Morgunblaðið - 28.06.1970, Blaðsíða 10

f 10 ^IORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAG-UR 28. JÚNÍ 11970

BÓKMENNTIR - - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
' Marionetteatern, Stokkhólmi;
Ný gerð „Þorpsins“
flutt í Iðnó
ÞORPIÐ eftir Jón úr Vör, sem
fyrst kom út 1946, er án efa vin
sælasta ljóðabók þeirra skálda,
sem sleppa ljóðstöfum og rími
og yrkja á frjálsan og óbundinn
Jón úr Vör
hátt. Þorpið er raunsœisverk,
sfcáldið sjálft úr alþýðustétt og
talar mál fólfcsins, enda þótt
það leyfi sér hliðarstöfck í anda
bókmenntalegra nýjunga, eins og
til dæmis óvenjulega myndsköp
un. í raun og veru hefur al'ltaf
vantað herslumuninn til að Þorp
inu yrði skipað í hóp þeirra
Ijóðabóka aldarinnar, sem öðl-
ast hafa varanlegt líf. Af ýmsum
ástæðum má ætla að sú stund sé
nú runnin upp, því fordómar
fólks gagnvart óbundinni ljóða
gerð eru að mestu horfnir og
unga kynslóðin saknar e&ki hefð
bundinna bragarhátta.
Árið 1956 sendi Jón úr Vör frá
sér aðra útgáfu Þorpsins, sem
hann kallaði „endanlega gerð“.
Þá hafði hann bætt við ljóðum
úr Með örvalausum boga, sem
kom út 1952, þannig að Þorpið
var mun fyllra og öflugra verk
en áður. í tilefni Listahátíðar
var Þorpið flutt í Iðnó á föstu-
Framhald á hls. 21
Bubbi kóngur
Eftir Alfred Jarry
eldri leikhúsgesti að sitja heiina.
Annars má segja, að sýningin
hafi fyrst og fremst verið lær-
dómsrík leikhúsfólki, einkum því
unga áhugafólki, sem nú er að
byrja að setja svip sinn á
lenska leiklist og mun gera það
í enn rílkara mæli þegar frá líð-
ur.
Bubbi kóngur birtist á sviði
Þjóðleikhússins ímynd valda-
græðgi og heimsiku, knúinn áfram
af fconiu sinni, tákni alls þess
versta í manninum. En hinn risa
vaxni Bubbi, skopfígúra og ógn-
valdur í senn, reynist að lokum
venjulegur maður, blekíktur og
blauður. Þannig er hann víti til
varnaðar, áminning stríðandi
heimi. Því miður er hann alltaf
tímabær.
Midhael Mesdhke og féliögum
hans ber að þakka komuna til
íslands. Það var óvenjuleg
reynsla að fcynnast listrænni
framsetningu þeirra.
Jóhann Hjálmarsson.
Well-es sem Falstaff og Walter Shiari í hlutverki Silence.
MARIONETTEATERN í Stokk-
hólrni er með merkari tilrauna
leikhúsum á Vesturlöndum. —
Sýningar þess á Bubba kóngi,
eftir Alfred Jarry hafa aukið
gildi Listahátíðarinnar í Reykja
vík, enda er uppsetning leik-
flofcfcsins á Bubba einstök.
Ekki er l'angt sdðan mennta-
skólanemar færðu Bubba upp í
Þjóðleikhúsinu og birtist þá
grein hér í blaðinu úm leikritið
og höfund þess, einnig hefur
verið ritað um leikinn nýlega,
svo varla er ástæða til að bæta
miklu við. Eins og flestir vita,
sem fylgjast með leikbókmennt
um, er Bubbi kóngur brautryðj-
andaverfc í nútímaleikritun, fyr
irmynd leikritahöfunda, sem
nefndir hafa verið absúrdistar.
Bubbi býður upp á marga túlfc
unarmöguleika, en erfitt er að
hugsa sér að hægt sé að gera
verkið áhrifaríkara en leikend-
um Marionetleifchússins hefur
tekist.
Marionetleifchúsið er ekki
brúðuleifchús eingöngu, heldur
tilraunaleikhús, sem sameinar
ýmsar leikaðferðir í marfcvissri
sköpun sinni. Leiðtogi flokks-
ins er Miohael Mesohke, sem
leikur Bubba. Aðrir leikendur
eru Ing-Mari Tiren, sem leikur
Bubbu, Ame Högsander, Zanza
Lidums, Lillian Dahlgren, Inger
Jalimert-Moritz og Carine Rosén.
Tónlistin er samin af Krzysztof
Pendericki.
Sýningin í Þjóðleikhúsinu
tókst með ágætum, en ég er
hræddur um að margir hafi ekfci
áttað sig á hve mikill leifclistar-
viðburður koma Marionetleifc-
hússins. er. — Á frumsýningu
bar mest á ungu fólki og er það
vel, en engin ástæða var fyrir
Michael Meschke í hlutverki B ubba kóngs og Ing-Mari Tiren í
hlutverk i Bubbu
Konungur og prinsinn á vígvellinum, — John Gielgud og Keith
Bax ter
KUNNUOIR segja, að Falstaff
sé Skoplegasta persónan, sem
fyrir kemur í leikritum Shake-
spearea Eiga þeir þá venjulega
við þann Falstaff, sem birtist
okkur í leikritunum tveimur um
Hinriik 4. en ekki Falstaff Wind-
sorkvennanna kátu, enda ku síð
ara leifcritið hafa verið samið
í flýti fyrir EQIteabetu drottningu
sem vjldi fá meira að sjá og
heyra um Falstaff Hinrifcis 4,-leifc
ritanna. Shafcespeare hefur auð
sjáanlega ekki vandað sérlega til
Windsorkvennanna fcátu, og Fal
staff verður þar afkáralegur og
nánast aumkvunarverður. í leik
ritunum um Hinrik 4. er persón
an rnun margslungnari. Óforbetr
anlegur fylliraftur og gortari,
sem neytir allra færa til að
mikla sjálfan sig í augum ann-
arra, en aldrei orðvana, þegar
annað á hann sannast. í gegn-
um breysfca háttu skín ævinlega
í góða sál og léttan hug. Því á
hann vfaa samúð áhorfenda, þó
að atferli hans sé efclki ætíð fag
urt.
Það taldist til tíðinda í kvifc-
myndaheiminium fyrir réttum 5
árum, þegar út barst, að oln-
bogabarn bandarísfcrar kvik-
myndagerðar, útlaginn Orson
Welles, væri tekinn til við að
kvikmynda Falstaff á Spáni. —
Efniviðinn sótti hann í leikritin
um Falstaff, sem eru talin upp
hér að framan, aufc leifcrita
Shakespeares um Hinrifc 5. og
Rlkharð II. Myndin spannar yfir
tímabilið frá valdatöfcu Hinri’ks
4. til dauða hans og krýningar
Hinriks 5. Lýsir hún vináttu svall
bræðranna Falstaffs og Hinriks
5. (þá prinsinn af Wales) og
endalofcum hennar.
Laugarásbíó sýndi þessa mynd
Wel'lies nú í upphafi Listahátíð
arinnar, en hvílir hana stundar
korn meðan Pasolini lætur ljós
sitt skína á breiðtjaldi hússins.
Að því búnu verður Falstaff
tekinn aftur til sýninga að nýju.
Falstaff hefur hlotið mikið lóf
hjá gagnrýnendum víða um lönd
og suimir þeirra fullyrða, að
þetta sé bezta mynd Welles frá
því að hann lét Citizen Kane frá
sér fara. Ef ég man rétt, þá segir
einn þefcktasti og umdeildasti
betri en flestar þær myndir, sem
við höfum átt að venjast. En ég
átti bara von á meiru — von á
rmeistaraverfci. Ég tel Falstaff
alls efcki samíbærilega við „Citi-
zen Kane“ og raunar lakari en
Réttarhaldið (The Trial). Ég ræ
sennilega einn á báti varðandi
síðari skoðunina — a. m. k. hef
ur Welles fengið orð í eyra fyrir
þá mynd hjá gagnrýnendum hins
anglósaxneska hekns. Þótti þeim
sennilega nóg um, hversu frjáls
lega Welles fór með efni þessar-
ar miögnuðu sögu Kafka, „en
gleymdu því jafnframt, að
Björn Vignir Sigurpálsson:
Kvikmyndir
kvikmyndagagnrýniandi Banda-
ríkjanna, Pauline Kael í bók
sinni „Ktes, kiss, bang bang“, að
með Falstaff hafi Welles tekizt
í annað sinn að ®kapa „næstum
þvi meistaraverk“, eins og hún
orðar það. Er það mikið lof frá
Pauline Kael. Einnig nægir að
minna á umimæli danskra gagn-
rýnenda, sem fylgdu bíóauglýs
ingu Laugarásbíós.
Uppfullur af miklum vonum
fer maður því að sjá Falstaff, en
ég verð að játa að hún olli mér
nokkrum vonbrigðum. Efcfci svo
að skilja, að mér finnist Falstaff
ekki góð mynd. Hún er mun
Kaffca geikk ekki sjálfur frá hinu
útgefna handriti, heldur Max
Brod og kaflaniðurröðunin er
hans“, svo að vitnað sé í orð eins
Welles-sérfræðingsinis, Tony
Palmers. Welles breytti hins veg
ar kaflaröðinni að eigin mati og
með tilliti til kvikmyndarinnar.
Á sama hátt og Réttar'haldið er
magnþrungin saga, tólkst Welles
að skapa magnþrungna kvik
mynd(, og sfcilaði stemmningu
hennar fylliílega, þrátt fyrir
frjételega meðferð efnte, og
breytt myndarlok frá sögunni.
Þarna er að leita skýringanna
á vcinbrigðum mínum með Fal-
staff. Mér finnst Welles ekki tak
ast að koma Falstaff fyllilega til
Skila milðað við þau fyrirheit
sem Falstaff Shakeispeare-lei'krit
anna gefur. Welles er sjaldn.íst
verulega fyndinn sem Falstaff
Framhald á bls. 18
Jóhann Hjálmarsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
»
Iistahátíð
Falstaff og Welles