Morgunblaðið - 10.09.1970, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. SEIPT. 1970
3
Hefur merkt
25 þúsund fugla
ÓSKAR Sigurðsson vitavörður
á Stórhöfða í Vestmannaeyj-
um hefur stundað merkingar
fugla á ári hverju síðan 1953.
Aðallega hefur hér verið
um að rœða merkingar á
lunda, en einnig nokkuð á
fýl og öðrum fuglategundum.
1 sumar sem leið merkti Ósk-
ar 2570 lunda og liðlega 400
fýla auk annarra fuglateg-
unda. Hefur hann þá alls
merkt liðlega 25 þús. fugla
síðan 1953, en vísindastofnan-
ir sem kanna ferðalög og hátt
erni þessara fugla byggja
rannsóknir sínar mikið á
merkingum sem þessum.
Töpuðu fyrir
V estur-í» j óð ver j um
Sigríður E. Magnúsdóttir og Jónas Ingimundarson.
Halda tónleika
víða um land
ÍSLENDINGAR töpuðu fyrir
Vestur-Þjóðverjum í fjórðu um-
ferð Ólympíuskákmótsins í Sie-
gen í Vestur-Þýzkalandi með ein
um vinningi gegn þremur.
Búlgaría vann Kýpur með 4:0,
Suður-Afríka vann Aibaníu með
4:0, Austurríki vann Nýja-Sjá-
landi með 2/2: l/2 og Columbía
hafði 2:1 gegn Puerto Rico, en
ein skák fór i bið. Að f jórum um
ferðum loknum hefur ísl. sveit-
in hlotið 5 /2 vinning.
ÍSVÉL, sem framleiðir 3 smá-
lestir af is á sólarhring úr
óblönduðum sjó hefur í sumar
verið itm borð í vélbátnum As-
geiri Kristjánssyni SH 235, en
vélin var sett í skipið í júnímán-
uði. Hefur vél þessi reynzt mjög
vel að sögn eigenda bátsins Guð-
mundar Runólfssonar og Björns
Asgeirssonar, skipstjóra, en í
gærdag buðu þeir biaðamönnum
að skoða hana.
Þeir féliaigar Guðlmiuinidiur oig
Rjöim segjaist hafa landiað í sium-
ar bæði hjá Júpítieir & Marz oig
eiiras 'hjá Soffiainlíaisi Oecilssyni í
GrUnidiarfirðii oig hiefur hráefmið
neynzt afbiragðisigoitt. Veltiinigur
slkipsims befur enigin áhrif á ís-
miytrudjumjinia í vélinmá.
ísinm miun vera aiuðveldari í
niotkum en vemjiuilagiur vatnisís,
Moldrok af
meginlandinu
í Eyjum
ÓHEMJU mikið mistur var i
Vestmannaeyjum í gær, en það
er mjög sjaldgæft þar. Vindur
var bálhvass af norðri og stóð
moldrokið frá meginlandinu svo
þétt að skyggni í Eyjum fór nið-
ur i 800 metra og er þó norðan
áttin sú átt sem heldur hrein-
ustu lofti þar venjulega. Rykið,
sem féll úr mistrinu var all
dökkt á lit og létu menn sér
detta í hug að á ferðinni væru
hreytur af öskusalla frá Heklu-
gosinu í vor.
Láxárvirk j un-
armáliö:
Yfir-
heyrslum
að ljúka
YFIRHEYRSLUM í Laxárvirkj
umiarmáliiniu lýkur vænt'anlega í
dag að sögn Steingrímis Gauts
setudórrrara í málinu. Síðustu
vitnal'eiðslur við Mývatn voru
í gær, en í dag var áætlað að
yfirheyna tvö vjtni á Akureyri.
1 fjórða riðli sigruðu Danir
Líbanonsmenn með 3%:% og
eru í öðru sæti í þeim riðli með
13 vinninga á eftir Ungverjum,
sem eru með 14 vinninga að fjór
um umferðum loknum. Norð-
menn eru með 10 vinninga og
2 biðskákir í fimmta riðli á eft-
ir Tékkóslóvökum (13 vinning-
ar og ein biðskák) og Israels-
mönnum (11 vinningar). Sviar
eru með 8% vinning í fjórða
riðli.
þiar eð hanm nemmiutr eklki samiam
í hielliu við geyimisliu, jiafmivel eikki
þótt lieistim sé ókiæld. Viðkoimiu
er ísinm eimis og bliaiutt ®alt og
kæiir hainm fiisikiinm hratt og vel.
ÞAU Silgiiðiur E. Maiginúisdóttir,
'SÖng'kionia og Jómas Inigiimiuinidar-
som, píamólieilkari, sieom uinidanfar-
in ár haifia stumdað 'náim í Víiruar-
bortg, miumiu á miæistumini fana út
á lamidlsibyglgðimia og halda tóm-
leilka. Verða fyrstu tónieikarmir
Mest hafia þeir félagar gieymt
fiskinm í 7 sóiarhrinigia, em fyrir-
huigað er að sigia á Eniglamid á
miæistumini oig miuin þá fást reynsla
af le'nigri geymsiu.
Vélanniar, sieim framieiða ísimm
eru bandiarísfcar, fraimleiiiddar hjá
Lomigwioiod Induistrieis Imc, Lomig-
wood, Florida, eti Slkioikie Imter-
matiomal, Evamsitoin í Illimiois sijá
>um slölu þeima utan B'amdaríkj-
Framhald á bls. 27
í Keflavík í kivöld, em sfðian balda
'þaiu m.a. tónieika á Selfoslsi,
Húsavik og Saiuðárkróki. Á efim-
isislkrámmd verða lög eftir imin-
ienda og erlemda höfiumida.
Siigríður E. Maigmúsdóttir, sem
miú divelst hér í stuttu sumarleyfi,
er mlöngium kumm af sömig símiuim
í sjónvarpi, útvarpi og í óper-
ummi Bnúðkaup Fígarós. Að lokmu
prófi í Víruarbong í vor var hiúm
miöðal fiáma, sem giefinm var kiosf
ur á að letgigj'a stumd á Ijóða-
sönig umdir hamidleiðisliu undir-
leikiaramis fræiga, Erik Werba.
Jónias Imlgimumidarsom ammiast
uimdirleik við sönig Sigríðar og
ieikur eimniig einiedk. Hainrn hef-
'ur verið við fnamhaiidismiám í
píamóleik í Vínarhong umdamfar-
in þrjú ár, em í vetur er hamm
ráðinm kiemmiari við tómli'S'tanstkól-
ainrn á Selfiosisi. Hánm befiur áðiur
haldið sjálfsitæð'a tó'nJieifca yíða
um iamid.
STAKSTEINAR
Mikilvægur
þáttur
Við setningu 9. landsþings
Sambands íslenzkra sveitarfélaga
flutti Birgir ísleifur Gunnarsson
ávarp, þar sem hann ræddi m.a.
um þátt sveitarfélaga í þeirri
viðleitni að auka áhrifavald al-
mennings á stjómmálasviðinu.
Birgir ísleifur sagði m.a.:
„Sveitarfélögin em mjög mik-
ilvægur þáttur í stjómkerfi
landsins, en því er ekki að neita,
að stjómkerfið og stjómunarað-
ferðir hafa orðið fyrir allmikilli
gagnrýni undanfarin ár. Þessi
gagnrýni er að vísu ekki sér-
íslenzkt fyrirbæri. Það sem öðru
fremur hefur sett svip sinn á
stjómmálalíf margra landa und-
anfarin ár, er ókyrrð og órói,
einkum meðal ungs fólks, sem
mjög hefur beint spjótum sínum
að ýmsum valdamiklum þjóðfé-
lagsstofnunum.
Unga fólikð hér á landi hefur
fundið að ýmsu og vafalaust
finnst sumum, að margt sem
sagt hafi verið, sé ósanngjamt.
Eitt hefur þó öðru fremur ein-
kennt þessar umræður. Það er
krafan um aukið lýðræði. Kraf-
an um aukin, bein áhrif al-
mennings á stjóm þjóðfélags-
mála, samfara ósk um hrein-
skilnari og opnari umræður um
þau mái, sem ákvörðun þarf að
taka um hverju sinni. Þessi nýja
bylgja, ef svo má segja, hefur
þegar haft mikii áhrif.“ j
Verkefna-
skipting
Síðar í ræðu sinni sagði Birg-
ir:
„Enginn vafi er á því að þessi
þróun á eftir að halda áfram og
grípa inn á fleiri svið þjóðlífsins.
Riður þá á miklu að finna henni
þann farveg, sem raunvemlega
leiði til betri stjómunar og
stuðli að betra lífi fólksins í
landinu. 'En því geri ég þetta að
umtalsefni hér í upphafi þings
sveitarstjómarmanna, að enginn
vafi er á því að hér eiga sveitar-
félögin miklu hlutverki að
gegna.
Þau meginrök, sem liggja að
baki sjálfstæði sveitarfélaga eru
alkunn, en í stuttu máli þau,
að engir séu betur til þess falln-
ir að leysa viss, staðbundin verk
efni en íbúarnir, sem á viðkom-
andi svæði búa. Þess vegna sé
það eðlilegt að þetta fólk kjósi
sér sína fulltrúa, sem fari með
þessi staðbundnu verkefni . . .
En þá vaknar sú spuming:
Em það ekki fleiri verkefni,
sem betur eru komin í höndum
sveitarstjórna en nú er? Væri
það a.m.k. ekki ein leið til að
mæta óskinni um aukið lýð-
ræði, um aukin bein afskipti al-
mennings af stjórnmálum að fela
sveitarfélögunum fleiri mála-
flokka til úrlausnar. Ég er sann-
færður um að svo geti verið.
Það er því mjög mikilvægt að
hraða sem mest því starfi, sem
þegar hefur hafizt um að endur-
skoða verkefnaskiptingu milli
ríkis og sveitarfélaga, og við það
starf m.a. að hafa í huga ofan-
grcind sjónarmið.“
Hér er Vafalaust hreyft mjög
mikilvægu máli, þar sem aug-
ljóst er, að sveitarfélögin hljóta
að gegna veigamiklu hlutverki í
þeirri viðleitni að auka hið beina
áhrifavald almennings. Þess
vegna er eðliiegt að gefa gaum
þeim umræðum, sem fram hafa
farið um verkefnaskiptingu rík
isins og sveitarfélaganna. Af aug
ljósum ástæðum á fólkið hægara
um vik að hafa áhrif á þau mál-
efni, sem eru í höndum sveitar
stjórna. Af þessum sökum eru
hugleiðingar Birgis ísleifs Gunn
arssonar verulega athyglisverð-
ar. J
\ • ■

Skothylkið með handfangi, hlutað sundur. Undir handfanginu er tendrigat, en þar var kveikt í
púðrinu. Botn skothylkisius er 1,5 sm þykkur. Neðau á tréklossanum eru bandfestingarnar á
byssunni.
— Tyrkjaráns-
byssa
Framhald af bls. 28
V estmainin'aieyj aihaf nair byssu-
hl'aupið, seim er úr eirblend-
ingi (broms). Við byssuhlaiup-
ið var skothyllki úr sama efni.
Skipshöfn dýpkuniarskipsins
gaf að sjálfsögðu Byggða-
safni Vestmanniaeyja fund
þewna/n og var það gert fyrir
'atbeina verikstjórans Einiars
Gíslasonar, sem þeigar féklk
huigmynid uim, hve sögulegur
gripur þetta væri.
Síðan hefur verið unni'ð að
því á veguim Byggðasafnsins
að afla sem öruggastrar
fræðslu um slílk skotvopn og
niotlkun þeirra á umiiiðmim
ölduim.
Gerð var teikning af byssu-
hlaupinu ásamt sfcothyl'kiou
og hún send til amnarra landa.
Þá hefur einnig verið stuðzt
við bók, er fjallair nm þróun
slkipsins frá fyrstu tíð og þá
einnig þróun stríðis- eða her-
skipa. S'ú bók ar Skibet eftir
Björn Lanidström. Með þess-
um viðamiklu ath'ugunum var
hægt að greinia byssuhlaupið.
Slík stootvopn notuðu ítölslk
verzlunairskip oig tyirlknesik
ræningjaskip á síðairi Miðöld-
uim, er þau siigldu um Mið-
jarðanhaifið. Það er sérstak-
lega tekið firatm, að tyrkneskiir
sjóræningjar ihafi valdið ít-
ölskum kaupförum miklum ó-
skumda með byssurn þessum
og öðruim stærri og 'kraftmeiri
á 15. og 16. öld.
Þessar byssur, svo smáar
sem þær eru, voru heiizt
bundnar á öldustoikfca ræn-
ingja'Skipainna og sfcotið af
þeim þaðan eða í gegnum
öldustokkana. Það er því litl-
um vafa undkorpið, að tyrkn-
eSkiu ræningja.rnir hafa misst
byssu þessa útbyrðis, er þeir
unnu að maninráninu mikla í
Vestmannaieyjum dagana 17.
og 18. júlí 1627, er þeir fluttu
um myninii Vestmannaeyja-
hafinar yfir 240 manns út í
Skip siín, er lágu á ytri höfn-
inni, eftir að ræningjainnir
höfðu tortímt hiinu ófiull-
kornna hervirki, er Danir létu
gera við utanverða höfniina
(Skansinum) sumarið 1586,
svo sem heimilidir greina. Um
30 eyjaskeggja skutu Tyrkirn-
ir til bana með byssuim sínum.
Allt, sem var jámlkyns og
af tré á byssu þessari, haifði
sjórinn tært burt gjönsamlega.
En uimibúnaður byssuhlaups-
ins ásamt slkothyilkinu hefur
verið smíðaður á ný eftir er-
lendum myndurn af byssum
þesisum, sem hatfa nánast ver-
ið dvergvaixiin „falllstykki“.
Byssan verður geymd í
Byggðasafni Vestm.annaeyja
til minnis um maninnánið
milkla ásamt ramiböldunum úr
fyrstu Landakirfcjiun'ni í Eyj-
um, er Tynkir brenndu tii
ösku. Ramlböldin sjáif sanna
kynni sín við Rauð þann, sem
Tyrfkirnir tenidiruiðu, er þeir
eyddu Landalkirkju, sem vair
byggð af timibri ein'vörðungu.
Ramböldin, sem gerð eru úr
hairðri eik, voru notuð í 5
kirfcjupoirt í 'Eyjum eftir ránið
og brunann, og tekin úr tumi
Landaikirfcju 1960. — á. j.
Vél, sem framleiðir
ís úr sjó
Sett um borð í vb.
Ásgeir Kristjánsson SH 235