Morgunblaðið - 06.12.1970, Qupperneq 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. DESEMBRR 1970
m
% '
Krúsjefí.
Endur-
minningar
Kr ús j eff s
Árið 1929, þegar Krúsjeíf
var 35 ára að aldri, var hann
Ieystnr frá störfum við flokk-
inn í tjkraínu Off hélt til
Moskvu. í orði kveðnu var það
til að nema við Iðnaðarháskól
ann, en í reynd til að reyna
hæfnl sína í flokksstarfinu í
Kreml. Þeg:ar Krúsjeff kom til
Moskvu, hafði fyrstu fimm ára
áætluninni verið hleypt af
stokkunum og landið stóð and-
spænis fyrstu afleiðingiinum,
sem fylgi; höfðu í kjölfar sam-
yrkjubúskaparins. Eftir tvegrgrja
ára „nám“ við skólann hætti
Krúsjeff þar ogf liófst nú skjót-
ur framaferill hans innan
flokksins í höfuðborginni.
Krúsjeff segfir siðan frá þvi að
honum hafi ekki orðið það
Ijóst, fyrr en hann hóf að
starfa í Moskvu, hvílík áhrif
landbúnaðarstefna valdhafans
hafði á fólkið. Hann var send-
ur í ferðalag ogr átti að afhenda
fé, sem safnað hafði verið til
kaupa á landbúnaðarvélum.
Hann segir: „Við dvöldum að-
eins fáa dag:a á samyrkjubú-
inu ogr okkur rann kalt vatn
milli skinns og: hörunds, er okk
ur urðu ljósar ástæður þar.
Bændurnir voru að svelta til
bana. Við kvöddum saman
fund til að afhenda pening:
ana, sem við komum með til
þeirra. Þegrar við tjáðum
þeim í hvað fénu skyldi
varið sögrðu þeir okkur, að þeir
hefðu ekki áhugra á landbúnað
arvélum — þeir vildu brauð.
Þeir bókstaflega grrátbáðu okk
ur að grefa þeim brauð. Mig:
hafði ekki rennt g;run í, að
ástæðurnar væru slikar. Við
höfðum hrærzt í þeim blekk-
ingum, sem Pravda bar á borð
fyrir okkur um, að allt væri i
himnalagí úti á landsbyggð
inni.“
Síðar mun Stalín hafa feng-
ið fregnir af ástandinu og hélt
þá fræga ræðu, þar sem hann
varpaði allri ábyrgðinni á ýmsa
þekkta og starfandi flokksfé-
laga. Árið 1932 fór Kaganov-
itsj (formaður eftirlitsnefndar
flokksins) til Krasnodar.
Seinna kom í ljós að hann hafði
farið til að kæfa niður verk-
fall hjá kósökkum, sem neit-
uðu að rækta land sitt. Var
ekki að orðíengja það að þeir
voru allir með tölu flutfir til
Síberíu. Krúsjeff segir að einn
vina sinna hafi sagt sér að
verkföll væri tíð í Okraníu og
að hermenn úr Rauða hernum
hefðu orðið að vinna að sykur
uppskerunni. Að sjálfsögðu
kunnu þeir ekki til verka og
eyðilögðu nánast uppskeruna.
1 kjölfar þessa brautzt út sá orð
rómur, að hungursneyð geisaði
í Úkraínu og segist Krúsjeff
hafa átt erfitt með að festa
trúnað á það; hann hafði farið
þaðan aðeins þremur árum áð-
ur og var þá allt með felldu
og vöruúrval nóg.
Ekki var fært að halda frétt
unum leyndum um hungurs-
neyðina sem gerðist æ meiri.
Krúsjeff mælti með að gefin
yrðu út skömmuntarkort til að
reyna að dreifa einhverjum
matvælum til þurfandi og þorp
arar sætu ekki einir að því
litla sem til var, og gerði hann
ráðstafanir til þess að koma í
veg fyrir misnotkun. Þegar
ljóst var að margir vissu orð-
ið, hve hörmulegt ástandið
var, ákvað Stalín að skella að
þessu sinni allri skuldinni á
Kúlakka (rússneskir stórbænd
ur) Trotskysinna og Zionista.
„Það var jafnan nærtæk
heppileg skýring að tala um
skemmdarverk andbyltingar-
sinna,“ segir Krúsjeff, ag held-
ur áfram: „Kannski verður
aldrei vitað með neinni vissu,
hve margir létust úr hungri
beint eða óbeint vegna ákefðar
Stalíns að koma sökinni á aðra.
En tvennt er öruggt: fram-
kvæmd samyrkjubúskaparins
undir forystu Stalíns færði
okkur ekki annað en eymd og
grimmd og í öðru lagi var Stal
ín óumdeilanlegur ráðamaður
landsins í einu og öllu. Ef við
ætlum okkur að finna þann,
s'em tvímælalaust ber ábyrgð-
ina, þá ér það Stalín og eng-
inn annar. En allt þetta lá falið
í framtíðinni. Enn trúðum við
Stalín og treystum honum í
einu og Öllu.“
FETAÐ UPP
METORÐASTIGANN
1 ársbyrjun 1931 var Krús-
jeff kjörinn ritari einnar
flokksdeildarinnar í Moskvu.
Hugði hann gott til glóðarinn-
ar og þótti framtíðin blasa við
sér björt. 1 fyrstu var hann
þeirrar skoðunar, að Kaganov
itsj hefði átt einhvem hlut að
þessari upphefð hans, en siðar
varð hann þess vísari að það
var fyrir tilstilli Stalíns sjálfs.
Kom í ljós að eiginkona Stal-
íns Nadezhda Sergeyevna Allil
uyeva — sem hafði verið skóla
systir Krúsjeffs í háskólanum
— lofaði hann hástöfum við
Stalín og hvatti hann til að
hjálpa honum nokkuð áleiðis.
Siðan segir Krúsjeff: „Á þess-
um árum og hinum sem á eft-
ir komu, hélt ég lífi, en horfði
á eftir fjölmörgum vinum mín
um og kunningjum, sem voru
teknir af lífi sem óvinir þjóð-
arinnar. Ég hef oft spurt sjálf
an mig: Hvernig mátti það vera
að mér var þyrmt? Ég held að
sumpart hafi það verið fyrir
hlý orð eiginkonu Stálíns, sem
hafði drjúg áhrif til að skapa
vinsemd Stalíns í minn garð.
Ég kalla þetta happdrættisspil
ið mitt. Ég fékk vinningin, með
því að kona Stalíns skyldi
fylgjast með starfi mínu svo
hliðhollum augum. Það var fyr
ir hennar orð að Stalín treysti
mér. Síðar átti hann oft til að
ráðast á mig og hafa uppi
móðgunaryrði; en fram á sinn
síðasta sevidag held ég að hon
um hafi verið vel til mín. Frá-
leitt væri að tala um að slík-
um manni þætti vænt um nokk
urn, en ekki er ofsagt að hann
hafi metið mig mikils.“
EKKJA LENINS EITIN
HORNAUGA
1 framhaldi af þessu segir
Krúsjeff að Stalín hafi litið
hornauga ekkju Lenins, Nad-
ezhda Konstantinovna Krupsk-
aya og lét hann þau orð iðu-
lega falla, að hann væri ekki
trúaður á að sú kona legði
fram lið sitt í baráttunni fyrir
flokkinn. Eftir dauða Stalíns
segir Krúsjeff að þeir hafi
fundið umslag í fórum hans og
í því var miði með skrift Stal-
íns. Þar ásakar Lenin Stalín
fyrir að hafa móðgað fconu sína
og krefst þess að Stalín biðji
forláts, ella liti Lenin ekki á
hann sem sinn félaga lengur.
Kveðst Krúsjeff hafa furðað
sig á þvi, að Stalín geymdi
þennan miða, en hugsanleg
skýring sú, að hann hafi verið
búinn að gleyma honum. Krús
jeff víkur að þvi, að oft hafi
það komið mjög illa við sig að
sjá hversu óvirðulega Stalín
kom fram við Nadezhda Kon-
stantinovna. Hún fylgdi Stalín
ekki í einu og öllu og hélt með
al annars ræðu Bukharin og
Rykov til varnar á flokksfundi
árið 1930. Afleiðingin varð sú,
að sögn Krúsjeffs að hún sætti
harkalegri gagnrýni hvaðan-
æva. „Ég minnist hennar sem
gamallar, bugaðrar konu. Fólk
forðaðist hana eins og pest-
ina“ segir Krúsjeff.
Krúsjeff segir síðan: „Ég var
trúr Stalín í hvivetna. Trúr
honum sem leiðtoga og vernd-
ara. Ég trúði eins og nýju neti
öllu, sem Stalín sagði í nafni
flokksins; ég trúði þvi að hann
væri innblásinn snilldaranda.
Engu að siður fann ég mig dá-
lítið tvisikiptan í afstöðunni til
StaMns, þegar Nadezhda Kon-
stantinovna féll í ónáð hjá
flokknum. Ég hafði rika samúð
með henni.“ Hann rekur síðan,
að Stalín hafi um skeið orðið
tiðrætt um ekkju Lenins og
Stalín tók að draga í efa, hvort
hún væri raunverulega ekkja
Lenins. Sagði Stalin, að hann
myndi lýsa þvi yfir opinber-
lega, ef þörf krefði, að önnur
kona hefði verið eiginkona Len
ins, og nefndi hann ti'l kven-
mann, sem var mjög dyggur
flokksfélagi. Krúsjeff ségir, að
kvinna sú sé enn á lífi, en
hann kæri sig ekki um að
birta nafn hennar. „Ég held,“
segir Krúsjeff, „að andúð Stal
íns á Nadezdha hafi verið vak-
in af andúð þeirri, sem hann
hafði á Lenin sjálfum. Ekkert
var Stalín heilag-t, ekki einu
sinni mikill og góður orðstir
Lenins. Hann hafði mestan hug
á því að grafa undan ást okk-
ar og virðingu á minningu Len
ins og auka sjálfs sín veg.
„LEIGUÞÝIÐ
KAGANOVITSJ"
Þegar talið berst að þessu er
óhjákvæmilegt að víkja að
Kaganovitsj og hans hlut.
Framkoma hans vakti viðbjóð
hjá mér og raunar fleirum.
Hann var ekki annað en ves-
öl undirtylla, leiguþý. Stalín
þurfti ekki annað en rétt að
kitla hann bak við eyrun, þá
rak Kaganovitsj upp þau gól
við flokksmenn, sem ætlast
var til.“
Það var ekki hvað sizt Kag-
anovitsj, sem Stalín otaði fram
til að reyna að sverta minn-
ingu Lenins. Á flokksfundum
kvaddi Kaganovitsj aér hljóðs
og mælti þá að sögn Krúsjeffs
venjulega eitthvað á þessa
leið: „Félagar! Það er kominn
timi til að við segjum fólkinu
sannleikann. Allir eru að tala
um Lenin og Leninisma. Við
verðum að vera einlægir og
heiðarlegir. Lenin andaðist ár-
ið 1924. Hvað vann hann fyrir
flokkinn í mörg ár? Hverju
fengum við áorkað undir hans
stjórn? Samanborið við það,
sem áunnizt hefur undir for-
ystu Stalíns? Það er kominn
tími til að við endurbætum
kjörorðið „Lenin lengi lifi“ og
segjum i þess stað „Stalín lengi
lifi“ og „Stalínismi lengi lifi!“
Krúsjeff segir að þegar Kag-

Kaganovitsj.
LAZAR Kagainovitsj var,
eins og fram kemur í
minninigum Krúsjeffs,
ahrifamaður að mörgu
leyti á þessum árum. Þó
virðist lítill vafi leika á
því, að hann var algert
handbendi Stalíns og virð
ast aldfei koma fram hjá
honum aðrar skoðanir en
þær, siem Stalín lagði
honum í munn. Hann er
af flestum talinn þriðji í
röð mestu glæpamahna
Sovétríkj anna að undan-
teknum þeim Stalín og
Beria. Allt bendir til að
Kaganovitsj hafi að
mörgu leyti stutt við bak-
ið á Krúsjeff meðan hann
var að feta sig upp valda-
stigann. Síðar dró til tíð-
inda milli þeirra og eftir
að Krúsjeff komst til
aukinna metorða var
Kaganovitsj rekinn úr
Stjómmálaráðinu árið
1957. Hann var síðar skip-
aður verksitjóri við Sem-
entsverksmiðju í Sverdl-
ovsk. Upp á síðkastið
hefur honum sézt bregða
fyrir á götum Moskvu, í
viðræðum við stúdenta
og tíður gestur hefur
hann verið í leikhúsum
þar í borg á undanföm-
um mánuðum.
Krúsjeff i Úkraínu fyrir heimsstyrjöldina síðari.