Morgunblaðið - 16.12.1970, Blaðsíða 17

MOROUNBLAÐIÐ, MrÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1970
17
Halldór Laxness:
Frá gömlum
hundamanni
HUN'DURINN er besti vinur
marmsins og hefur verið trygg-
astur förunautur hans gegnum
söguna. Trygð'abandið milli
hunds <yg manns virðist vera
stofnað af náttúrunni sjálfri,
þessar tvær tegundir koma ævin-
lega fram í félagi hvor annarri
til styrktar hjá öllurn þektum
þjóðflokkum að fornu og nýju.
Fyrirbrigðið hét symbiosis í
náttúrusögunni sem við lærðum
í únglíngaskóla: samiífi tveggja
tegunda. Það hefur aldrei fund-
ist þjóðflokkur á svo lágu stigi
að hann hafi ekki haft siðmenn-
íngu til að umgángast hund.
Hundurinn er að sínu leyti eina
skepnan sem fyrirgefur mann-
inum. Fyrsta og síðasta lífskrafa
hundsins er sú að eiga sér
menskan húsbónda. Það má einu
gilda hvað húsbóndinn er vond-
ur, og þó hann berji hundinn
sinn og setji í hann fótinn, svelti
hann og ví’ki aldrei til hans hlý-
legu orði, ekkert fær rofið trygð
hundsins. Ef húsbóndinn finst
dauður á víðavángi verður að
slíta hundinn burt frá líkinu
með valdi. Grímur Thomsen orti
svo:
Sá er nú meir en trúr og tryggur
með trýnið svart og augun blá;
fram á sínar lappir liggur
líki bóndans hjá.
Annað mál er það að íslend-
íngum er margt betur gefið en
fara vel með hundinn sinn.
Laungum hefur viljað viðbrenna
að draslarar í sveitum tímdu
ékki að gefa rakkanum að éta en
létu hann gánga í hræ og annan
óþverra á víðavángi, eða drógu
hann fram á þesskonar sorpi
sem vitað var að þessar skepnur
þrífast ekki af ellegar klígjar
við. Hundurinn tekur ekki á
heilum sér nema hann fái að
lifa við einhverja fasta reglu
oem honum er sett af húsbónda
hans; en mangir ÍBlendinga'r
bera ekki við að venja hunda
sína né kenna þeim neitt hegð-
unarmunstur sem dýrið geti
haldið sér að í lífinu. Af um-
önnunarleysi sínu og kaldlyndi
gagnvart skepnum láta íslend-
íngar iðulega þessi kvikindi sin
gánga vilt útí náttúrunni, stund-
um í flokkum; ellegar ótamin
varðnáttúra hundsins kemur
fram í því að hann liggur úti á
þjóðvegum að gjamma á bíla all-
an daginn frá morni til kvölds.
Sannarlega er mál til komið að
það opinbera setji reglur um
hundahald ekki síður í sveit en
borg. Eg er einn af mörgum ís-
lendíngum sem alla tíð frá bam-
æSku hef verið félagi hunda, og
þeir mínir, og því er það vom mín
að þær reglur sem dýraverndun-
arsamtökin mæla með við yfir-
völdin, og nýlega var prentað
uppkast af í blöðum, verði hafð-
ar strángar. Á slíkum reglum
er nú nauðsyn hér á landi sakir
þess að haigir þjóðarinnar og
hættir hafa breyst svo ört að
siðmenningarvöxtur í landinu
hefur ekki haft í fuliu tré við
breytíngarnar. Dýraverndunar-
samtökin eiga þakkir skildar
fyrir að veita hinu opinbera sið-
ferðistyrk í þessu mali, ekki síst
þar sem of marga íslendinga
skortir siðmenníngu til að um-
gángast hunda nú á dögum sem
sjá má af ekki allfáum ritsmíð-
um um „hundahald" sem prent-
aðar hafa verið í sendibréfadálk-
um dagblaðanna.
í erindi hundavinafélagsins til
yfirvaldanna er málsgrein þar
aem ég vildi bæta dálitlu við,
það er þar sem stendur: „ . . . .
við höfum farið fram á það við
lögregluyfirvöld, bæði munnlega
oig skriffliega, að þau sjái um að
fjarlægja alla hunda sem látnir
eru gánga lausir í þéttbýli"
osfrv. f staðinn fyrir „í þéttbýli"
vildi ég leggja til að sagt væri
„í sveit og borg“; þeas. að við
sveitamenn séum undanþegnir
þeim sérréttindum og heiðri að
mega láta hunda okkar darka
umhirðulausa og vilta í landinu,
hvort heldur á víðavánigi eða úti
á þjóðvegum. Ég tel að þeir
menn sem svo fara m'eð hunda
sína séu þess ekki um komnir
að eiga hund, né heldur verðir
þess. Ég hef ekið um þjóðvegi
landbúnaðarhéraða í flestum
löndum Evrópu og Norðuramer-
íku, en aldrei nokkurntíma séð
búhunda sveitamanna staðsetta
(einsog saigt er á nútíðarmáli) á
þjóðbrautum, því síður lóða-
hunda flækjast á viðavángi í
hópum. (Þó get ég ekki neitað
því, að ég hefi séð hundalíf af
þessu tagi í Ind'landi, en þar náði
það ekki aðeins tll hunda, held-
ur einnig mannfólksins sjálfs.)
Margir sem annars virðast
hafa fulla skynsemi skrifa í blöð-
in að hundar eigi að vera uppi
sveit þar sem þeir geti hlaupið
um í náttúrunni „frjálsir" (vilt-
ir?). Hundar eiga beima uppí
sveit, er vígorð sem menn þrá-
stagast á. Þetta er misskilning-
ur. Hundurinn á heima í nálægð
mannsins, hvergi annarsstaðar.
Afturámóti er bráðnauðsynlegt
að setja reglur um hundahald í
sveitum eingu síður en í kaup-
stöðum af þeim rökum sem ég
var að færa fram. í reglum um
kaupstaðahunda er afburámóti
mikilvægt, og ætti að vera algilt,
að einginn skuli fá að halda
hund sem ekki getur bent á viss-
an stað þar sem hundurinn má
viðra sig oig gánga þarfinda
sinna; því hundar eru í þessum
púnkti mákvæmir einsog þrifið
fólki. Það heyrir undir illa með-
ferð á skepnum að hafa hund
án þess að geta komið til móts
við þrifniaðarnáttúru þessara
kvikinda. Eingum ætti heldur að
líðast að hafa hund, hvorki í
sveit né borg, nema hann geti
sannað með vottorði dýralæknis
að kvikindið sé hreinsað reglu-
lega.
Margir hafa undrast við mig
rutlkend skrif um hundagrey í
ofannefndum dálkum blaðanna
þar sem oft taka til máls ein-
kennilegir sérvitríngar og fólk
sem stendur á öðru menníngar-
stigi en almenníngur á íslandi.
Ættu menn þó að vera ýmsu van-
ir af lestri Guðmund'ar Jónsson-
ar á sendibréfum úr póst'hólfi
120. Stundum eru bréfritararnir
bersýnilega klikkaðir (sísófren-
ía, „kleyfhugasýki"). Furðu
margir skrifa undir dulnefni,
sem er óþekt blaðamensk'a ann-
'arsstaðar í heiminum, þó dul-
mefnisskrif séu víst ekki teingj-
anleg við þjóðerni sem sér-
grein íslendinga. Þeir sem oft fá
sendibréf frá geðbiluðu fólki,
einsog rithöfundar, þekkja vel
tilhneigíngu svona fólks til að
fela sig bak við önnur nöfn og
annan status en það hefur sjálft;
tam. er algeingt að fólk sem
þjáist af sadisma og öðrum erf-
iðum ónáttúrum reyni að villa á
sér heimildir með því að skrifa
sig „hei'milisföður“, „þriggja
barna móður“, „gamla konu í
Vesturbænum“ eða þvíumlíkt.
Eitt sérfcenni á bréfum svona
fólks er að aðalatriði hvers máls
hverfa því sjónum með öllu, en
aukaatriðin taka á sig voveifleg-
ar myndir í ímyndun þess; td.
þegar það talar um hunda, þá
sér það ekki annað en saur i
hunda sem verður í augum þess
að „fjallháum hrúgum útum all-
ar gángstéttir“. Fólk á þessu
stigi skrifar yfirleitt ekki í blöð
í öðrum lönd'um.
Svona sálarfaraldrar blossa
hér einlægt upp þegar minst
varir, einkum í skammdeginu.
Hægrihandárveikin er ágætt
dæmi frá umliðnum misserum;
sömuleiðis bjórveikin sem virð-
ist vera landlæg sálarbilun æv-
inlega tilbúin að blossa upp;
symfóníuveikin er föst klifckun
í pósthólfi 120 og virðist hafa
staðið í stað síðan 1930 að út-
varpið var stofnað; og nú hunda-
veikin. Þegar ég var að alast upp
hér í bænum og grend, þá grass-
éraði Rakarafrumvarpið. Mig
minnir að deilan hafi staðið um
það, klukkan hvað ætti að loka
rakarastofum á kvöldin. Ýmsir
smápólitíkarar og kleyfhugar
lögðu þetta mál fyrir sig sem
sérfræðigrein, eða kanski mað-
ur ætti að segja rórill. Á einum
æsíngafundi um málið í Barna-
skólaportinu, þar sem líka voru
krakkar, heyrði ég og sá þektan
borgara æpa undir einni ræð-
unni: Hér skal blóð mæta blóði.
(Mig minnir ég hafi einhvers-
staðar komið deilunni um Rak-
arafrumvarpið á framfæri í
róman, en ef ég man rétt gerði
ég fundinn þó akademiskari en
þessir fundir voru í raun og
veru.)
Ég get ekki að því gert að ég
hef ævinlega verið ögn veikur
fyrir afkáralegri röksemdafærslu
'kleyfhuga, líklega af því ég
kynni að vera eitthvað sísófren
sjálfur. Þessvegna get ég ekki
stilt mig um að tilfæra til gam-
ans skoðanir á hundum sem mér
getur vitanlega ekki komið til
hugar að andmæla.
Ýmsir bréfritarar dagblað-
anna gánga berserksgáng gegn
þeirri stefnu sem þeir telja að
uppi sé, að nú eigi með lögum
að skylda sérhvert heimili í
Reykj avík til að halda að minsta-
kosti einn hund; bréfritari nokk-
ur reiknar út að þar sem fimm
nef séu til uppjafnaðar á heim-
ili hér í bænum, og íbúar 100.000,
þá verði innan skamms 20.000
hundar í bænum. Á móti þessari
voðalegu stefnu um lögskipað
hundahald færir höfundurinn
(sem er dama) þau rök að slíkt
sé fráleitt í „sveltandi þjóðfélagi
þar sem einginn hefur fikjublað
til að hylja sárustu nekt sína,
þjóðfélagi . . . þar sem allir
þegnar eru að hrynja niður úr
hor og vesöld“ osfrv. Annar höf-
undur telur að ef stefnunini
verði framfylgt muní myndast
hér samskonar ástand og í Lima
í Perú þar sem búi jafnmargir
ÚT ER komin ný bók, „Lætonair
sagja frá“, Skráð af dr. Gunnari
G. Sehram. Enu þa'ð þættir úr lífi
og stanfi átta þjóðlkiuninira lækna.
ÚJlfair Þórðarson segir frá
læknisstörfum á styrjáldarárun-
um í Færeyj'um, Helgi Inigvars-
son, fyrrum yfirlæknir á Ví'fils-
stöðum, lítur til liðsins , tíma,
HUGHES flugvélaverksmiðj-
urnar, veittu síðastliðinn
fininitudag Fimnitiigustu og
sjöundu orriistuflugsveitinni í
Keflavík Hughes verðlaunin
eða „Hughes Achievement
Award“, sem árlega eru veitt
þeirri flugsveit í flugher
Bandarikjanna seni náð hefur
frábærum árangri í starfi.
Hughes verðlaunin hafa ver
ið veitt orrustuflugsveitum í
átján ár, og eru þau eftirsótt-
ustu sem veitt eru. Bob De-
Havan, tilraunaflugmaður hjá
Hughes verksmiðjunum af-
henti verðlaunin, en meðal
gesta voru Arthur Salisbury,
hershöfðingi, yfirmaður loft-
hundar og menn. Þá kemur bréf-
ritari sem færir þau rök á móti
hundum, að á eynni Manhattan
(New York) hafi maður verið
að vökva blómum í garði sínum
og hafi þá komið hundur og lyft
beini á skallann á honum. Önn-
ur röksemd sama höfundar gegn
hundum er sú að kynvillíngar
gángi út á stræti með skrýtilega
hunda í bandi til að vekja eftir-
tekt annarra kynvillínga á sér.
Skemtilegur' er líka hugsana-
gángur þess bréfritara sem byrj-
ar á því að útmála hunda einsog
óargadýr sem öll heimsbygðin
skelfist við, skýrir síðan frá því
að börn hér í Reykjavík séu svo
elsk að hundum, að ef þau sjái
þessar voðalegu skepnur gera
þarfindi sín, þá hlaupi þau til og
leggist yfir saurinn. Maður
nokkur (virðist vera heldrimað-
ur) skrifar bréf undir dulnefni
og segist hafa streingt þess heit
að hvenær sem hann sjái útum
gluggann hjá sér að hundur sé
að nálgast hús hans, þá ætli hann
að grípa staf sinn, hlaupa út og
ráðast á móti kviikindinu og
lemja það með stafnum af öllum
lífs og sálar kröfitum. Margir
bréfritaranna sjá einga leið útúr
þráhyggju sinni aðra en þá að
skora á lögreglustjórann í
Reykjavik að útmá þessi kvi'k-
indi með öllú. Má segja að hjá
flestum þessara höfunda sé blóð-
baðið höfuðatriði.
Þegar hér er komið sögu láng-
ar mig samt að slá huggunar-
ríka nótu. Því fer semsé fjarri
að íslendingar séu sú þjóð sem
verst er á vegi stödd að því er
snertir smitnæma sálsýkisfar-
aldra. Ég er meira að segja ekki
fjarri því að einhverskonar
„lappsjuka“ ætti að vera normalt
ástand hér í skammdeginu,
hnattstöðubundnar sálarhrell-
íngar sem menn leitast við að
bægja frá sér með einhvers-
konar rosatiltektum, t.d. fylliríi
sem er einskonar súrrógat fyrir
sjálfsmorð. Oft er tekið það ráð
að leita uppi einhvern sökudólg
að svala sér á. íslenskt máltæki
segir að það verði að vera strák-
ur í hverri lestaferð: strákurinn
var hafður til að kenna honum
um alla klæki og láta bitna á
honum öll óhöpp sem fyrir komu
í förinni. Ef það snaraðist yfrum
á einni truntunni þá var að berja
strákinn. Frægur útlendur geð-
bilunarfaraldur áður fyrri, og
Bjianni Smæbjörnsson segir frá
héraðalæfcnisstörf'um fyrir hálfri
öld, rætt er við Úli Ra'gniarsson
um sáiliarraininisóknir, andallækn-
inigar og afstöðu lœknisfræðinn-
ar, rætt við dr. Sigurð Samúels-
son, prófessor, um sögu, tiligang
og stönf Hjartaverndar, spja'lílað
við Guðmund Thoroddsen, pró-
varnasveita Bandaríkjanna,
John Beiling, aðmíráll, yfir-
maður varnarliðsins í Kefla-
vík og aðrir háttsettir yfir-
menn loftvarnasveitanna. Sal-
isbury, hershöfðingi, afhenti
og sveitinni viðurkenningu
fyrir störf hennar.
Fimmtugustu og sjöundu
orrustuflugsveitinni er ætlað
það hlutverk að fylgjast með
ferðum herflugvéla erlendra
ríkja i nánd við Island. Flest-
allar þessar vélar koma frá
Rússlandi, og koma þær bæði
oft og reglulega. Mesta um-
ferð á þriggja vikna timabili
hingað til, var níutiu stórar
sprengjuflugvélar af gerðinni
Tupolev TU 20.
komst meira að segja til íslands,
var sá að leita uppi gamlar kon-
ur, einkum einstæðar og snauð-
ar, og brenna þær á báli með
þeirri röksemd að þær væru í
sambandi við djöfulinn. I Rúsa-
landi og Þýskalandi er svokall-
aður antísemítismi eða gyðinga-
hatur landlægt og er gamall og
nýr siður hjá þessum þjóðum að
skipuleggja blóðbað á gyðíngum
ef eitthvað geingur úrskeiðis
hjá þeim. Pogrom svokölluð
(at í gyðíngum) voru meðöl
þessara þjóða við geðbilun sem
grasséraði í þeim sjálfum. Um
gyðínga voru sagðar sögur líkar
þeim sem sagðar eru á íslandi
nú á dögum um hunda. Það er
ti'l dæmis aldagömul viska í
Rússlandi og Þýskalaindi að gyð-
íngar hafi fyrir sið að éta börn
á páskunum. í miðri heimsstyrj-
öldinni síðari höfðu rússar og
þjóðverjar fróðlega samvinnu
um að skjóta 32 þúsund varnar-
lausa gyðínga, mestan part kon-
ur, börn og gamalmenni, hjá
Baby Jar, gilskorníngi fyrir utan
Kíev 29.—30. september 1941.
Þeir hjálpuðust síðan að því að
fela lí'kin í gilinu. En líkin fund-
ust og þessi „hundamorð" urðu
sú hetjudáð rússneskra og þýskra
herja sem lifir leingst úr styrj-
öldinni 1939—1945. En hvers-
vegna gamlar konur? Og hvers-
vegna gyðínga? — Jú það er ein-
faldlega vegna þess að hér er
um að ræða minnihlutahópa sem
menn vona að séu svo alls ves-
alir að það sé óhætt að ráðast á
þá, þeir muni ekki geta borið
hönd fyrir höfuð sér. Nú er
heitið á lögreglustjórann okkar
hérna í Reykjavík að vinna
samskonar frægðarverk á okkar
ferfættu vinum; og einsog fyrri
daginn í þeirri von að þar sé
vesall hópur fyrir, sem ékki
muni bera hönd fyrir höfuð sér.
Hvað sem lögreglustjórinn í
Reykjavík kann að vilja í þessu
máli, þá tel ég ekki líklegt að
lögregluliðinu í Reykjavík, sem
samanstendur af heilbrigðum al-
þýðumönnum, venjulegum ís-
lendíngum, verði otað fram til
að gániga í hús borgaranna og
draga út þaðan besta vin fjöl-
skyldunnar í blóðsúthellínga-
skyni. Þessi skoðun mín styðst
við reynslu sem ég hef af mann-
úðlegum og skilníngsríkum hugs-
unarhætti þessara manna í sam-
skiftum við mig vegna hunda
minna gegnum árin.
fessor, Skúli Thoroddsen rifjar
upp enidurmdnningar um föður
sinin og Páll V. G. Kól'ka segir
frá námisvist sinni í Ameríku.
Á kápusíðu segir m. a.: „Hér
segja þeir (læknarnir) á hisp-
urslauisan hátt frá lífi sínu, námi
og starfi við hianar Ólí'ldegustu
aðstæður, afflt frá íslenzkri sveit
til ötouiggahverfa New York.
Meðal annars er greint frá hinmi
miklu drepsótt, spörnsku veik-
inni, baráttu við berkaveikina og
hjartasjúkdómana, svo og við-
horfum lætonisfræðinniar til ann-
airs lífls og hinma svonefnidu hug-
læfcniniga. — Og sagt er frá starfii
iækna í sveitum íslands fyrir
mieira en hálifri öld, áður en nú-
tímalyf og lækningatæki komu
til sögunnar."
Bókin er 216 bis. að stærð, mieð
allimörgum myndum. Útgefandi
er Setberg.
Stjórnmála-
samband
Kinshasa, 15. desember, NTB.
KONGÓ-KINSHASA og Komgó-
Brazzavillle tóku í dag upp
stjórnmiálasamband á nýjan leik,
en því var riift fyrir rösku ári.
Forsetar landanna tóku á móti
utaniríkisráðherrum og var þá á-
kveðið að þeir skyldu jaifnframt
vera sendiherrar hj"á hininii stjórn
innL
Löndin slitu stjórnimá! asam-
banidi árið 1968 eftir að foringi
uppreisnarinnar í Kwi'liu-hérað-
iniu árið 1964, Piette Mutele, var
telkinn af lífi í Kinshasa.
„Læknar segja frá“
Ný bók skráð af
dr. Gunnari G. Schram
Orrustuflugsveitin
í Keflavík heiðruð