Morgunblaðið - 27.06.1970, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1970
5
Félagsmenn tóku sjálfir
ákvörðun um samninga
— segir Hilmar Guölaugsson, formaður
Múrarafélags Reykjavíkur
EINS og fram hefur komið
í fréttum, hefur Múrara-
félag Reykjavíkur náð sam
komulagi við viðsemjend-
ur sína um kaup og kjör
og hefur verkfalli múrara
því verið aflýst. Morgun-
blaðið sneri sér í gær til
Hilmars Guðlaugssonar,
formanns Múrarafélags
Reykjavíkur og innti hann
nánari fregna af efni sam-
komulagsins og spurði
hann jafnframt álits á
þeim ummælum Þjóðvilj-
ans í gær, að Múararfélag-
ið hefði samið um þær
kjarabætur, sem önnur
félög kynnu að ná fram og
aflýst verkfallinu á þeim
grundvelli.
— Hér eftir verða greiddar
fiullar verð'laigsbætur á liaiuin
múrara, sagði Hilmar Guð-
laiuigHsion, ©n þær bafa verið
sikieirtar umdanifiariin tvö ár.
Við höfium á því tímaibili að-
©iins fienigið 53,5% af vísiitöl-
U'nmi. Þá íhælklkiar grunnkaup
uim 15% edinis oig hjó verka-
lýðlsifélöguiniuim oig %% af dag
vininiutoaupi miúrana verður
gneitt í orlotfislhieiimilasjóð.
í saminiinigtum okkar eru
átovæði <um áfnambialdandi við
ræðiur um „flutni<ngalíinuin0'‘
otg eninframiuir um end-urskoð-
uin á ákrvæðiuim. veikindadaga
og er iþað saimhljóða slíkri
greim í siamnniinigum Dagsbrún-
ar. Á alð ljúka þeirri end<ur-
sko'ðiun fyrir áramót.
— Hvað viltu seigja um
fullyrðiinlgar Þjóðviljans i
gæir?
— Það er ektoert í okkar
saminiiniguim, sem toveður á um
það, að við eiigum að fá all-
ar þær kaupfaæikkiainir, sem
öniniur félög fá út úr sínium
samniinigum, að öðnu leyti en
iþví sem varðar ákvæðin um
tímaviininuít'axtainin. í sammding-
um okkar eru átovæði um
samsvaraimdi hæfckum á tíma-
vimmuitaixta eimis og önmur
félög fiá í byg<ginigari'ð<n<aðii.
Tímaivinmiutaxtinin er ein-
göimgu mioitaðúir í umdamtekmimg
artilvitoum. Hamm er motaður
í sambaindi við viðlgerðdr og
(hieimi.lt er að veáta umidamibág-
ur til mamma, sem tooimimir eru
á biáam aldiur oig treysta sér
ekfci til að vininia sikv. uprn-
miælimigataxta. Þeir, sem hafa
þesisar uimdiamþágur, eru mjög
l&tdll (hluiti 'af hieildarimeð'lima-
tölu Múrarafélaigs Reyikj'aví'k-
ur oig hér er því um atriðíi að
ræöa, sem sfciiptir máli fyrir
sárafáa félaigstmiemn.
— Laigðd stjórn Múrara-
félagsims ákveðim tilboð ait-
viraniuiretoemjdia fyrir félags-
fiumd?
— Nei, stjómiin lagði aldrei
mieitt ákrve!ðið tilboð fyrir
féiagistfiumd, held.ur var staða
viðræðmiamma skýrð eimis og
húrn vair þá. Á mámiuidagstovöld
ið var, ákvað stjórn félags-
iras að kalla. samam fiumd í
trúnaðiarráði félaigsiinis á
þriðjuidagsmorginii, til þeiss að
stoýra iþví frá því, hvermig
sammimigar stæðiu. Þá fcom
fram eiiradiergim ódk fiundar-
manmia <um að efraa til félags-
fumidar og sfcýrta þar frá því,
'hvermiig málim sitsæðu. Þeitta
gerði stjóm féliaglsims og á
þeissium fiumidi mættu 116
félagsmenm, sem er fjölmenm-
aisti fiumdur, sem haldinm hef-
uir veri'ð í Múraratfélagi
Reyfcjiavíkur. Fljótlega kom
fram í uimræðum á fumdiinum,
að miemm vildu gaimga tdl samn
imiga á þeim gruinidivelli, sem
fyriir lá. Á þ»*:ium fumidi var
samlþyklkt tillaga rmeð 80 at-
kvæðum <gegn 35, em 1 var
auður, að veita stj'órninmi um-
boð til að uiradirrita saminimiga
á þessum grumidvelli. Élg vil
Hilmar Guðlaugsson
taika þiað sikýrt fram, að ég
lýsti því yf'ir á fumidimum, að
stjórnm væri mjö'g óánægð
mieð þiað, sem þá iþegar væri
toomið frarn í þessum samm-
iragaiviðiræðuim atf hálfu at-
viinmiurefaeradia. Em mieð þessu
móti tel ég, að félagsmienn
sjálfir hafii tekið ákvörðum um
þeissi mál eiras og vera ber en
ekki félaigsistj'ónnim, sagði
Hitomar Guimnlauigsson að lok-
um.
Mývatns-
sveit
FIMMTA GREIN
— eftir Kristján Þórhallsson
Þessari stofnfundarsamþykkt
Veiðifélags Mývatns frá 1005
hefur aldrei verið mótmælt, hún
er því í fullu gildi nú eftir 65
ár. Eftir að lög um Kísilgúrverk
smiðjuna við Mývatn höfðu ver-
ið samþykkt á Alþingi, hóf-
ust framkvæmdir við byggingu
verksmiðjunnar. Jafnframt var
byggð dælustöð við Helgavog,
og tilheyrandi leiðsla að verk-
smiðjustað, svo og smá hráefnis-
þró. Síðan byrjaði dæling í
þróna og tilraunaframleiðsla
hófst. Þótt engin samráð væru
höfð við eigendur vatnsins, áð
ur en dæling til þessara tilrauna
átti sér stað, létu þeir það af-
skiptalaust í fyrstu. Þeir voru
yfirleitt velviljaðir þessu fyrir-
tæki og ófúsir að leggja nokk-
um stein í götu þess á byrjun-
ainstlilgi. Eln letfltliir að sýnt þóltitá 'að
takast mundi að hefja fram-
leiðslu og verksmiðjan ætti fram
tíð fyrir sér, var talið sjálfsagt
að óska eftir viðræðum um hrá-
efnistökuna við forsvarsmenn
verksmiðjunnar. Engar slíkar
viðræður áttu sér þó stað milli
þessara aðila. Hins vegar stofn-
uðu veiðieigendur við Mývatn
veiðifélag 3. sept. 1965 í sam-
ræmi við lög um lax- og silungs-
veiði frá 1957. Á þessum stofn-
fundi kom fram, að ekkert hefði
vartið aðlbafzt atf hálfiu Kísiliðj-
unnar til að láta fara fram rann
sókn sérfróðra manna á dýralíf-
inu og lifsskilyrðum þess í Mý-
vatni áður en farið var að dæla
úr vatninu. Taldi fundurinn rétt
að slík rannsókn yrði hafin þeg-
ar og bæri Kísiliðjunni að sjá
um hana að öllu leyti. Samhljóða
eintök af bréfi þar að lútandi
voru senid til stjómniair KMl-
iðj'Uimmair, lainidfbúiniaðainráðluinieyihiis-
ins, og veiðimálastjóra. Engin
svör bárust við þessum bréfum.
Árið 1967 sendi stjórn Veiði-
félags Mývatns svohljóðandi
mótmæli til Kísiliðjunnar og
landbúnaðarráðherra:
„Stjóm Veiðifélags Mývatns
mótmælir harðlega þeirri
ákvörðun forráðamanna Kísiliðj
unnár að taka botnleðju úr Mý-
vatni til kísilvinmslu án sam-
þykkis félagsims. Sú ákvörðun
er frekleg ágengni og lítilsvirð-
ing á eignarréttinum, svo að
ekki verður við unað. Það er
krafa stjórnar Veiðifélags Mý-
vatns að við hana sé samið um
þessi mál nú þegar.“
Þessari kröfu var ekki heldur
sinnt. Hvað átti nú stjórn veiði-
félagsins að gera sem málsvari
landeigenda viðvikjandi Mý-
vatni? Hún fær engin svör við
sínum málaleitunum. Var þá um
nokkuð annað að gera en leita
réttar síns eftir öðrum leiðum.
Stjórn Veiðifélags Mývatns var
neydd til að fela lögmanni málið
í hendur, þar sem ekkert var
við hana talað. Það leiddi að
sjálfsögðu til þess, að mál var
höfðað gegn fjármálaráðherra
fyrir hönd ríkisins. Málið var
síðan þingfest í þinghúsi Skútu-
staðahrepps 28. ágúst sl. Fjár-
málaráðherra hafði snögg hand-
tök, hann lét sér ekki nægja að
gagnstefna öllum félagsmönmum
veiðifélagsins, heldur líka öllum
eilgeindiuim löigbýia í Steúihutsltiaða-
hreppi. Hér er um algjöran
sitoilípaleilk aið iræðla, og bar <að
mótmæla honum. Mál þetta snert
ir á engan hátt þessa stefndu
lögbýliseigendur heldur ein-
göngu rétta aðila innan veiðifé-
lagsliims. Gaignigbetfmuima áttii <að
þingfesta í nóvember sl., en þá
tóku æðri máttarvöld í taumana
með hressi'legri hríðargusu, nóg
til þess að ekki var talið ferða-
veður, og síðan ekki þá
sögu meir.
Fullyi'ða má, að aldrei hefði
þurft að koma til þessara mála-
ferla, sem sjálfsagt geta orðið
mjög kostnaðarsöm, ef forsvars-
menn ríkisins hefðu í upphafi
viljað hafa gott samstarf við eig
endur Mývatns og virt eignar-
rétt þeirra. Einnig ef samið
hefði verið um hráefnistökuna
áður en byrjað vair að dæla.
En úr því sem komið er verð-
ur málið sennilega að hafa sinn
gang, þangað til dómur er fall-
inn. Raunar verður hér um próf
mál að ræða. Sá dómur, sem upp
verður kveðinn í þessu máli,
hlýtur að gilda fyrir öll vötn
á íslandi. Óliklegt er, að eig-
endur þeirra viðurkenni nú
eignarétt ríkisins að botni þess-
ara vatna. Varla hefði ríkið
þurft að stefna veiðieigendum
við Mývatn, ef það hefði haft
nægar sannanir í höndum fyrir
eignarétti sínum að botni Mý-
vatns. Nú má segja að eigendur
strandjarða við Mývatn standi í
svipuðum sporum gagnvart rík-
inu og ísland stóð á sínum tíma
í þoiridkiaishrílðliiniu <gagmviailt Biriat-
uim. íslemdimguim vair vagnia sár-
stöðu sinmar og fábreyttra at-
vinnuhátta lífsnauðsyn að geta
fært úr landhelgina, og verndað
fiskimiðin umhverfis landið fyr-
ir erlendum togurum. Nálcvæm-
lega á sama hátt, er veiðieig-
endum við Mývatn mjög brýn
nauðsyn að geta verndað þau
verðmæti, sem í vatninu eru, og
þeir hafa viðhaldið fram á þenn
an dag. Og vegna sérstöðu sinn-
ar, hvað snertir ræktanlegt land
og aðra erfiðleika við búskap,
er þeitnra meslta ihiaigsmiuiraamiál
<alð gdtla vainðveliitt þessfi verlðlmiæltri.
Búskapur á sumum þessara
jarða, hefur frá upphafi raun-
verulega byggzt á því, sem úr
vatninu hefiur fengizt. Þorska-
stríðið við Breta leystist með
samkomulagi að lokum, þrátt fyr
ir ofbeldisbeitingu þeirra með
hervaldi. Með því samkomulagi
vann Island óumdeilanlegan sig-
ur í þessu viðkvæma máli, enda
þótt Bretar fengju um stundar-
arsakir að veiða á fyrirfram
ákveðnum svæðum. Þeir, sem
unnu að því að leysa þorska-
stríðið, sýndu mifcla samnings-
lipurð og stjórnvizku, mun þess
lengi verða minnzt.
Á botni Mývatms er mikið
magn af kísilleir svo sem kunn-
ugt er. Vitað er, að þessi íeir
er að miklum hluta myndaður af
skeljum og kísilþörungum sem
lifað hafa í vatninu og síðan
fallið á botninn. Lauslega má
geria ráð fyiriir alllt að 4 m
þykkri botnleðju að meðaltali,
og nemur það samanlagt 50—60
millj. temginigsmiátiria. Garit er náð
fymiir, <aið þaið miaign muinii niætgjia
Kísilgúirvei'kamiiðjiuinini 'mæistiu 150
áir 'þóitlt finaimleid>d sáu 100
þúsuind toinin á árli. Hér er elkki
um neitt smáræði að ræða, ef
rétt reynist. Þetta hráefni er að
meginhluta myndað í vatninu, og
hefur á sínum tima lifað þar
eins og silungurinn. Ekki hefur
þess enn heyrzt getið, að rikið
telji sig eiga silunginn í Mý-
vatni né annað það, er lifað hef-
ur í vatninu, en hvað getur ekki
komið fyrir? Nú er bara spurn-
Framhald á bls. 20
Kísilsandinum dælt úr Mývatni.