35 karlmenn, en auk
þe«s immu eigimkonur sendiráðs
manna í mörgum tilvifcum
starfa í sendiráðinu og má því
varlega áætla, að starfsliðið sé
um 50—60 mamms. Þetta er
f jölmennt starfslið og vekuir auð
vitað upp þá spumingu, hvað
allt þetta fólk hafi fyrir stafni.
Hhiti af skýringunni, er sé,
að Sovétrikin hafa enga íslend
inga í þjónuistu sinni eins og
önnur semdiráð. Allt það starf,
sem unmið er í sendiráðinu eða
á þess vegum, er unmið af þeim
sjálfum. Brotni rúða í sendiráð
inu er ekfci fengin íslenzíkur við
gerðarmaður heldur gerir ein-
hver ötarfsmaður 9emdiráðsins
við rúðuna sjálfux. Hið sama
er að segja um allt viðlhald
hinna mörgu fasteigna, garð-
yrfcjustörf í görðum húsa þeirra
o.s.frv. fsdenzkar hendur koma
þar hvergi nálægt. Að vísu er
Morguniblaðinu ekki kunnugt
um, hvort bifreiðar sendiráðö-
inis eru sendar til viðgerðar á
íslenzk viðgerðarverfcsitæði eða
hvort einnig er gert við bilanir
á þeirn í sendiráðinu. Um verk-
efmi þessara fjölmörgu sendi-
ráðsstarfsmanna verður ekfcert
sagt með vissu. Ljóst er, að mik
il viðsfcipti íslands og Sovét-
ríkjaminia fcrefjast nokkurs starfs
liðs hér, en staðreyndin er samt
sú, að xnikill hluti þeirra við-
skipta, sem fram fara milli
lamdanna, eru ákveðiin í Moskvu
og samið um þau þar, þamnig að
sovézfca sendiráðið hér hefur
efcki ýfcja mikið um þau mál að
ægja. Þess vegna hljóta menm
að velta þvi fyrir sér, hvort ein
hverjar aðrar ástæður valdi
þessum miifcla starfsmanna-
fjölda í soyézka sendiráðinu,
svo sem t.d. að dvöl bamdaríska
vamarliðsins hér á laindi geti
átt einhverm þátt í því.
—xxx—
Hvers vegna hafa feirðir her-
slkipa og herflugvéla frá Sov
étríkjunium au'kizt við íslamd?
Hvers vegna er „frétta“stofam
Novosti nú að hefja stairf-
rækslu hér? Hvers vegna hefur
sovézka sendiráðið á að skipa
tiltölulega miklum starfsmamma
aninia? Hvers vegnia fer boðum
um heimsóknir íslendinga til
Sovétríkjanna fjölgamdi? Hvers
vegna komu sovézik hersfcip í
kurteisisheimsókm til íslamös í
fyrsta sfcipti sl. haust? Það er
fyllsta ástæða til að spyrja þess
ara spuminga, em svörim hljóta
að byggjast á getgátum einum.
Sú staðreynd, að Sovétríkin
hafa stóreflt flotaveldi sitt á
Norður-Atlantshafi bendir til
þess, að með því séu þau að
tilikynna ríkjum Atíantshafs-
bamdailagsiins, að þau séu ekki
lemgur einráð á þessu svæði. fs
land er að mörgu leyti lykillinn
að yfirráðum yfir Norður-At-
lantshafinu eða skamnnbyssa,
sem hægt er að miða í austur
eða vestur eins og komizt hef
ur verið að orði. Aðild fslands
að Atlantshafsbandalagmu og
dvöl vamarliðsins hér hefur
ir í augum. Til þeiss að tryggja
aðstöðu endamlega á Atlants-
hafi verða Rússax að koma sér
þar upp flotastöð, en Kúba er
þeirra næsta vígi við siglinga-
leiðir um hafið nú.
Hugsaniegt er, að sanmhliða
aufcnum flotaistyrfc þeirra á N-
Atlamtshafi, hafi Sovétrikin nú
í undirbúningi nýja pólitísfca
og miennimgarlega eólkn í því
sfcymi að fá fram brottflutning
varnarliðsims — úrsögn úr At-
lamtshafsbandalaginu og hlut-
leysisstefnu í utamirikismálum.
Fyrsta síkrefið í slíkum aðgerð-
um yrði þá að venja íslemdinga
við nálægð Sovétríkjamna, hvort
sem það eru herskip í kurteis-
isheimsókn, könnunarflugvélar,
starfi'æikrsla „frétta“-stofumniar
eða ömmur tegund af sovézkri
nærveru hér á landi eða við
landiö. Þegar því miarki hefur
verið náð að venja fsleindinga
við þetta, þanmig að þeir líti
ekíki á það sem óvenjulegan at
burð, þótt sovézfcir aðiTiar séu
hér við lamd eða refci starfsemi
hér, má búast við, að airnar
áfangi fylgi á eftir, sem sjálf
sagt yrði öllu þýðingaTmeiri.
Nokkur prófsteinn á það, hvort
þessar getgátur eru á röikum
reistar verður, 'hvort Sovétríkin
óski eftir því á ný t.d. á hæsta
ári að sovézk herSkip korni hing
að í kurteisiSheknisófcn. Verði
sú raumin á, má ganiga út frá
þvi eem visu, að það, sem hér
hefur verið sagt, 9é á nokfcrum
rökum reist.
Þá kamn að vafcna sú spum-
ing, hvers vegma Sovétríkin
hafi slík áform í huga einmitt
nú. Til þesis geta legið margar
ástæður, en ein þeirra er »ú,
að þeír hafa starfandi á íslandi
einis fconar fimmtu herdeild,
sem heldur stöðugt uppi kröf-
um um brottflutning vaxmiarliðs
ins, úrsögn úr NATO og hlut-
leysi í alþjóðamálum, m.a. með
skrílslátum og öðruim ó-
látwm. Bn ekki er ólíklegt,
að það sé einmitt mark-
mið Sovétrikjamna að koma
á slífcu ,,hlutlevsi“ íslands
og að þau telji stöðu sina batna
mjög á N-Atlantshafinu, ef það
næst fram. Augljóslega er hér
um lamgtíma áform að ræða, ef
þessar tilgátur eru á ammað borð
réttar. En hvað sem um það er
hljóta íslendingar að horfast í
augu við eftirfaTamdi staðreynd
ir:
1. Ferðir sovézkra hers'kipa
og herflugvéla við íslamd
hafa stóraulkizt.
2. Hér er að hefjast starf-
ræksla Novosti-„frétta“-
stofunniar, sem í öðrum
löndum hefur verið notuð
sem dula fyrir sovézku
ley n iþ jónustuna.
3. Sovézfca sendiráðið hefur
mikiinm maminiaifla í simmi
þjónustu hér, óvenjulega
mifcinn miðað við allar að
stæður.
Hér að framam hafa þessar
staðreyndir orðið tilefni nokk
urna hugledðingai. Hvað sem
menm kunna að segja um þær,
getur hver og einn íhugað á
stæðuraar fyrir aufcnum þrýst
ingi frá Smvétrífcjunum og hverj
ar afleiðingar hans geta orðið.
lengi verið Sovétríkjunum þym
Mikil umsvif sovézka sendiráðsins í Reykjavík krefjast tölu-
verðs húsnæðis. Enda hefur reyndin orðið sá, að Sovétmenn hafa
gerzt umfangsmiklir fasteiguakaupendur. Svæðið við Túngötu og
Garðastræti virðist vera mjög eftirsótt. Á þcssum fjórum mynd-
um má sjá fjögur stórhýsi í eigu Sovétríkjamna. Tvö þeirra
standa við Garðastræti og tvö við Túngötu.
fjöida miðað við samskipti lamd
Sovézka skipið við Stokksnes:
Njósnir eða
fiskirannsóknir?
L < 3
mmm
■

■ '
í: :d- -v
s \

■ •