Morgunblaðið - 19.09.1970, Blaðsíða 3

MORGUNELAÐIÐ, LAUGAKDAGUR 19. SDPT. 1970
3
Fallbyssuhlaup
frá átjándu öld
fannst í Hafnarfirði
í FYRRADAG, þegar verið
var að grafa fyrir holræsi á
lóðinni Merkurgötu 2 í Hafn-
arfirði, kom upp gamalt og
kolryðgað fallbyssuhlaup. Á
þessum stað var áður verzl-
unarstaður Bjarna riddara og
síðar lifrarbræðsla, en nú er
lóðin notuð sem bílastæði.
Byssuhlaupið er í vörelu
Gísla Sigurðssonar, lögreglu-
varðstjóra í Hafnarfirði, og
verður það væntanlega sett á
safn í Hafnarfirði, þegar hús-
næði hefur fengizt.
Við renndum suður í Hafn-
arfjörð og heimsóittuim Gisila
og fengum harm til að segja
okkur það, sem vitað er um
hlaupið. Hanm sagði:
— Hlaupið er reyndar svo
kolryðgað, að ómögulegt er að
sjá, hvort nokkur áletrun eða
merki er á því eða ekki. Bn
líklegt má telja, að það sé frá
upphafi 18. aldar. Þá var mik
ið ófriðarbál í Evrópu og
orrustur á höfum úti. Allar
skútur og kaupför, sem hing-
að komu, voru vopnuð eða
höfðu hersikip í fylgd með
sér. Skipin komu einmitt
hingað til Hafnarfjarðar og
er líklegt, að byssan sé af
eiinu þeirra. Stykki hefur
brotnað framan úr hlaupinu
og hefur byssan annað hvort
fengið þungt högg eða verið
ofhlaðin púðri. Hún er úr
potJtmálmi og á miðju hlaup-
iuu er stautur, sem hún hefur
sennilega leikið um, þannig
að hægt hefur verið að miða
henni að nokkru.
— Þetta er framhlaðningur
og eftir nokkra leit tótost mér
að finna kveikjugatið, en að
Gísli Sigurðsson, lögregluvar ðstjóri, með fallbyssuhlaupið,
sem hann telur vera frá því um 1700. (Ljósm. Mbl. Sv. Þ.).
sjálfsögðu var það örlítið og
erfitt að finna það í ryðinu.
— Samkvæmt skipulaginu
hefur þessi fundur orðið á
Merkurgötu 2, en ýmis önnuT
nöfn eru á þessari lóð. Þarna
hét áður Akurgerðislóð, til-
heyrði bænum Akurgerði, en
síðair byggðu þarina bæ tveir
lóðsar, hvor fram af öðrum,
og því hét lóðin Lóðtsbæjar-
lóð. Seinna var þarna lifrar-
bræðsla með miklum grútar-
pottum, niðuirgröfnum, og þá
hét þetta Grútargjóta.
— í upphafi nítjándu aldar
tilheyrði þessi lóð Bjarna
riddara Sívertsen, sem þá rak
verzlun í húsi sánu, sem enn
stendur þarina skammt frá.
Árið 1814 flutti hann hingað
til lainds nokkur tré frá Nor-
egi og gerði þarna trjágarð til
9kraut9. Bn trén þoldu ekki
saltið i jarðveginum og dráp-
ust. Þarna var gerður vegg-
ur utan um garðiinn og fannst
byssuhlaupið rétt hjá þeim
stað, sem veggurinn lá. Það
var um 50—60 sentimietra und
ir grassverðinum og því und-
arlegt, að það skyldi ek’ki
vera fundið fyrir löngu.
— Ég vann árið 1928 sem
verkamiaður að stækkun
hússims, sem þá stóð á lóð-
inni, og þá gróf ég í áttina til
þess staðar, sem hlaupið
fainnst á, en ég fann ekkert
markvert þá.
— Hér i Hafnarfirði hafa af
og tiíl fundizt menjar um verzl
unina hér fyrr á öldum, en
þetta er fyrsta fallbyssan, sem
fundizt hefur og sjálfsagt fær
hún veglegt sæti á safninu
hér í Hafnarfirði, þegar það
- kemst upo.
MIKIÐ URVAL AF NYJUM VORUM
TAKIÐ SÉRSTAKLEGA EFTIR.
KVENLOÐJAKKAR — MAXI OG
MIDI KJÓLAR — MIDI KAPUR
— STRIGAFRAKKAR — ÓDÝRIR
JAKKAR ÚRVAL PEYSUR OG
SKYRTUR.
TIZKU-
VERZL.
UNGA
FÓLKSINS
Mkarnabær
STAKSTEINAR
Atvinnuöryggi
A fundi borgarstjómar Reykja
víkur sl. fimmtudag urðu tölu-
verðar umræður um togarakaup
Bæjiarútgerðariinnar og stuðning
Iteyk ja ví k urborgar við einka-
aðila, sem samið hafa um smíði
á tveimur togurum, sem gerðir
verða út frá Reykjavík. í ljós
kom eins og vænta mátti, að
skoðanir borgarfulltrúa eru
nokkuð skiptar um eignaraðild að
atvinnutækjum. Fulltrúi komm-
únista flutti tillögu, sem fól m.a.
í sér, að Reykjavíkurborg félli
frá fyrri ákvörðun um að styðja
fleiri einkaaðiia, sem áhuga
hefðu á útgerð togskipa frá
Reykjavík, með sömu lánsað-
stoð og þegar hefur verið veitt
einu útgerðarfyrirtæki. Röksemd
kommúnista er sú, að atvinnuör-
yggi verði ekki tryggt betur með
öðrum hætti en þeim, að út-
gerðin verði í höndum opin-
berra aðila. Það vakti nokkra
athygli, að fulltrúi frjálslyndra
vinstrimanna var í flestu sam-
mála málflutningi kommúnista.
Borgarstjóri benti hins vegar
á, að með stuðningi Reykjavík-
urborgar við útgerð einkaaðUa
væri unnt að fá fleiri togskip til
borgarinnar með sama fjárfram-
lagi frá Reykjavíkurhorg. Þann-
ig hafa nú verið ákveðin kaup
á fjórum togurum til borgar-
innar, sem einungis hefðu orðið
þrir, ef aðeins hefði verið veitt
fé til kaupa á togurum fyrir
Bæjarútgerðina. Vitanlega verð-
ur að leggja áherzlu á, að út-
gerðin verði rekin með hagnaði,
þannig að ekki þurfi að íþyngja
skattgreiðendum vegna styrkja
við atvinnurekstur, sem rekinn
er með tapi. Það er viðurkennd
staðreynd, að atvinnurekstur í
höndum einstaklinga er miklu
vænlegri tU árangurs en atvinnu
rekstur í höndum opinberra að-
ila. TU þess að tryggja öfluga
útgerð frá höfuðborginni er
öruggasta ráðið að stuðla að auk
inni útgerð á vegum einstakl-
inga. A þann hátt verður at-
vinnuöryggi og efnaleg afkoma
bezt tryggð. Allir viðurkenna þó
eins og nú horfir, að eðlilegt er
að viðhalda rekstri Bæjarút-
gerðarinnar jafnhliða útgerð
einstaklinga.
Það kom fram á umræddum
fundi borgarstjómar, að jafnvel
borgarfulltrúar Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins
viðurkenndu þessi sjónarmið.
Kommúnistar og hinir svoköll-
uðu frjálslyndu vinstrimenn
voru í þessu máli einu boðberar
afturhalds í atvinnumálum; aft-
urhalds, sem ekki getur tryggt
efnalega afkomu horgaranna
þegar til iengdar lætur.
Með veröbólgu
Höfuðmálgagn íslenzkra komm
únista þykist um þessar mundir
hafa miklar áhyggjur vegna
verðlagshækkana og verðbólgu-
hættu. Ekkert íslenzkt dagblað
hefur þó skrifað á jafn óábyrgan
hátt um lausn þessa vandamáis
eins og Þjóðviljinn. Þegar við-
ræður um kjarasamningana
stóðu yfir sl. vor snerist Þjóð-
viljinn öndverður gegn tilboði
rikisstjómarinnar um gengis-
hækkun, sem tryggt hefði stöð-
ugt verðlag og raunhæfar kjara-
bætur. Þannig var Þjóðviljinn í
raun hlynntur verðbólgu si. vor.
Ekkert væri þó eðlilegra en blað
ið hefði skipt um skoðun í þessu
efni, en svo er þó ekki. Nú ný-
verið hefur Þjóðviljinn hafið
árás.ir á einn af þinigmönnum
Alþýðubandalagsins, sem nú tek
ur þátt í samningaviðræðunum
við ríkisstjómina um ráðstaf-
anir gegn víxlhækkunum kaup-
gjalds og verðlags. Þjóðviljinn
er greinilega enn við sama hey-
garðshornið.