Morgunblaðið - 21.02.1971, Page 17

MORGUNBLAÐH), SUNNUDAGUR 21. FEBRÚAR 1971
17
Auður Auðuns
sextug
„1 dag er sextugsafmæli frú
Auðar Auðuns, sem gegnt hefur
meiri ábyrgðarstöðum í stjóm-
málum en nokkur önnur kona á
íslandi fyrr og síðar.“ Á þess-
um orðum hefst afmælisgrein
Ragnhildar Helgadóttur um
Auði Auðuns, dómsmálaráð-
herra, hér í blaðinu s.l. fimmtu-
dag. Auður Auðuns er ekki ein-
ungis fyrsta konan, sem gegnir
ráðherraembætti á Islandi, held
ur er hún einnig fyrsta konan,
sem verið hefur bæði borgar-
stjóri í Reykjavík og forseti
borgarstjórnar, og áfram mætti
telja þau störf, sem hún hefur
gegnt fyrst kvenna. Það verður
þó ekki gert, enda hvort
tveggja, að frú Auður er lítið
gefin fyrir hólið og titlarnir
segja ekki ætíð til um áhrif
manna og verkefni þau, sem
þeir leysa. 1 grein sinni segir
Ragnhildur Helgadóttir:
„1 þingsölunum hefur Auður
ekki verið meðal þeirra, sem
mest tala. En hún er aftur á
móti fylgin sér, ef því er að
skipta. Að verkefnunum vinnur
hún af glöggskyggni og ná-
kvæmni. Mér hefur ætíð virzt
hún byggja afstöðu sína tiil mála
á þekkingu og skýrleika í hugs-
un.“
Það er rétt, að Auður Auðuns
talar ekki ætíð mikið á fundum,
vili verður seint metinn í i>en-
ingum.
Islendingarnir við Verkfræði-
háskólann í Höfn fást við margt
fleira, sem hagnýtt getur orðið.
Til dæmis rannsaka þeir hvern-
ig orkudreifingu verði hér var-
ið. Þeir huga og að grunnvatns-
rennsli, það er rennsli á heitu
vatni í jörðu o.s.frv.
Sannleikurinn er sem betur
fer sá, að flestir Islendingar
hugsa heim, þótt þeir dvelji um
skeið erlendis og jafnvel flytji
þangað búferlum, og þeir eru
fyrst og fremst með hugann við
framfaramál þjóðarinnar, þeir
vilja ileggja sitt af mörkum til
að auðga og bæta landið.
Ný fyrirtæki
Öld iðnvæðingarinnar er haf-
in á íslandi, og mikil þörf verð-
ur fyrir tæknimenntaða menn á
öllum sviðum á næstu árum og
áratugum. Stöðugt berast frétt-
ir af nýjum fyrirtækjum, sem i
undirbúningi eru, smáum og stór
um, og nú síðast hefur verið frá
því skýrt, að , stórfyrirtækið
bandaríska, General Motors,
hefði hug á að reisa hér fyrir-
tæki, sem vinna mundi úr áli frá
verksmiðjunni í Straumsvík, og
mundi slík verksmiðja veita
hvorki meira né minna en 600
manns atvinnu. Er vonandi að af
þessum áformum verði.
En líklegt er að deilurnar um
hagnýtingu erlends einkafjár-
nýja frumvarpi um skattgreiðsl-
ur að því að hvetja fólk til þátt-
töku í atvinnurekstri, en þar er
gert ráð fyrir, að skattfrelsi
verði á nokkrum arði, sem
menn fá af því fé, sem þeir
verja til hlutabréfakaupa.
Á síðustu árum hafa ýmsir
Framsóknarmenn látið að því
liggja, að þeir væru hlynntir
þeirri stefnu í atvinnumálum,
sem hér um ræðir, og Þórarinn
Þórarinsson, ritstjóri Timans var
meðflutningsmaður að fyrir-
spurn á Alþingi um það, hvað
liði stofnun kaupþings. Flutti
hann þar prýðis ræðu um nauð-
syn kaupþings og ágæti þess, að
menn ættu þess kost að verja fé
sínu til hlutabréfakaupa.
Svo einkennilega bregður
hins vegar við, að Tíminn og
Þórarinn Þórarinsson fjargviðr-
ast nú út af því, að loks er gerð
tilraun til þess að hvetja fólk
með raunhæfum hætti til hluta-
bréfakaupa, en samhliða lögfest-
ingu þessara ákvæða mundi
hraðað aðgerðum til að opna
kaupþing og gæti það jafnvel
gerzt á þessu ári, ef kapp yrði
“á það lagt.
Ekki verður betur séð en við-
brögð Framsóknarmanna við
þessu ákvæði skattalagafrum-
varpsins séu í samræmi við ann
að hjá þeim flokki, þ.e.a.s. að
hér á að viðhafa já, já, — nei,
nei stefnuna eins og í öllum mál
um öðrum.
Reykjavíkurbréf
------- Laugardagur 20. febr. -
tækja hefur að geyrna og létta
byrðar þeirra, samhliða því, sem
þau laða fé til atvinnuvega.
Fyrirtæki
í sameign
Jafnvel þótt við íslendingar
hefðum næga fjármuni til þess
að byggja einir upp allt at-
vinnulif í landinu, og þau stór-
fyrirtæki, sem nauðsynlegt er að
risi, getur samvinna við erlenda
menn verið nauðsynleg, bæði
vegna tækniþekkingar og mark-
aða fyrir framleiðsluvörur. 1
slíkum tilfellum væri auðvitað
æskilegast, að Islendingar ættu
meiri hlutann í fyrirtækjunum,
en útlendingar væru þar minni
hluta aðilar.
Við komumst ekki fram hjá
þeirri staðreynd, hvort sem við
að telja furðulega þá andstöðu,
sem var gegn þessum stórfram-
kvæmdum og allar þær tiiraun-
ir, sem á bar til að setja fyrir
þær fótinn. íhaldssemi getur að
visu verið góð, og á sumum svið
um er hún nauðsynleg og mætti
vera meiri, en svo glórulaust
afturhald, eins og það að berj-
ast gegn nýtingu fallvatnanna
til að skapa mikla auðlegð, er
vægast sagt furðulegt.
Framkvæmdirnar við Þjórsá
eru sjálfsagðar, og á Landsvirkj-
un þakkir skyldar fyrir stórhug
og dugnað, en virkjun Þjórsár
verður ekki nægileg til fram-
búðar. Þess vegna er líka sjálf-
sagt að leggja mikla áherzlu á
rannsóknir til undirbúnings
Austfjarðavirkjunar, sem talið
er að geti verið einhver hag-
kvæmasta virkjun í allri ver-
öldinni. Þeim rannsóknum mun
verða haldið áfram i sumar, og
Bátur í nausti.
en þegar hún tekur til máls, vita
menn, að hún hefur eitthvað það
að segja, sem nauðsyinlegt er að
hlusta á. Hún er tillögubetri en
flestir aðrir, býr yfir mikilli
mannþekkingu og hefur næman
skilning á þörfum og skoðunum
alþýðumanna. í einu orði sagt,
hún hefur mikla lifsreynslu,
sem samhliða viðtækri þekk-
ingu á þjóðmálunum gerir henni
kleift að leggja rétt mat á menn
og málefni.
Stjórnmálamenn njóta sjaldn-
ast sannmælis, meðan þeir
standa i bardaganum, en enginn
hefur þó treyst sér til að vé-
fengja hæfileika Auðar Auðuns
og dugnað hennar. Það er Sjálf-
stæðisflokknum í senn til heið-
urs og styrktar að hafa falið
henni mikinn trúnað.
í þágu landsins
Við Verkfræðiháskólann í
Kaupmannahöfn kenna tveir Is-
lendingar, þeir Júlíus Sólnes og
Jónas Elíasson. Alltaf er það að
visu leitt, er afreksmenn leita
sér atvinnu erlendis, en oft kem-
ur slíkt þó að notum hér heima
bæði beint og óbeint. Sumir afla
sér mikilvægrar þekkingar og
hverfa síðan heim til starfa. Aðr
ir leiðbeina á margan veg úr
fjarlægð, og þeir Júlíus
og Jónas nota aðstöðu sína til
að stuðla að því, að íslenzkir
námsmenn við verkfræði í
Kaupmannahöfn taki við loka-
próf fyrir verkefni, sem þýð-
ingu hafa fyrir Island.
Við Verkfræðiháskólann í
Kaupmannahöfn er auðvitað
hin ákjósanlegasta aðstaða til
margvíslegra rannsókna, og
meðal þeirra verkefna, sem þess
ir íslenzku kennarar fá nemend-
um sínum til úrlausnar eru til-
raunir til að hagnýta íslenzk
efni, svo sem hraun, vikur og
islenzka sementið. Fer vart á
milli mála, að þessar tilraunir
muni bera árangur, sem ef til
magns muni rísa up<s að nýju,
ef til samninga dregur milli Is-
lendinga og þessa fyrirtækis.
Væntanlega er mönnum þó ljós-
ara nú en áður, hve fráleitt það
er, að okkur stafi einhver geig-
vænleg hætta af því, þótt út-
lendingar fái hér með sérsamn-
ingum að reka fyrirtæki, ýmist
einir eða í samvinnu við Islend-
inga.
Sannleikurinn er sá, að Is-
lendingum er fullvel treystandi
til að eiga í fullu tré við hverja
sem er. Verkfræðingar okkar og
tæknifræðingar hafa sýnt og
sannað, að þeir geta leyst verk-
efnin ekki síður en starfsbræð-
ur þeirra erlendis og íslenzkir
lögfræðingar, embættismenn og
stjórnmálamenn eru fullfærir
um að ganga þannig frá samn-
ingum við erlenda menn, að ekki
sé á okkur hallað.
En að sjálfsögðu miðar hag-
nýting erlends einkafjármagns,
bæði nú og í framtíðinni, að þvi
að auðga Island og Islendinga.
Þess vegna er takmarkið það, að
sem mest af atvinnurekstrinum
verði í höndum landsmanna
sjálfra. Afraksturinn af hinum
erlendu fyrirtækjum á með öðr-
um orðum að nota til að styrkja
íslenzkt atvinnulif og einnig
greiða fyrir margháttaðar opin-
berar framkvæmdir.
Fé í atvinnu-
reksturinn
Á það hefur mjög skort hér,
gagnstætt þvi, sem er í ná-
grannalöndunum, að almenning-
ur legði fjármuni sína í atvinnu-
rekstur. Skilningur hefur þó far
ið mjög vaxandi að undanförnu
á nauðsyn þess að efla atvinnu-
fyrirtækin og búa þannig um
hnútana, að þeim yrði auðveld-
að að afla sér eigin fjármagns
með sölu hlutabréfa á almenn-
um markaði. Eins og kunnugt er
miðar eitt af ákvæðunum í hinu
*
Islenzk eða erlend
fyrirtæki
Þótt minniháttar fyrirtæki
séu auðvitað góðra gjalda verð
og æskilegt sé, að sem allra
flestir einbeiti sér að þvi að
styrkja atvinnulífið með hug-
myndum sinum, áræði og fé,
verður í nútíma þjóðfélagi ekki
hjá því komizt, að stærri fyrir-
tæki starfi við hlið hinna minni.
Til þeirra þarf mikið fé, og til
dæmis hefði veruleg áhætta ver-
ið í því fólgin, að íslendingar
hefðu byggt álver á borð við
það, sem reis í Straumsvík. En
þótt samstarf sé þar haft við út-
lendinga á afmörkuðum sviðum,
hljóta allir að vilja keppa
að því að sem mest af atvinnu-
rekstrinum sé í höndum inn-
lendra fyrirtækja.
Skattalagafrumvarp það, sem
lagt hefur verið fram, boðar
mikla breytingu til batnaðar, að
því er varðar skattlagningu
fyrirtækja, en að auki er
ákvæði það, sem áður var um
rætt, að hvetja mundi menn til
að verja fé sínu til atvinnu-
rekstrar.
Því meira fé, sem almenning-
ur vill láta renna til atvinnu-
lífsins, þeim mun minna þarf að
hagnýta erlent fjármagn á
næstu árum og áratugum. Það er
þvi næsta einkennilegt, þegar
sömu mennirnir, sem barizt hafa
gegn samvinnu við útlenda fjár-
magnseigendur, fjargviðrast yf-
ir því, að tilraun er gerð til þess
að laða íslenzkt fjármagn að at-
vinnulífinu. Það er brýn nauð-
syn að safna stórfé til að efla
atvinnuvegina, og það fé á í sem
ríkustum mæli að koma frá ís-
lenzkri alþýðu. Fjárráð manna
fara nú mjög vaxandi, og eng-
inn efi er á þvi, að margir vilja
láta sparifé sitt renna til at-
vinnuvega að vissu marki. Ein-
mitt þess vegna er mikilvægt, að
lögfesta þau ákvæði, sem frum-
varpið um skattlagningu fyrir-
viljum eða viljum ekki, að al-
þjóðlegt samstarf fer vaxandi á
sviði viðskipta og framleiðslu.
Heildirnar verða stærri í at-
vinnulífinu og á ýmsum sviðum
fara smáfyrirtæki halloka fyrir
hinum stærri.
Alllangt er nú orðið síðan
ráðizt var að Loftleiðamönnum
fyrir það, að þeir höfðu sam-
vinnu við norskan auðmann og
fyrirtæki hans, er þeir voru að
koma félagi sínu á legg. Nú
hljóta allir að viðurkenna, að
rétt var að farið, enda eru Loft-
leiðir eitthvert mikilvægasta
fyrirtæki landsins. Auðvitað
getur slíkt samstarf heppnazt á
ýmsum sviðum öðrum, og um-
fram allt ber að varast þann
aumingjaskap að þora ekki að
setjast að samningaborði við er-
lenda menn. Loftleiðamenn
þurftu ekki að hlunnfara við-
semjanda sinn í Noregi, en þeir
högnuðust á samstarfinu við
hann og komu á fót hinu mikil-
vægasta atvinnufyrirtæki. Þann
ig geta fleiri að farið, og þann-
ig getum við bætt hag lands og
þjóðar.
Miklar
framkvæmdir
við Þjórsá
Eins og greint hefur verið frá
munu miklar framkvæmdir
verða á Þjórsársvæðinu í sum-
ar, þar sem unnið verður að
miðlunarmannvirkjum og síðan
verður orkan frá Búrfellsvirkj-
un tvöfölduð með nýjum véla-
samstæðum. Samningarnir um
stækkun álversins gera það að
verkum, að unnt er að ráðast
strax i þessar framkvæmdir og
styrkja á þann veg reksturs-
grundvöll Búrfellsvirkjunar
fyrr en ella, jafnframt því sem
Islendingar fá mikla raforku á
mjög lágu verði til eigin nota.
Þegar litið er til baka verður
vonandi verður nægilegt fjár-
magn til að hraða þeim sem mest
má verða.
Virkjunar-
sérfræðingur
kommúnista
Sem betur fer hafa augu
manna opnazt rækilega fyrir
því, að vernda beri umhverfið,
og stórframkvæmdum eigi að
haga þannig, að ekki verði til
iandsspjalla, heldur þvert á
móti til að bæta landið. Að því
er Austf jarðarvirkjun varðar,
er gert ráð fyrir að taka nokk-
urn hluta jökulvatnsins úr stór-
ánum á Norð-Austurlandi,
þannig að líklegt væri að unnt
yrði að gera þær ár að góðum
veiðivötnum. Og einnig eru hugs
anlegar áveitur á land, sem
græða mætti upp.
Við undirbúning Laxárvirkj-
unar var því miður farið öfugt
að. Þar var undirbúin stór
virkjun, sem orðið hefði til
verulegra landsspjalla. Ingvar
Gislason, alþingismaður, hef-
ur gert þetta mál að umtalsefni
á Alþingi, en þar benti hann á,
að við athugun hefði komið I
ljós, að virkjunarsérfræðingur
Alþýðubandalagsins ætti upp-
hafið að Laxárdeilunni. Alþýðu-
bandalagsmaðurinn og verk-
fræðingurinn, Sigurður Thor-
oddsen, hefði gert áætlunina um
Gljúfurversvirkjun, sem Laxár-
stjórn hefði svo tekið tveim
höndum. „Miklu veldur sá sem
upphafinu veldur," stendur ein-
hvers staðar, og þess vegna er
ekki úr lausu lofti gripið hjá
alþingismanninum að benda á
það, hver fundið hefði upp það
snjallræði að byggja stóru
Gljúfurversvirkjunina.
Það er svo mál út af fyrir sig,
að málgagn kommúnista skuli í
þessu máli beina spjótum sínutn
að allt öðrum en upphafsmann-
inum.