Morgunblaðið - 04.04.1971, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIB, SUNNUDAGUR 4. APHÍL 19TI
.-------
t 8
Allur hagkvæmur
iðnaður er þjóðlegur
Ræða Gunnars J. Friðrikssonar
við setningu ársþings F.I.I.
f setning'arræðu sinni á árs-
þingi Félags íselnzkra iðnrek-
enda í fyrradag sagði Gnnnar J.
Friðriksson, formaður félagsins
in.a.: „Þegar taiað er um iðnað-
inn, er honum oft skipt í tvo
flokka, þ.e.a.s. i stóriðju og ann
an iðnað. Að vísu hefur skotið
hér á landi upp kollinum þriðja
hugtakið, þ.e.a.s. „þjóðlegur iðn
aður“ og hlýt.ur þá að vera átt
við tóvinnu, tréskurð og annan
þann iðnað, sem stundaður hef-
ur verið hér á landi frá Iand-
námsöld. Kg vil hins vegar líta
svo á, að allur sá iðnaður, sem
stiindaður er af íslendingum á
fslandi og telja má þjóðinni liag
kvæman, sé þjöðlegur og þess
vegna sé ekki ein iðngrein þjóð-
legri en önnur, eða einn at-
vinnuvegur þjóðlegri en annar,
svo fremi að liann uppfylli þessi
skilyrði."
Hér fer á eftir setningarræða
Gunnars J. Friðrikssonar I
heild:
„Mikið annríki hefur ríkt allt
síðastliðið starfsár á skrifstofu
Félags íslenzkra iðnrekenda. Út-
fiutningsskrifstofan hefur starf-
að með fullum krafti, haldin var
ráðstefna norrænna iðnrekenda,
kaupstefnur voru haldnar, unn-
ið að kynningarritum fyrir
iðnaðinn og einstök iðnfyrir-
tæki, hagsveifluvoginni haldið
úti og mikil vinna lögð fram í
sambandi við breytingar á tolla-
og skattalögum, sem legið hafa
fyrir Alþingi. Ég fer ekki nán-
ar út í þessi atriði, en visa til
hinna r fyrirferðarmiktu skýrslu,
sem hér hefur verið lögð fram
«m starfsemi félagsins á síðast-
liðnu ári.
Þróun hagvaxtar í iðnaðar-
rikjum Vestur-Evrðpu ein-
kenndist á árinu 1970 af örum
vexti í framhaldi af þeirri öru
þróun, sem átti sér stað í þes.sum
ríkjum árið 1969. Mun þjóðar-
framleiðslan hafa aukizt að með
altali um 5%, sem er ívið minna
en árið 1969. Af staerri iðnað-
arþjóðunum varð aukningin
einna mest á ítaliu en minnst í
Bretlandi eða aðeins um 1%. í
minni iðnaðarrikjunum varð
aukning hagvaxtar nálægt með-
altalinu, nema í Danmörku þar
sem hún minnkaði.
í Bretlandi varð þróun efna-
liagsmála óhagstæðari en vænzt
hafði verið. Aukning útflutn-
ings sem verið hafði mikil seinni
hluta ársins 1969 jafnaðist út
fyrri hluta ársins 1970 og jókst
ekki aftur fyrr en undir árslok.
Innflutningur jókst aftur á móti
verulega og þessu fylgdi minnk
andi iðnaðarframleiðsla og at-
vinnuleysi var meira í septem-
bermánuði en dæmi eru til allt
frá árinu 1940.
Þjóðarframleiðsla Pana jókst
um 4,5% á árinu og var það
minni aukning en í öðrum smærri
iðnaðarríkjum Vestur-Evrópu
eins og fyrr getur. Miklar hækk
anir áttu sér stað á verðlagi og
kaupgjaldi, og greip rikisstjórn
in til aðgerða til þess að reyna
að stöðva þær s.s. 2'/2 % hækkuin-
air á v irð isa.uk askatt iniuim, fresibuin
air opiniberra framkvæmda fram
yfir áramót og verðstöðvunar frá
september til marz 1971. Þróun
útflutnings var hagstæð en þrátt
fyrir það var veruiegur halli á
vöruskiptajöfnuði laridsins.
Varð greiðslujöfnuðurinn óhag-
stæður um u.þ.b. 4 milljarða d.
kr. þrátt fyrir hagstæðan þjón-
ustujöfnuð.
Gunnar J. Friðriksson, flytur
setningarræðu sína á ársþingi
F.Í.I. á fimmtudag.
í Noregi jókst innanlandseft-
irspumin snögglega á árinu
1969 og héit sú þróun áfram á ár
inu 1970. Þar sem eftirspum er-
lendis frá var einnig mikil,
þýddi þetta að afkastanýting
varð góð. Ol-li þetta skorti á
vinnuafli, auknum innflutningi,
hækkandi verðlagi áfram og
launaskriði umfram eðlilegar að
stæður. Er heildarframleiðslu
aukning 1970 talin hafa verið
tæp 4%, það er að segja svipuð
og á árinu 1969.
Höfuðmarkmið efnahags-
stjórriar í Bandaríkjunum hefur
allt frá árinu 1968 verið að
hefta verðbólguþróunina og
bæta vöruskiptajöfnuðinn. Olli
þetta samdrætti og minnkun
hagvaxtar á árinu 1969 og í byrj
un ársins 1970. Á árinu 1970 hef
ur hins vegar verið tekin upp
stefna nokkurrar útþenslu til
þess að vinna bug á hinu mikla
atvinnuleysi, sem komið var
upp í 5,8% í nóvember og til að
koma í veg fyrir áframhaldandi
stöðnun efnahagslífsins.
Um efnahagsþróunina hér inn
anlands er það að segja, að í
framhaldi af þeim öru breyting-
um til batnaðar, sem orðið
höfðu í efnahagsafkomu þjóðar-
innar 1969, hefur afkoman hald
ið áfram að batna á árinu 1970.
Hefur Efnahagsstofnunin áætl-
að að aukning þjóðarframleiðsl-
unnar nemi um 6% á því ári en
við upphaf ársins hafði hún
ekki áætlað hana meiri en 3—4%.
Hefur aukningin því orðið
2—4% meiri en gert var ráð
fyrir. Aukning þjóðarframleiðsl
unnar kemur fram í aukningu
framleiðslu og tekna í velflest-
um greinum þjóðarbúsins eða
um 27% I sjávarútvegi, 13% í
iðnaði, 2—3% í byggingariðnaði
og 5—6% í samgöngum, verzílun
og annarri þjónustu. Hins vegar
hefur verið erfiðleikaár í land-
búnaði og hefur engin aukning
orðið þar. Það er þó vert að
taka það fram, að tölur þessar
eru bráðabirgðatölur frá Efna-
hagsstofn uninni.
Um þróun iðnaðarframleiðsl-
unnar er það að segja, að Félag
isl. iðnrekenda hefur í samráði
við landssamband iðnaðar-
manna haldið áfram ársfjórð-
ungslegum könnunum um horf-
ur og ástand í iðnaði. Benda
þær upplýsingar, sem þar hafa
fengízt, til þess að aukning sé
jafnvel meiri en áætlað hefur
verið hjá Efnahagsstofnuninni.
Þá kemur einnig í ljós, að
aukning er almenn í iðnaðinum
og er ekki kunnugt um, að í
neinni grein hafi verið um
minnkun að ræða. Á árinu 1969
var errtnig almenn aukning í
iðnaði nema í þeim greinum,
sem tengdar eru byggingariðn-
aði. Þær greinar hafa aftur á
móti sýnt aiuknimgu á Iiðnu ári
og er því um verulega bót að
ræða. Samkvæmt þeim upplýsing
um, sem fyrir liggja hjá samtök-
unum, virðist vera útlit fyrir
áframhaldandi aukningy á 1.
ársfjórðungi þessa árs. Þá virð-
ist einnig talsvert um fyrirætl-
anir um fjárfestingar ef marka
má af þeim fjölda lánsumsókna,
sem Iðnlánasjóði hafa borizt.
Þegar talað er um iðnaðinn, er
honum oft skipt í tvo flokka,
þ.e.a.s. í stóriðju og annan iðn-
að. Að vísu hefur hér á landi
skotið upp kollinum þriðja hug
takið, þ.e.a.s. „þjóðlegur iðnað-
ur“ og hlýtur þá að vera átt
við tóvinnu, tréskurð og annan
þann iðnað, sem stundaður hef-
ur verið hér á landi frá land-
námsöld. Ég vil hins vegar líta
svo á, að aHur sá iðnaður sem
stundaður er af íslendingum á
Islandi og telja má þjóðinni hag
kvæman, sé þjóðlegur og þess
vegna sé ekki ein iðngrein þjóð-
legri en önnur, eða einn at-
vinnuvegur þjóðlegri en annar,
svo fremi að hann uppfylli þessi
skilyrði.
Öllum er ljóst, hvað átt er
við, þegar talað er um stóriðju,
en það er yfirleitt sá iðnaður,
sem ekki er hægt að reka nema
í mjög stórum stíl og þarf þar
að leiðandi mjög mikið fjár-
magn og sem vegna hins mikla
framleiðslumagns þarfnast mjög
stórra markaða. I sambandi við
stóriðjuna höfum við Islending-
ar upp á ýmislegt að bjóða, s.s.
orku, landrými og góðar hafnir,
en hins vegar er þjóðin svo fá-
menn, að það hiýtur að vera tak
mörkum háð, hversu geyst hægt
er að fara í það að reisa stór-
iðjuver í landinu eða hve mörg
þau megi vera, til þess að ekki
raskist jafnvægi í landinu milli
hinna ýmsu iðngreina og hinna
ýmsu atvinnugreina. Hið æski-
lega hlýtur að vera, að hæfilegt
jafnvægi sé hér á og verðum
við sjálfir að vega það og meta
með hliðsjón af fyrirsjáanlegri
eða æskilegri þróun. Margir Is-
lendingar halda, að erlend
stórfyrirtæki standi í biðröðum
með hatt í hendi og bíði þess að
fá leyfi til þess að reisa verk-
smiðjur hér á landi. Þessu fer
Víðs fjarri. Einstök byggðalög
innan hinna þróuðu iðnaðar-
þjóða og ýmsar þjóðir, sem eatu
þróaðri iðnaðarlega en við,
keppast við að laða slik fyrir-
tæki til sín. Til þess að taka
þátt í þeirri samkeppni verðum
við að geta boðið hliðstæð kjör
og annars staðar eru í boði. Við
þurfum þvi að gera okkur ljósa
grein fyrir, hvers konar fyrlr-
tæki væri mögulegt að fá til
þess að setjast hér að og hvers
konar fyrirtæki við teljum okk-
ur hag í að fá hingað. Ljóst er,
að raunverulega stóriðju getum
við Islendingar ekki stundað,
nema í samvinnu við erienda að-
ila.
En þó að stóriðjan hafi stuðl-
að að velmegun meðal þjóðanna
er þó enn megin uppistaðan í
iðnaði allra iðnaðariandanna
það sem kalla má meðalstóran
eða smærri iðnað. Við, sem hér
erum, erum einmitt fulltrúar
þessa iðnaðar og erum þeirrar
skoðunar, að eins og annars stað
ar og eins og hann reyndar ger-
ir í dag eigi hann ennþá eftir
að vera meginuppistaðan í iðn-
aði okkar Islendinga. Þessi fyr-
irtæki eru innan þeirra stærðar-
marka, að við Islendingar get-
um að mestu leyti fjármagnað
þau sjálfir, annað hvort með
spamaði þjóðarinnar eða með
HVERGI
EINS MIKIÐ
ÚRVAL LÍF-
STYKKJAVARA.
ENGIN TAKMÖRK
HVERSU UNG
EÐA GÖMUL, VIÐ
EIGUM ALLTAF EITTHVAÐ SEM PASSAR
PÓSTSENDUM.

ÍVmpaT
LAUGAVEGI 26
takmöricuðu fjármagni eriendis
frá. Það er því áríðandi að
skapa þessum fyrirtækjum góð
skflyrði til þess að þróast.
Möguleikar iðnaðarins em
hverigi rnærri fuiMinýtitiir ag vawtar
möguleikar hans miklir ef rétt
er að honum búið.
Kostir þessa almenna iðnaðar
eru, að hann veitir miklum
fjölda karla og kvenna atvinnu
við arðbær störf. Hann veitir
einstakflingnum mikil tækifæri
til þess að njóta sín. Hann skap
ar honum mögulei'ka tii þess að
beita hugviti sínu bæði á sviðt
tækni, fjármála og stjómunar. í
þessum fyirirtæ'kjum er yfirleitt
hægt að halda uppi nánu sam-
bandi miUi eigenda, starfs-
manna og stjómenda. Þessi iðn-
aður á auðvelt með að aðhæfa
sig staðháttum og hann krefst
mun minna fjármagns á hvem
vinnandi mann heldur en stór-
iðjan. Hann örvar til þróunar
frá hinu hefðbundna handverid
yfir í fjöldaframleiðslu og skap
ar iðnaðarmönnum mjög mikla
möguleika. Vegna þess hve þessi
iðnaður er fjödbreyttur, stuðiar
hann að jafnvægi og myndar
nauðsynlegt jafnvægi við stór
iðjuna. Þessi iðnaður stuðlar að
aukinni fjármunamyndun með
þjóðinni, þar sem mikið af at-
rakstri þessara fyrirtækja verð-
ur eftir í þeim og þar notað til
frekari uppbyggingar og efling-
ar þeirra. Þessi iðnaður stuðlaur
að almennu efnahagslegu sjálf-
stæði bæði fyrir einstaklinga og
þjóðina og gerir þjóðina óháð-
ari innflutningi og eyflcur á fjöt
breytni útflutnings. Ég hef hér
bent á nokkra kosti, sem sam-
eiginlegir eru hinum almenna
iðnaði og vil ég nú í stuttu máfli
benda á það helzta, sem gera
þarf til þess að stuðla að þróuTi
hans og eflingu. Þar sem þessi
iðnaður byggir svo mjög á ein-
staklingnum, þarf að aðlaga alla
menntun þörfum þessa atvinnu
vegar, fyrst og fremst með mjóg
aukinni fræðslu þegar í bama-
og unglingaskólum til þess að
vekja áhuga nemenda á tæknt-
námi. Það þarf að færa iðn-
fræðsluna í það horf, sem hæfir
kröfum nútímans. Það þarf að
auka verkþjálfun og stuðla að
viðgangi Tækniskólans og flytja
æðri tæknimenntun í ríkari mæií
inn í landið.
Bæjar- og sveitarfélög eiga að
örva uppbyggingu og vöxt iðn-
aðar með góðri fyrirgreiðslu um
lóðir og jafnvel byggja verk-
smiðjuskála. 1 því skyni þarf að
afnema gjöld af lóðum undír
iðnaðarhúsnæði og á ég þar sér
staklega við hin óvinsælu gatna
gerðargjöld, sem innheimt
eru einimitt á því stigi, þegar fyr
irtækin þurfa mest á sínu fjár-
magni að halda. Þá væri mjög
æskilegt að athuga, hvort heppi
légt vaerí að reisa staðllaða verflc-
stæðis- eða verksmiðjuskála,
sem annað hvort yrðu leigðir
eða seldir og fyrirtækjunum
þannig auðveldað að koma und-
ir sig fótunum. Á þetta sérstak-
lega við um nýjar greinar í iðn-
aðinum.
Fjármagn þarf að vera til-
tækt, bæði til fjárfestingar og
rekstrar. Vil ég i þvi sambancH
sérstaklega benda á, að æskilegt
er, að komið verði á nánara sam-
bandi forstöðumanna fyrir-
tækja og lánveitenda. I beinu
framhaldi af því, tel ég æskilegt,
að fyrir hendi sé aðgengileg og
vel skipulögð þjónusta, sem auð
veldi fjármáflastjómun fyrir-
tækja, og á ég þar við að ekkt
einungis stór, heldur og smá fyr-
irtæki geti hagnýtt sér tölvur í
þessu sambandi.
Fyrirtækin þurfa að hafa
greiðan aðgang að rannsóknum
og tæknilegri upplýsingaþjóh
ustu og leiðbeiningum og vil ég
í því sambandi benda á, hvort
ekki væri hægt að sameina
Rannsákn astofimun bygginigar-
iðnaðarims, Ran.nsókinastoifn-
un iðnaðarins og Iðnaðarmála-
stofnun Islands í eina Tækni
stofnun iðnaðarins, þar sem sam
einaðar væru rannsóknir í þágu
iðnaðarins, fræðslu- og leiðbein
Framhald á bls. 22.