Morgunblaðið - 04.04.1971, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. APRÍL 1971
PINGOUIN GARN
Nýkomið mikið úrval af:
Classicgiie Crylor og Sport Crylor.
VERZLUN ANNA GUNNLAUGSSON.
Vestmannaeyjum.
FÉLAGSSTARF
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
Spilakvöld
HÓTEL SÖGU
Spilakvöld Sjálfstæðisfélaganna i Reykjavik verður þriðju-
dagínn 6. april að Hótel Sögu, kl. 20,30.
Spiluð félagsvist.
Avarp: Ellert B. Schram form. S.U.S.
Happdrættisvinningur.
Spilaverðlaun.
AUK:
háHs mánaðarferðar Útsýnar til
COSTA DEL SOL, sem er þriggja
spiiavkvöldavinníngur og siðasta
keppni.
Dansað til kl. 1.00.
Húsið opnað klukkan 20.00. Sætamiðar afhentir í Valhöll víð
Suðurgötu á venjulegum skrifstofutíma. Sími 15411.
Landsmálafélagið Vörður.
Fulltrúaráð
Sjálfstæðisfélaganna í Rvík
Fundur verður í Fulltrúaráðinu mánudaginn 5. apríl n.k.
kl. 20,30 AD HÓTEL BORG.
Dagskrá:
1. Val landsfundarfulltrúa.
2. Formaður Sjálfstæðisflokksins
Jóhann Hafstein, forsætisráð-
flytur ræðu. sem hann nefnir.
AÐ ÞINGLOKUM.
Fulltrúar eru hvattir til að mæta vel og stundvíslega og sýna
skírteini við innganginn.
STJÓRNIN.
KOPAVOGUR
SjáHstæðisfélag Kópavogs boðar til almenns félagsfundar n.k.
mánudagskvöld 5. april i Félagsheimili Kópavogs, neðri sal
og hefst fundurinn kl. 20,30.
A dagskrá fundarins er:
KOSNING FULLTRÚA A LANDSFUND
SJALFSTÆÐISFLOKKSINS.
en síðan munu JÓHANNES ZOÍÍGA,
hitaveitustjóri og STEINAR STEINSSON,
tæknifræðingur. ræða „VIÐHORF i HITA-
VEFf UMALUM'.
Félagsfólk er hvatt til að fjölmenna.
H AFN ARF J ORÐUR
Málfundafélagið Þór heldur fund þriðjudaginn 6, apríl kl. 9
í Sjálfstæðishúsinu í Hafnarfirði.
FUNDAREFNI:
1. Kosning fulltrúa á landsfundínn.
2. önnur mál.
Stjóm ÞÓRS.
Ilveragcrði — Ilvcragerði
FÉL AGSMÁL AN ÁMSKEIÐ
Félagsmálanámskeiðið heldur áfram mánudaginn 5. apríl
kl. 20,30 í Hótel Hveragerði.
FRAMTlÐ HVERAGERÐIS.
Leiðbeinandi verður JÓN ATLI KRISTJÁNSSON deildarstjóri.
Nánari upplýsingar gefa Skafti Ottesen, Frumskógum 3,
simi 4148 eða Vignir Bjarnason, Hveramörk 6, simi 4263.
SjáHstæðisfélagið INGÓLFUR. Hveragerði.
*
Alafoss 75 ára
Álafossverksmiðjan varð 75
ára hinm 1. apiríL Það var vet-
urirm 1894—95, að Bjöm bóndi
Þorláksson að Varmá í Mosfells
sveit hóf byggingarframkvæmd
ir við Álafoss. Bjöm fór síðan
tU Noregs og keypti tóvinnuvél-
ar. 1. april 1896 hófst ullar-
vinnslan að Álafossi.
Staðurinn var ákjósanlegur
til ullarvinnslu vegna heita
vatnsins og orkunnar. Vélar
verksmiðjunnar voru knúnar
með vatnsorku frá Álafossi, og
ullin þvegin í volgri ánni og
þurrkuð úti fyrstu árin.
Fyrstu tóvinmustoíuraar ís-
lenzku eða „innréftingarnar"
]úðlu umdir lolk með Slkúla fógeta
laust fyrir aldamótin 1800. Sið-
am höifðu liðið nær 100 ár, þar
til framtak Bjöms Þorláksson-
ar kom til sögunnar og íslend-
ingar reyndu á ný að vinna ull
sina sjálfir í stórum stíl.
Verksmiðjuhús Bjöms var
12x21 aJám, tivnllyft með kjallara.
Á loftinu hafði hann íbúð fyr-
ir sig og starfsfólk sitt, en vél-
amar voru niðri. Vélakosturinn
var í uppihafi 1 tætarí, 2 kemfoi-
vélar og 1 spunavél.
Halldór Jónsson, bóndi á
Varmá, keypti verksmiðjuna af
Bimi, reisti nýtt íbúðarhús og
bætti við nýjum tækjum. Upp
úr aldamótum varð á Álafossi
nokkiur vnsir að klæðaverk-
smiðjiu. KjósarsýsJiu átiti verk-
smiðjuna um skeið, og síðar
keypti hana Bogi Þórðarson á
Lágafelli.
Sigurjón Pétursson keypti
aila verksmiðjiuna í ársbyrjum
1919 ásamt Einari bróður sán-
um. Verksmiðjan vann í fyrstu
aðeins að kembingu og spuna,
en fljótt eftir 1920 var farið að
vinna dúk i föt Sigurjón keypti
fuiikomnar vélar frá Þýzka-
landi, og voru sumar þeirra í
notkun allt til ársins 1950. Jók
hann vélakost verksmiðjunnar
mikið þessi ár.
Starfsemi verksmiðjunnar
byggðisit iönigum að mestu leyti
á því, að bændur komu með ull
ina til hennar og höfðu þar
siálfir reikning, og verksmiðjan
kiembdi og s.pann fyrir hina ein-
stöku bændur. Fljótlega eignað-
ist verksmiðjan þó einnig sína
eigin verzlun, sem hún hefur
rekið æ siðan.
40 manms störfmðu við verk-
smiðjuna árið 1920.
Upp úr 1930 var sett á stofn
saumastofa, sem hefur verið rek
in síðan.
Segja má, að með framleiðslu
klæðisdúka hefjist fyrst eiginleg
ur verksmiðjuiðnaður úr ull hér
lendis. Dúkagerðin hófst um
svipað leyti á Áiafossi, Iðunni í
Reykjavík og Gefjun á Akur-
eyri. Á árum heimskreppunnar
upp úr 1930 átti allur atvinnu-
rekstur við mikinn vanda að
stríða. Sigurjón Pétursson*
komst þó yfir þessa örðugleika,
meðal annars með beinum vöru-
skiptum við bændur. Bændum
gekk illa að selja afurðir sinar,
og fór Sigurjón þá austur í
sveitir og keypti sauðfé á fæti
en greiddi með afurðum Ála-
foss, oig þóttí bæmkim þessi
vöruskiptaverzlium hagkvæm.
Fénu var síðan slátrað á Ála-
fossi, unnið úr ulflimni og kjöt-
ið saltað og fryst. Urðu það allt
að 1200 kindmr, sem Sigurjón
Pétursson keypti með þessum
hætti á hverju hausti.
Á Álafossi var búskapur til
að fæða starfsfólk verksmiðj -
unnar, sem flest bjó á staðnum.
Voru það oft mili 10 og 20 kýr.
Búskapur þessi lagðist ekki nið
ur fyrr en 1956.
Á árunum 1930--40 voru
jafnan 80—100 starfsmenn við
verksmiðjuna.
Mikil breyting varð á aðstöðu
fyrirtækisins, þegar verksmiðj-
an fékk rafmagn frá Sogsvirkj-
un um miðjan fjórða tug aldar-
innar. Gamla túrbinan var iengi
notuð jafnframt eða afit til árs-
ins 1956.
Húsakynni á Áiafossi voru
lengi ófullkomin. Árið 1946 var
byggt hús austan við gömlu
húsin og siðan byggt vestan við
þau. Var þessu iokið árið 1950,
og við það gjörbreyttist tii hins
betra öli vinnuaðstaða, og var
unnt að efla framleiðsluna mjög.
Árið 1946 voru kieypitar frá
Bandaríflcjiunum kembó- og
spunavéiar, er þá voru eimhverj-
ar þær fullkomnustu, sem til
voru, og voru þá litið komnar í
notkun í Evrópu. Eru sumar
þessar vélar í notkun enn í dag.
Sigurjón Péturssson hafði
mörg jám í eldinum og vanm
Sigurjón Pétursson.
Gólfteppavefnaður
merkiiegt brautryðjendastarf í
íslienzíkri iðnþróum. Hann hóf árið
1915 neta- og botnvörpugerð og
stofnsetti netaverzlun. Hafði
hann sitt sérstaka lag á gerð
botnvörpuneta (svonefnd Sigur
jónsnet). Á Álafossi voru vélrið
in þorskanet og síidarnet. Hann
rak um skeið sápuverksmiðju,
sem framleiddi svonefnda „Ser
os-sápu" til almennrar sölu og
notkunar á Álafossi.
Sigurjón Pétursson starfaði
mikið að féiagsmálum íslenzkra
iðmrekemda. Hanm var fyrsti for-
maðrnr Féliags isiemzkra iðmrek-
enda, sem var stofnað árið 1933.
Álafossverksmiðjan hefur frá
upphafi aðallega framleitt band
og lopa og grófari ullarvörur í
fatnað. Jafnframt var í verk-
smiðjunni pressað og lóskorið
heimagert vaðmál. Framleiðsia
trollbuxna og togaraúlpna fyr-
ir sjómenn var löngum mikiivæg
ur þáttur framleiðslunnar.
Stórt skref var stigið í fram-
leiðslunni, þegar fjórir full-
komnir gólfteppavefstólar voru
keyptir á árunum 1957—59. Um
það leyti bættust verksmiðjunni
ýmsar aðrar vélar.
Árið 1963 var byrjað að reisa
nýtt verksmiðjuhús, um 800 fer
metra, sem var rúmlega 50%
steakfcum flatarmáte verksmiðju-
bygginga. Keyptar voru fuil-
komnar kembivélar og aðrar
vélar. Stækkun þessi var að
verulegu leyti gerð með útfiutn
ing fyrir augum.
Eftir hinar miklu byggingar-
framkvæmdir og véiakaup á ár
unum 1963 og 1964, lenti fyrir-
tækið i miklum fjárhagslegum
erfiðleikum. Var svo komið árið
1968, að um algjört greiðsluþrot
var að ræða hjá fyrirtækinu.
Ákvað þá Framkvæmdasjóður
íslands, sem var aðallánadrott-
inn fyrirtækisins frá uppbygg-
ingartímanum, að breyta hluta
af skuldum þess í hlutafé og er
Framkvæmdasjóður nú aðaieig-
andi fyxirtækisins. Aðalrökin
fyrir þessari ákvörðun voru
þrenn: I fyrsta lagi, að veita at-
vinnu þeim rúmiega hundrað
manns, sem störfuðu við Ála-
fossverksmiðjuna, en atvinna
var um það leyti af skomum
skammti í landinu. í öðru lagi,
að nýta það innlenda hráefni,
sem verksmiðjan vann úr. 1
þriðja lagi, að byggja upp út-
flutningsiðnað. Einnig má geta
þess, að veruieg hætta var á
miklum töpum fyrir sjóðinn ef
rekstur fyrirtækisins hefði
siböðvazf.
Það varð ffljótt fljóst, að af-
kastageta fyrirtækisins var
meiri en innlendur markaður
gat tekið á móti. Var þvd árið
1969 svipazt um eftir erlendum
mörkuðum með þeim árangri, að
árið 1970 var flutt út fyrir 50
milijónir króna af framleiðsiu
verksmiðjunnar. Árið áður nam
þessi útflutningur um 20 millj
ónium.
Ásbjörn Sigurjónsson og Guð
jón Hjartarson hófu árið 1967
framleíðslu á sérstæðu gami,
hespuiopa. Á næstu árum var
unnið að markaðsathugunum og
sölu á lopanum bæði í Amer-
íku og Evrópu. Voru árið 1970
flutt út meira en 50 tonn af
hespulopa, mest til Ameríku.
Ennfremur voru á árinu 1969
hafnar markaðsathuganir á ým-
iss konar fatnaðarvörum, ým-
ist saumuðum eða prjónuðum,
sem framleiddar eru af ýmsum
smærri fyrirtækjum bæði í
Reykjavik og úti á landi.
Þessar vörur voru flutt-
ar út í nokkru magni í
fvrra. Sölustarfið hefur verið
unnið með umboðsmönnum, þátt
töku í sýningum eriendis og út
gáfu á bæklingum. Mest hefur
salan orðið til Bandaríkjanna
og smávegis til Japan. Níu fýr-
irtæki annast þessa framleiðslu,
sem ætluð er til útflutnings. Á]a
ftoss sér um, að þa>u fái hráiefn-
ið, hvort sem er dúkur eða gam,
og tekur við fullunnu vörunni
og kemur henni á markaðinn.
Þetta fyrirkomulag hefur verið
talið gefa góða raun.
Afkoma Álafoss hefur batn-
að undanfarin ár. Áframhaid-
andi uppbygging fyrirtækisins
stendur fyrir dyrum á þessu ári.
Verða keyptar kembi- og spuna
vélar og fleiri vélar, þannig að
afkastageta verksmiðjunnar
mun vaxa um 60%. Afkastageta
hennar er nú fulinýtt, og er unn
ið allan sólarhringinn. Öil hin
fyrirhugaða stækkun er miðuð
við aukinn útflutning á fram-
leiðslunni, og fyrir vissar fram-
leiðslutegundir mun verða að
flytja inn ull til blöndunar.
Heildarframleiðsla í spuna-
verksmiðju var árið 1970 um 400
tonn af garni, en hún mun íara
upp i 640 tonn eftir stækkun.
Fyrirtækinu hefur haldizt vefl
Framhald á bls. 22.