Morgunblaðið - 04.04.1971, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. APRÍL 1971

BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR \
l skrifar um
MYIMDUST
1 húsakynnum Listasafns Al-
þýðusambands Islands Lauga-
vegi 18 hefur verið sett upp sýn
ing á grafíkverkum sex vel-
þekktra danskra myaidlistar-
manna. Það er Norræna húsið
sem á heiðiurinn aif þessari
slkemimrtilllegiu sýningiu, en ioife-
verð umisvif forsitöðumainns þeiss
eriu sivio miMl' um þesisar mundir,
að húisið sjálifit er orðið af ffiitið
fyrir aJHa sitarfisiemina.
starfsemina.
Jafrian er fengur að því að fá
hingað grafíksýningar frá hin-
um Norðurlöndunum, því að list
greinin er lítið þekkt hérlendis
og stórlega vanmetin af almenn
ingi. Grafikin er þó einmitt við-
teitnd miymdllistanmanna tii að
dreifa list sinni meðal almenn-
ings. Vonandi heldur Norræna
húsið áfram þeirri starfsemi
sinni, að fá hingað grafíksýn-
ingar, því af miklum sjóði er að
ausa hvað norræna grafík áhrær
ir.
Ekki eru nema tæp tvö ár síð-
an minnisstæð sýning var hald-
in á danskri graflist i húsakynn
um Norræna hússins og reit ég
þá itarlega grein um hana og
danska graflist hér í blaðið
(Mbl. 3. jú'lí 1969). Ég ætla því
ekki að rita langt mál um þessa
sýningu, enda sýndu 4 af 6 sömu
iií'.tamönnum á flyrri sýningunni
og tel ég óþairft að emdurtafca
fyrri umsögn mlina þráitt íyrir að
þeir sýnd nú ömnur verk. En um
Ihina tvo vil ég siegja þetta: Henry
Heerup, er mjög fjölhæfur og
frumlegur i list sinni og mun
hann einn þekktasti og mest
metni myndlistarmaður heima-
lands síns í dag. Lífsbarátta
hans var framan £if mjög hörð
enda heflur hornum sjálllfium saigzt
svo frá, að hann hafi lengst af
höggvið í stein á vetuma, tii að
verjast kulda, en hins vegar mál
að og skorið út á sumrin til að
sér yrði ekki of heitt! List hans
ber heim af þeissum ummælium að
því leyti, að hún er opinská,
barnsleg og einlæg. Mogens
Zieler, er einn þekktasti skreyti
listarmaður Dana og hefur lagt
gjörva hönd á margt innan
myndlistarinnar. Stíll hans er
auðþekkjanlegur, léttur og
græskulaus æfintýraheimur
furðumanna og dýra.
Sýningu þessari eru gerð
mjög greinargóð skil í formála
sýningarskrár rituðum af Ib
Sinding Jensen og þar sem ég
tel mikilsvert til aukins skita-
inigsi, að listunnendur iiesi flor-
mála þennan áður en þeir fara
á sýninguna og beri hann sam-
an við myndimar, er þeir koma
þangað, — leyfi ég mér að birta
hann í heild.
Bragi Ásgeirsson.
Swend Wig Hansen: Deilan. Dúkskurður 1959 (nr. 49).
UMFANG GRAFLISTAB
Graflist í Danmörku er ekki
byggð á neinum gömlum og
grónum hefðum. Þetta er þeim
mun furðulegra sem landslag og
loftslag í Danmörku og hin marg
Vislegu gráleitu blæbrigði bera
með sér eitthvað sem minnir á
graflist.
Vindar af höfunum umhverfis
landið koma með regnþung, grá
ský og bjarta Ijósgeisla sem þeir
dreifa stöðugt yfir landið. Á vet
uma er allt svart og hvítt, og
hina löngu vor- og haustmánuði
minnir landsbyggðin talsvert á
málmstungu með svörtum skóg-
arjöðrum, hvitkölkuðum húsum,
jöflnum línum plógfara á ökrun-
um og glampandi endurskini
himinsins í vötnum og pollum.
Grænt, brúnt, grátt og svart
eru ríkjandi litir I Danmörku.
Skuggamir eru svartir. Im-
pressjónisminn hefði aldrei get-
að átt upptök Sín I þessu landi.
Það er eftirtektarvert, að nálega
allir danskir málarar hafa bytrj-
að á þvi að mála dökkar mynd-
lr, snauðar að ljósi og andstæð-
um. Yfir dönskum málverkum
hvílir einatt svipur hljóðláts
þunigliyn dis. Kódlflurinn sveifíast
sjaldan upp í tilþrifamikil átök.
Öðru máli gegnir um graflist,
þar sem hún flelur að jaifnaði
í sér mikllu meiri togstreitu milli
ljóss og skugga og tilfinningar
en málverk. Eflaust á þetta að
einhverju leyti rætur að rekja
til þess, að graflistarmenn —
sem flestir eru fyrst og fremst
málarar — hafa meiri áhuga á
manninum en náttúrunni.
Það eru engar ýkjur, að graf-
list í Danmörku sé þáttur í
virku lýðræði. Allir hafa ráð á
að kaupa eintak af graflistar-
mynd, og margir — einkanlega
ungt fólk — gera það í þeirri
skynsamlegu vissu, að betra sé
að hafa á veggnum hjá sér góða
graflistarmynd heldur en lélegt
málverk eða nokkrar góðar eflt-
irprentanir. Á siðustu 20—30 ár
um hafa bókaútgefendur einnig
séð sér hag í að hagnýta hæfi-
leika danskra graflistarmanna
með þvi að láta þá myndskreyfa
bækur, bæði sigildar bókmennt-
ir og nútíðarbókmenntir.
í stórum dráttum má því
segja, að graflist búi við jákvæð
skilyrði í Danmörku. Sú stað-
reynd verður lífca ljós, þegar
horft er á viðgang hennar og
blómgun á árunum eftir seinni
heimsstyrjöld.
Áður en sú þróun hófst hafði
samt verið unnið mifcið og merki
legt undirbúningsstarf í graf-
listardeild Konunglega listahá-
skólans undir stjóm Aksels
Jörgensens prófessors.
Konunglegi listaháskólinn I
Kaupmannahöfn á það sam-
merkt við flesta aðra listaskóla,
að hann er einatt sakaður um
iíhaldssemi og einangrunar-
stefnu, en allir eru á einu máli
um, að graflistardeildin sé og
"Píi.IIí* TVirilcrin • Hrfouc r\tr F.vríilíka f¥ niilrcknrítiir 1Qfi3 ínr
Mogens Zieler: Herforingjaráðið. Dúkskurður 1951 (nr. 53).
hafi verið til ómetanlegs gagns.
Meðai annars vegna þess að
hún veitir nemendum tækifæri
til að vinna frjálslega og gera
tilraunir að eigin vild.
Nokkrir listamannanna, sem
hér eru kynntir, hafa einnig
verið í nánum tengslum við graf-
listardeildina, þar sem þeir hafa
lagt þann tæknilega og mann-
lega grundvöll, sem orðið hefur
þeim svo mikilvægur í seinni
verkum þeirra. Þeir leggja allir
stund á hlutbundna myndlist.
Maðurinn og umhverfi hans er
meginstefið í list þeirra, þó þeir
sjái af þeim sökum enga ástæðu
til að fara niður á stig tilfinn-
ingasemi eða billegs sósíalraun-
sæis.
Þegar bezt lætur tjáir dönsk
graflist, eins og öll góð list, upp
runaleg viðbrögð einstaklingsins
við atvikum og hugmyndum i
tímanum. Kröfurnar um frelsi
mannsins undan ótta, skorti og
fáfræði eru líka kröfur listar-
tanar, en hún á jafnframt æðri
markmið. Hún krefst llka rétt-
ar fyrir einstaklinginn til að
vera einn og öðruvisi en aðrir,
því einungis með því að komast
burt frá fjöldanum er listamað-
urinn í aðstöðu til að virða fyr-
ir sér veruleikann og vandamál
hans skyggnum augum og opn-
um huga og skapa það endur-
nýjunarferli sem er nauðsynlegt
allri mannlegri athöfn.
Þessi afstaða veitir athafna-
frelsi og svigrúm og gerir list-
raana tjiáminigu frjóa. Hin
mennska breidd í danskri graf-
list verður bezt skýrð með því
að bera saman heimsendasýnir
Palle Nielsens, sem eiga upptök
sin í strang-akademískri mynd-
sköpun, og fjörugan, goðsagna-
kynjaðan ný-symbólisma Henry
Heerups. En margbreytileiki
andstæðnanna og ríkulegir
möguleikar þessarar listgreinar
koma einnig fram í myndum eft-
ir Wiig Hansen, Povl Christen- !
sen Petrea, Mogens Zieler og ;
Dan Steerup-Hansen.
Þunglyndið kemur vissulega !
líka fram í danskri graflist. |
Við verðum að hafa hugfast að j
Danmörk er heimkynni Hamlets j
prins. En þunglyndi er aðeins j
takmarkaður spölur í hinu langa ,
rófi frá hvítu til svarts.
Ib Sinding Jensen.
Dan Steerup Hansen: Neðansjávarmynd. Zinkstunga (nr. 40).
Dönsk graflist
Henry Heerup: Bylgjukoss. Dúkskurffur 1951 (nr. 14).