Morgunblaðið - 19.01.1971, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1971
— Staða
konunnar
Framhald af bls. 17.
byg&jast á ástæðum, sem eru til
finmngaiegs eðlis. Vera má, að
hér séu að verki þau sterku
bönd, sem móðir náttúra hefur
um árþúsundimar knýtt milli
móður og baras og gerir ennþá
fiestar konur fúsar til að fóma
sér fyrir afkvæmi sitt án þess
að horfa til nokkurra annarra
launa, en móðurgleðinnar einn-
ar? Hitt er svo annað mái, hvort
þjóðfélaginu er það sæmandi, að
notfæra sér þessa fómfýsi kon-
unnar með þeim hætti, sem gert
er.
LJPPEL.DI SAMRVÆMT
REIKNINGI
Til þess að átta sig á vinnu-
launakostnaði við stofnanaupp-
eidi, sem fram fer, áður en böm
in komast á skólaaldur, er helzt
hægt að miða við dagheimiii og
leikskóla, þar sem eðlileg (norm
al) böm dvelja. Á bamaheimil-
um og leikskólum Sumargjafar í
Reykjavik fer slíkt uppeidi
fram í langstærstum mæli hér á
landi, og eru þessar stofnanir
þvi valdar til viðmiðunar.
(Kostnaðarútreikningar miðast
við laun og verðiag í des. 1970).
Á dagheimilum Sumargjafar
þarf eina fóstm fyrir hver 5
böm þriggja mánaða til tveggja
ára, 7 böm tveggja til þriggja
ára, 9 böm þriggja til fjögurra
ára, 10 börn fjögurra til fimm
ára og 11—12 böm fimm tii sex
ára.
Mánaðarlaun fóstra munu nú
að meðaltaii (miðað við aldurs-
hækkanir) vera náiægt kr. 20
þús. á mánuði.
Vinnulaunakostnaður við vist
un barns á dagheimili verður þá
náiægt þvi, sem hér segir:
Vegna barns á 1. og
Vegna bams á
Vegna bams á
Vegna baims á
Vegna bams á
Á leikskólum Sumargjafar
em böm, frá því þau verða
tveggja ára, og til þess, er þau
ná sex ára aldri. Þar er aðeins
um hálfs dags vistun að ræða,
og sér hver fóstra þvi um tvo
hópa yfir daginn. Jafn mörg
börn, miðað við aldur, eru sam-
tímis í umsjá" fóstra eins og á
dagheimilum. Launakostnaður
vegna fósturs á leikskóia verð-
ur því helmingi lægri á hvert
bam, heldur en á dagheimilum.
Þá komum við næst að spum
ingunni um, hvað það myndi
kosta að greiða öllum húsmæðr-
um í iandinu laun vegna upp-
fósturs bama á heimilum, sem
væru hliðstæð því, sem fóstru
er greitt fyrir sömu vinnu á leik
skóla eða dagheimili.
Samkvæmt núverandi barna-
fjölda í yngri aldursflokkum og
framtíðarspá Efnahagsstofnunar
innar um fæðingartöiur á næsta
áratug, er hér miðað við, að
4500 börn séu í aidursflokki að
meðaltaii.
Launakostnaður við uppeldi
allra bama í landinu, sem em
yngri en sex ára, yrði þá, miðað
við að greidd væru sömu vinnu
laun fyrir uppeldi þeirra og gert
er á dagheimilum, nálægt 900
millj. krónur á ári.
Eftir fyrirhugaða breytingu á
fræðslulögum má gera ráð fyr-
ir, að skólaskylda verði ákveð-
in frá 7—16 ára aldri, með
heimild til forskólahalds fyrir 6
ára börn, sem væntanlega verð-
ur víðast hvar notuð í þéttbýli.
Flest böm á aldrinum 6—16 ára
verða því á háifs dags uppeldis
stofnunum, þ.e.a.s. almennum
skólum, sem kostaðir eru og
reknir af ríki og sveitarféiög-
um Eðlilegast virðist þvi að
miða vinnulaunakostnað við
uppeldi barna á þessum aldri
innan heimilanna við
elzta aldursflokk leikskóla-
2. árá, kr. 4000,00 á mánuðí
3. —' — 2860,00 — —
4. — — 2220,00 — —
5. — — 2000,00 — —
6. — — 1700,00 — —
RYMINGARSALA
Til þess að rýma fyrir nýjum vörum verður
rýmingarsala á stökum úlpum, kápum og
kjólum aðeins þessa viku.
BANGSI
Klapparstíg.
FÉLAGSSTARF
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
HVERFASAMTÖK SJÁLFSTÆÐISMANNA
1 SMÁÍBÚÐA-, BÚSTAÐA-
OG FOSSVOGSHVERFI
boða sjálfstæðismenn og aðra íbúa hverfanna til fræðslu-
fundar í Neðri-Bæ (hús Grænmetisverzlunarinnar) miðviku-
daginn kl. 20,30.
DR. GUNNAR THORODDSEN flytur inngangsorð og svarar
s ðan fyrirspumum fundarmanna um stjómmálaviðhorfið.
JÓNAS B. JÓNSSON fræðslufulltr. Reykjavíkur svarar fyrir-
spurnum fundarmanna um skólaskyldu bama og unglinga.
skólamálin og nefnir fræðslunefnd samtakanna þessi mál
..HADEGISMATURINN HITAÐUR UPP ÞRISVAR".
PALL GlSLASON. læknir verður fundarstjóri.
STJÓRNíN.
barna, en þar er fullt starf
fóstm í dagvinnutíma hennar
að annast um 22—24 börn, sem
eru í hálfs dags dagvistun.
Vinnulaunakostnaður skv.
þessu yrði um 900 kr. á mánuði
fyrir hvert bam.
Heiidarkostnaðurinn fyrir öll
börn í landinu 6—16 ára yrði
þá tæpar 500 miilj. kr.
Þannig yrði vinnulaunakostn-
aður í heild miðað við að greiða
ætti fyrir uppeidi allra barna í
landinu til 16 ára aldurs sam-
bærilega við það, sem gert er á
barnaheimilum og leikskólum,
samtals um 1400 millj. króna.
Það er hærri upphæð en saman
iagðir tekju- og eignaskattar til
ríkisins era áætlaðir í frum-
varpi til fjárlaga fyrir árið 1971.
EFNAHAGSÁHRIF
Hér hefur verið reynt að verð
leggja einn þáttinn i starfi hús-
móðurinnar, bamauppeldið.
Þótt verðlagningin sé í sumum
tilvikum mjög lág, verður heild-
arupphæðin stórvaxin á mæli-
kvarða okkar þjóðfélags. Auðvit
að em í starfi húsmóðurinnar
fjölmargir aðrir þættir, sem hér
eru ekki teknir inn í dæmið, en
eru þó einnig mikilvægt framiag
hennar til verðmætasköpunar i
þjóðarbúinu.
Ef við hugsum okkur, að
greidd væru húsmæðralaun í
samræmi við þær hugmyndir,
sem hér hefur verið hreyft, og
gerum jafnframt ráð fyrir, að
húsmæðurnar verðu þeim tii
einkaneyzlu, yrðu efnahagsáhrif
in vafalaust mjög óhagstæð.
Framkvæmdafé myndi stór-
minnka og við gætum t.d. ekki
innt af hendi framkvæmdir svo
sem vegagerð, byggingu skóla
eða sjúkrahúsa í svipað þvi eins
stórum stíl og við gerum nú.
Auk þess myndi þetta aukna ráð
stöfunarfé leiða til aukinnar
neyzlu, vörueftirspurnar og
gjaldeyrisnotkunar, sem allt til
samans myndi valda aivar-
iegri röskun á efnahagskerfinu.
En það er ástæðuiaust og
raunar rangt að hugsa máiið
þannig.
Eðlilegast er að gera ráð fyr-
ir, að tekjur hjóna gangi til
hins sameiginiega heimiiishalds i
þeim hlutföllum, sem hvort
þeirra um sig hefur aflað þeirra.
Breytingin væri fyrst og fremst
fólgin í því, að í stað þess, að
sá aðilinn, sem oft hefur verið
nefndur „fyrirvinna heimilisins"
hafi öll fjárráðin í sínum hönd-
um, þá færist hluti af tekjum
hjóna yfir á þann aðilann, sem
heimiiisstörfin vinnur, sem nú
er venjulega húsmóðirin. Þetta
væri fyrst og fremst viðurkenn
ing á efnahagsgildi heimilisstarf
anna fyrir þjóðarbúskapinn til
jafns við önnur störf, sem innt
eru af hendi i atvinnulífinu.
Einnig myndi það veita
þvi hjóna, sem heima vinnur, og
það þarf engan veginn endilega
að vera konan, nokkur fjárráð,
einnig til persónulegrar ráðstöf
unar, eftir því sem efnahagur
heimilisins leyfir, án þess að um
það þurfi að sækja til „fyrir-
vinnu heimilisins."
Ég rakti hér áður, hvers
vegna ég teldi frá uppeldislegu
sjónarmiði æskilegt að beita
efnahagslegum aðgerðum til að
seinka þeirri upplausn heimii-
anna, sem virðist auðsætt að
eiga muni sér stað í framtíðinni.
En fyrir þessu virðist mér
einnig að færa megi efnahags-
ieg rök. Miðað við núverandi
verðlag mun stofnkostnaður við
byggingu dagheimilis vart verða
undir 250 þús. krónur fyrir
hvert bam og leikskólapláss um
150 þús. kr., sem nýtast myndi
fyrir tvö böm, sé leikskólinn
tvisetinn yfir daginn.
Hér er gert ráð fyrir, að rúm
70% þjóðarinnar búi í þéttbýli,
þar sem byggja þyrfti dagheim-
iii og leikskóia fyrir böm yngri
en sex ára, þ.e. fimm aldurs-
fiokka.
Miðað við að 4500 böm séu að
meðaMali í aidursflokki yrðu
þéttbýiisböm á þessum aidri
(rúm 70%) um 16 þúsund.
Ekki er auðvelt að spá um,
hvemig eftirspum kjmni að
skiptast milli dagheimiia og ieik
skóla. Hér er gert ráð fyrir, að
40% bama færu á dagheimili
og 60% á leikskóla. Þá þyrfti
að byggja dagheimili fyrir 6400
böm og ieikskóla fyrir 9600
böm, eða 4800 leiksikóiapláss, sé
miðað við tvisetningu.
Fjárfesting vegna dagheimila
yrði þá 1600 millj. og vegna
ieikskóla 720 millj. eða kr. 2320
miilj. samtas
Þessa fjár verður ekki aflað
með tilfærsiu á ráðstöfunarfé
heimilanna milli hjóna, eins og
gerast myndi, ef húsmæðraiaun
væru greidd, heldur yrði að afia
þess með skerðingu á ráðstöfun
arfé almennings, sem þá væri
varið til aukinnar fjárfestingar.
Eftir er svo að reikna til við-
bótar allan þann rekstarkostnað
þessara stofnana, sem fólginn
væri í viðhaldi, hita og lýsingu
o.s.frv. og eru þá vinnulaunin
látin iiggja miili hluta.
Ef húsmæðralaun yrðu til þess
að draga úr eftirspum eftir
bamaheimilum og leikskólum
kæmi fram tilsvarandi sparnað-
ur fyrir þjóðarbúið í stofn- og
rekstrarkostnaði þessara stofn-
ana
Á móti þessum kostnaði kæmi
að vísu betri nýting á vinnu
kvenna, ef þær fæm að vinna
utan heimilis.
VAEFRELSI
Æskilegast þykir, að hver vinn
andi maður og kona geti valið
sér starf að eign ósk. Auðvitað
verður siiku marki aldrei náð
til fuiinustu, en vissulega getur
sém mest valfrelsi í þvi efni
stuðlað að hamingju og velfam-
aði hvers og eins. 1 þessu sam-
bandi er mjög haldið fram rétti
kvenna til jafns við karia og
bent, að margar konur, og sifellt
eignir eigi hvorki né megi verða
til að hindra þáttöku kvenna 5
atvinnulífinu. Einnig er á það
bemit, að mairgar feomuir, oig sáfieflJit
fleiri og fleiri, afli sér menntun
ar, sem komi hvorki þeim né
þjóðféiaginu að notum, ef þær
verði bundnar við heimilisstörf.
Ailt eru þetta réttmæt rök og
í krafti þeirra er þess krafizt,
að séð sé fyrir nægum barna-
heimilum og öðrum slíkum upp-
eldisstofnunum, til þess að allar
konur, sem óska að vinna utan
heimilis, eigi kost á vistun fyr-
ir börn sín. Hér snýst krafan
um hindrunarlausan rétt kon-
unnar til að velja milli þess að
vinna innan eða utan heimilis.
Þegar keppt er um vinnuafl,
sigrar sá aðiiinn, sem bezta að-
stöðu hefir í samkeppninni.
Hvemig er aðstaða heimilisins
til að keppa um vinnuafl kon-
unnar við hinar ýmsu starfs-
greinar atvinnulífsins? Að
óbreyttum kjörum húsmóðurinn-
ar er sú aðstaða vonlaus. 1 réttu
hlutfalli við aukna möguleika til
að koma börnum fyrir á upp-
eidisstofnunum, mun það færast
i vöxt, að konur vinni utan
heimiiis. Miðað við þær öru þjóð
félagsbreytingar, sem nú eiga
sér stað, getur það varla tekið
meira en t.d. tvo til þrjá ára-
tugi, komi ekki til breytt mat
á starfi húsmóðurinnar, að næst
um allar konur verði farnar að
vinna utan heimilis.
Mér finnst, að konur eigi jafnt
og karlar að hafa sjálfsákvörð-
unarrétt um val á starfi. Hugs-
anlegt er að ganga jafnvel enn
þá lengra í jafnréttishugsjóninni
og segja, að sá tæpur þriðjung-
ur þjóðarinnar, sem er böm und
ir sextán ára aidri, ætti að hafa
um það sjálfsákvörðunarrétt,
hvort þau vildu aiast upp á upp
eldisstofnunum eða heimili. En á
slíkt minnast fáir nú, og skal
það ekki frekar rætt hér.
Þvl aðeins er hægt að tala um
sjálfsákvörðunarrétt feonunnar,
að það sé viðurkennt af þjóðfé-
laginu að efeki megi gera upp á
milli þeirra, sem keppa um
vinnuafl hennar. Margar konur
kynnu að kjósa að vinna heima,
ef vinna þeirra þar væri virt
og metin til jafns við hliðstæða
vinnu utan heimilis, bæði hvað
laun og þá ekki siður skattamál
snertir. Eins og þróunin stefnir
nú, á konan í framtiðinni raun-
veruiega varla annarra kosta
völ en að yfirgefa heimilið
vegna starfa utan þess. Siíkur
er sá sjálfsákvörðunarréttur
hennar, sem nú er mest á loft
haldið.
IIVAl) ER
FRAMKVÆMANLEGT ?
Ég býst við, að fiestir muni
telja það hreina fjarstæðu að
láta sér detta í hug að fara að
borga húsmæðram laun. Það
skal lika játað, að ekki veit ég
um nfcitt land, þar sem hús-
mæðralaun eiga sér stað. Áhugi
minn á þessu máli er af uppeld
islegum rótum mnninn og ég vil
taka það fram, að mig skortir
þá sérþekkingu, sem þarf á
sviði fjármála, skatta- og trygg-
ingamála til þess að vera fær
um að meta endaniega, hvort
hægt væri að framkvæma hug-
myndina eða ekki. En ýmsar
hugmyndir, sem i fyrstu þóttu
fráleitar, hafa þó orðið að veru-
leika og sjálfsögðum þaetti í upp
byggingu þjóðfélagsins, svo
sem t.d. sjúkrasamlög, almanna-
tryggingar og lifeyrisgreiðsiur.
Sem ieikmanni virðist mér, að
fræðilega séð ætti innan vel
skipuiagðs skatta- og trygginga
kerfis að vera unnt að fram-
kvæma hvaða tekjutilfærslu,
sem vera skal, milli þeirra, sem
vinna innan og utan heimilis.
Hin tækniiega lausn verkefnis-
ins væri viðfangsefni sérfræð-
inga í skatta- og tryggingamál-
um, en matið á þvi, hvort þetta
væri fjárhagslega hagkvæmt og
rétt, yrði á valdi stjómmála-
manna.
Margur mun segja, að við
höfum ekki efni á þessu, og ef
til vill er það rétt. En þá gæti
svo farið, að það reyndist eins
og oftar dýrt að vera fátækur.
Mér virðist nokkum veginn
augljóst, að ef ekki verður með
ákveðnum efnahagslegum ráð-
stöfunum reynt að hamia gegn
þeirri breytingu frá heimilisupp
eldi til stofnanauppeldis, sem nú
stefnir óðfluga að (og ýtt er und
ir t.d. með skattfrelsi á helm-
ingi launa giftra kvenna), þá
kemur að þvi, jafnvel fyrr en
menn hafa ennþá gert sér ljóst,
að uppeldi þjóðarinnar fari mest
megnis fram á Stofnunum, sam-
fara mjög þverrandi áhrifum
heimilanna. Uppeldi, þannig
framkvæmt, mun kosta þjóðar-
búið meira, heldur en ef hús-
mæðrum væri greitt fyrir að
annast það heima. Það skiptir
þó ekki meginmáli, enda mundi
sá kostnaður væntanlega meir
en jafnast við aukna nýtingu á
vinnu húsmæðranna. Hitt gæti
aftur á móti skipt miklu máli, ef
upplausn heimilanna á sér stað
fyrr og áður en nokkur aðili eða
stofnun er þess umkomin að
taka að sér og valda fyllilega
því uppeldishlutverki, sem þau
áður gegndu. Mörg iðnaðarþjóð-
félög striða nú við ört vaxandi
afbrot meðal ungs fólks, eitur-
lyfjaneyzlu og aukningu geð-
rænna sjúkdóma. Til þessa
liggja vafalaust ýmsar samverk
andi orsakir, en flestir munu þó
á einu máli um það, að heimilis
leysi í einum eða öðrum skiln-
ingi sé ein meginorsökin. Slík
framvinda getur orðið þjóðfélög
unum dýr í löggæzlu, fram-
færsiu og tryggingamálum. Dýr
ust verður hún þó i allsherjar
upplausn og ringulreið, sem af
henni leiðir fyrr eða síðar, ef
ekki tekst að spyrna við fæti.
Við skulum ekki vera of svart
sýn. En það að horfast i augu
við nútíðina, greina vandamál
hennar og leita lausnar á þeim
er forsendan fyrir þvi að vera
bjartsýnn á framtíðina.
Á slikum gmndvelli er þess-
um hugmyndum hreyft, ef það
gæti orðið til að auka umhugs-
un og umræðu um annað mál-
efni en kaupgjald og aflabrögð,
en sem gæti þó engu síður orð
ið þjóðinni afdrifarikit í tiltölu-
lega náinni íramtið.