Morgunblaðið - 04.02.1971, Qupperneq 11

MORGUNBLAf>IÐ, FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1971
11
Bræður munu berjast
og að bönum verðast
99
U
Skömmu íyrir jólin kom út
bók með þessu naíni í þýð-
ingu Þorsteins rithöfundar
Tlhorarensen. Bókin heitir á
ensku „The Price of My Soul"
og höfundur hennar er hin víð-
fræga Bemadetta Devlin. 1 for-
mála segir hún, að bókin sé
hvorki listaverk, ævisaga né
póiitísk prédikun — og að hún
hafi ekki skriíað hana sér til
lofs eða frægðar. En:
„Ég skrifaði hana sem ofur-
litia lilraun til að útskýra,
hvernig heil flækja af efnahags
legum, félagslegum og pólitísk-
um vandamálum Norður-lrlands
varð íil þess að lyfta undir fyr-
irbærið — Bernadettu Devlin.“
Hún segir og í formálanum, að
móðir sán hafi „einu sinni haft í
hyggju að skrifa sjálfsævisögu
sina undir heitinu Sál min að
veði, og:
„Þar sem hún hefur haft meiri
áhrif á mig en nokkur annar og
mótað hjá mér viðhorf mín til
lifsins og báginda þess, þá hef
ég tekið traustataki titilinn
á hennar óskrifuðu bók . . . Sál
min að veði táknar ekki, að ég
sé að leita að þeirri peningaupp-
hæð, sem ég gæti fengið með því
að veðsetja sál mína, heldur
þvert á móti, hvað það kostar
að vera óveðsett, hvað við þurf-
•um að gjalda fyrir það að við-
halda okkar eigin hjartans
hreinleik og réttsýni. Til þess að
öðlast það, sem er einhvers virði
að eiga, getur verið nauðsynlegt
að glata öllu öðru.“
Hún lætur þess ennfremur get
ið i formálanum, að fólk hafi lát
ið i ljós ýmsar f jarstæðukennd-
ar hugmyndir um hlutverk
hennar og manngildi, meðal ann
Guðmundur G. Hagalín ~m JÁT/AIDAT'MT'TD
skrifar um J 5UK1V1 JliJN JN11K
Kona hans, Elísabet Bemadetta,
bar sama ættarnafn og hann, en
hún var af allveivirtum kaþólsk
um bændaætt.um, og var móðir
hennar gefin föður hennar, án
þess að hún væri sjálf spurð,
hvað henni sýndist um biðilinn.
Þau settust að i Cookstown og
komu sér upp veitingastofu, en
höfðu og nokkurt bú. Þessi vel-
ættaði maður drakk sig í hel, en
ekkja hans hélt áfram rekstri
veitingastofunnar og varð efn-
uð og virt kaupsýslukona. Elísa-
bet, móðir Bernadettu var vel
dæmis sæma að vinna ýmis heim-
ilisverk, sem ekki þóttu virð
ingu karlmanna samboðin.
Hann sagði stundum: „Ef sting-
urðu fæti í dru’lupoll, dreifirðu
aurnum, —■ beygðu heldur hjá."
En það var hann, sem sagði
bömunum sögu Irlands í stað
ævintýra, sem þóttu -við hæfi
barna. Hann kunni jafnvel deili
á goðsagnakenndum frásögnum
af frumbyggjum Irlands, en
lagði sérstaka áherzlu á sannar
sögur af þrautum þjóðar sinnar
og skiptum hennar við erlend
Þannig hug bar hinn ljúfi og
góðlátlegi Jón Devlin í brjósti
til Englendinga, þó að hann
sækti lifsbjörg sína á enska
grund. Og Bernadetta Devlin
lærði sem smábam langa bragi
um misgerðir Breta gagnvart Ir-
um og taidi ekki eftir sér að
kyrja þá, þó að hún væri veil
fyrir brjósti á bemskuárum sín-
um.
Þegar hún var níu ára,
elzta. systir hennar þrettán og
Jón litli aðeins þriggja ára, lézt
faðirinn, einungis rúmlega hálf-
fimmtugur. Svo varð þá fjöl-
skyldan að lifa að mestu á trygg
ingargreiðslum, en þó að hún
ætti fullan rétt á þeim, var i
hvert skipti, sem þeirra var vitj
að, eins og þjénar hins opin-
bera væru að afhenda sveitar-
styrk eða jafnvel betlifé! Þetta
vakti beiskju hjá Bemadettu,
en hins vegar bætti það nokkuð
úr skák, að fólk úr hópi mötmæl
enda sýndi fjölskyldunni hjálp
gefin, skapstór og mikillar gerð-
ar. En mikil vinna í föðurhúsum
og bilun i fæti, sem hafði það í
för með sér að hún varð alla
ævi hölt, mótaði að nokkru gerð
hennar.
Bernadetta leggur áherzlu á,
að þrátt fyrir það, þótt foreldr-
ar hennar væru þegar á ungum
aldri sannkaþólsk, völdu þau
sér bæði maka, sem voru mót-
mælendur, en hins vegar var
vald foreldra þeirra og umhverf
isins svo ríkt, að bæði létu þau
sér segjast, en einmitt upp úr
því kynntust þau í kaþólsku
guðshúsi, þar sem þau voru
bæði að leita sér huggunar.
En nú varð á vegi þeirra ann
ar þröskuldur en trúarbrögðin:
John James Devlin var af of lág
um stigum til þess að ætt Elísa-
betar gæti verið þekkt fyrir, að
með þeim tækist ráðahagur. En
Síðari grein - „Sál mín að veði“
ars hafi henni verið jafnað við
Jeánne D’Arc og Kassöndru, og
það ef sizt að undra, þó að þessi
kornunga alþýðustúlka, sem hef
ur þegar fengið færi á að segja
ríkisstjórn og þingmönnum hins
brezka heimsveldis til syndanna
á bekkjum sjálfs hins virðulega
Parlamentis — en einnig setið í
fangelsi — og hefur þar með orð-
ið heimsfræg þjóðhetja og píslar
vott'ur — finni hjá sér hvöt til
að gera sjálfri sér, þjóð sinni og
raunar öllurn heiminum grein
fyrir, hver hún er og hvers
kynni að mega vaenta í framtíð-
inni af „hinni raunverulegu
Bernadettu Devlin, eins og hún
er af holdi og blóði." Og það
eitt út af fyrir sig, að hún finn-
ur hvöt hjá sér til þessa, bend-
ir eindregið til, að hin skyndi-
lega frægð og frami skólastúlk-
unnar boði það, að af hinni lífs-
reyndu og fullþroska Berna-
dettu Devlin megi vænta í fyll-
ingu tímans blessunarríkra af-
reka í þágu hinnar langpíndu
frændþjóðar okkar á „Eyjunni
grænu."
Bernadetta gerir allrækilega
grein fyrir ætt sinni og uppruna.
Faðir hennar var af fólki, sem
litið var niður á. Hann var son-
ur götusópara í smábænum
Cookstown í Tyronehéraði á
Norður-lrlandi. Forfeður hans
höfðu endur fyrir löngu verið
umferðasalar, en seinustu ættlið
irnir stundað atvinnuher-
mennsku. En hvað sem þessu
leið, var John James Devlin mað
ur vel greindur og mjög vand-
aður, og bæði var hann kaþólsk
ur og svo ákveðinn lýðveldis-
sinni, að hann fékk ekki vinnu
hjá hinum ensksinnuðu mótmæl
endum Norður írlands, en varð
að leita sér atvinnu í Englandi.
öfl arðráns og ofbeldis. Ein
fyrsta bamagælan, sem Berna-
detta lærði og faðir hennar
kenndi henni, var þessi vísa:
„Ef finna skal fána Englands,
má fara um víða slóð,
hann finnst meðal fanta og
þjófa,
hann finnst þar, sem drýpur
blóð."
semi af óeigingirni og hæ-
versku. Annars var það svo, að
Elísabet Devlin varð mjög utan
við sig og miður sín eftir missi
bónda síns, og systkinin vönd-
ust á að vinna saman eftir beztu
getu, jafnt að húsverkum og
öðru, sem hagi fjölskyldunnar
varðaði. og þannig þroskaðist
snemma skilningur Bernadettu á
gildi og nauðsyn samhjálpar.
Allar voru systurnar greind-
ar, og auk þess sem Bernadetta
var snemma söngvin, kom þegar
í ljós snemma á skólaárum henn
ar, að hún hafði hæíileika til
áhrifamikils upplesturs. Hún
tók þátt í þriggja daga opin-
berri upplestrarkeppni og bar
alla dagana sigur úr býtums
hlaut tíu sterlingspunda verð
laun, sem auðvitað komu sér vel.
En hún valdi sér lestrarefni,
sem var þrungið þjóðernislegu
ofstæki, og þetta vakti slikt
hneyksli og slika æsingu meðal
hinna ensksinnuðu mótmælenda,
að lögreglan varð að íylgja
Bernadettu heim í lok þriðja
upplestrarins til þess að verja
hana misþyrrr.ingum! En sjálf
var hún hvergi smeyk — en
hrósaði happi yfir hinum unna
fjársjóði.
Sakir greindar sinnar, dugnað
ar og trúnaðar við þjóðernisleg
og kaþólsk viðhorf, gafst
Bernadettu kostur á að lesa til
stúdentsprófs í menntaskóla
handa stúlkum, sem ofstækisfull
nunna, móðir Benónía, stjómaði.
Fljótlega vakti hún þar á sér at
hygli sakir gáfna sinna, einurð
ar, dirfsku, féiagsstarfa, skipu-
lagsgáfu og stjórnsemi. Hún
varð yfirumsjónarmaður í skól-
anum og bætti þar í samstarfi
við nokkrar sérlega vel gefn-
ar skólasystur ekki aðeins
ástundun nemendanna, heldur
og kennsluna, og lét ekki einu
sinni í minni pokann fyrir sjálfri
móður Benóníu, ef henni þótti
hún um of þröngsýn og ofstækis
full, og varð sú annars merka
og stjómsama nunna að lækka
seglin, þegar í harðast fór. Eitt
Framhald á bls. 21
þó að slík firra sé enn þann
dag í dag haft á eðlilegum ætt-
artengslum á írlandi og standi
jafnvel í vegi fyrir æskilegri
þróun suðurríks landbúnaðar,
sem veldur meðal annars því, að
ungt fólk flytur úr landi, lét
Elísabet ekki að vilja móður sinn
ar og annarra náinna skyld-
menna, heldur gekk að eiga sinn
ættsmáa Jón, og tókust með þeim
góðar ástir.
Þau eignuðust fimm dætur og
einn son. Bernadetta var sú
þriðja í röðinni, en sonurinn,
sem hét Jón, var yngstur. Fá-
tæk voru þau, en sultu ekki.
Húsfreyjan var ekki sérlega
nostursöm, og sparsöm var hún
ekki, — hún gat til dæmis ekki
látið neinn auman synjandi frá
sér fara. Hún reyndist kona
sannkristin, og segir Berna-
detta, að fátæktin mundi hafa
gert sig bitra og kynni af
stjórnmálum síðan valdið þvi, að
hún hefði orðið herskár lýðveld
issinni, ef hið kristilega lífsvið-
horf móður hennar hefði ekki
verið jafnríkt og það var. Hún
varð ekki bitur og hatrömm,
heldur hafði „tii að bera ein-
hvers konar píslarvættiseigin
leika, sem ég hef smitazt dálítið
af,“ segir dóttirin. Og ennfrem-
ur:
„Hún hafði mikið siðferðis
legt þrek. Afstaða hennar var:
Ef samvizka manns segir, að eitt
hvað sé rétt, þá er það líka rétt,
og þá skiptir engu máli, hvað
margir þeir eru, sem segja, að
maður sé að gera einhverja vit-
leysu . . . Maður gerir það ein-
faldlega vegna þess að það er
rétt, og ef það er rétt, þá er það
þess virði að gera það.“
Faðirinn var maður, sem lét
ekki mikið yfir sér, en hann var
mjög góður húsíaðir, lét sér til
Ingibjörg Eyjólfsdóttir við enskukennslu í I. bekk.
— Rætt við Gunn-
laug Sigurðsson
Framhald af bls. 5
— Hafa nemendur eitthvert val-
frelsi í handavinnu og teikningu?
—- Já, hver memamdi velmir sér
verkefrti fyrir hverja önm. I hamda-
vimmu er um að velja trésmíði — út-
saiuim •— heki og prjón — málmsmíði
— smiðtieiknmgu og fatasaium —•
smelit — ieðurvimmu og mótum í leir.
1 tfeiikmiimigu velja nemiemdur um
teiikin'imigu — mótium í gips — grafik
— vaitnsMitium og ýmisleigt flieira.
Kenmararmiir haáa sýrat miiikimm áhuiga
á að gera starfið fjölibi'eyt'illiegt og
áhu’garvPkjamdi fyrir nemiemd'ur. Eims
og þú sásit, eru svo veggir á görngum
og í stofumium mieð stareyfinigum eÆtir
nemiemdur.
— Gerið þið eitthvað til þess að
fræða nemendur um sérskólana og
atvinnulífið?
— Starfsifræðisllam er málkillvæg
náansgreim, sem á viinsæld'um að
íagna meðal miem’emda. Kemmarimm,
Hörður Rögnvaildssom, hefiur stkipu-
lagt kenmisiliuma emda fór hanm kynm-
isifierð á vegum sfkólams tiid Dammerk-
ur þar sem hamm kynwtii sér starfs-
fræðsiliuma og fteira. 1 1. bekk er
rætit um sikólaikerfið og sérskólama.
1 II. bekk eru 2 stumdir á vilkiu i
starfsfræðsliu og fairiið i heimsókmir
á vimmustaði. Nemiendur semja skýrsl-
ur um þær ferðir. í IV, bekik eru
memendiur 3 stundiir á viiku í star.fs-
fræðöl'u, aiulk þess fara þeir í byrjum
rnarz í 5 daiga á vimmiusitaði og kymma
sér allllit sem s-tarfimiu viðlkemiur og
semja um það sikýrslliu, sem þeir skila
kenmara. Nemiemdur vimma mdlklið sam-
am 3—6 í hóp og gefur það góðam
áranigiur.
Meðam á þesssu sp jaúll'i oíkikar hef-
ur Pftaðið, höfum við greiniilliega orðið
variir við að slkólasitjóri hefur í ýmás
hom að liíta. ForeMrar voru að
hrimgja út af börnu.m sinum, kenm-
airar að ráðfæra sig ag fyrir kom að
niemamdi barði að dyrum í einhverj-
um eriraðaigjörðum.
— Mér fimmst ámaegjiutegt að starfa
hér, saigðd Gummflaiuigw er hamm
fýlgdi okkur tál dyra, — og ef góðir
kemmiarar fást tífl starfa og góður
slkillmiiirugur rílkir á húsraæðis- og
tækjaþörfum síkólams, þá sitemdur
efltlki á umiga fóllkimu að sáíiida góðum
áraragri. Það er sfloemimtitegt að viraraa
í s'kólamiuim, þó að sfkóflastjórastará'ið
sé ómeiitamflega dátótáð erillisamt á
stiumdum.
stjL